Вікіпэдыя

Ас (імя)

Ас (Азь, Яс) — мужчынскае імя.

Ас
лац. As
Asi
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Іншыя формы
Варыянт(ы) Азь, Яс, Яш
Зьвязаныя імёны Азела, Асен, Азбут, Ясвад, Ясоўд, Ясьвід, Ясьвіл, Ясьвільт, Азьвін, Азгайла, Яскаўт, Эзгірд, Эзгін, Осман, Ясмант, Асьміна, Асмот, Ашнар
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Ас»

Паходжаньне

рэдагаваць
Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Асі або Азі, Аса або Аза, Осі або Озі (Asi, Aso, Osi) — імя германскага паходжаньня[1]. Іменная аснова ас- (ос-) паходзіць ад гоцкага *anseis, германскага ans 'паганскае боства, ідал'[2][3][a]. Сярод ліцьвінаў бытавалі імёны Азела (Эсель), Асен, Азбут, Ясвад, Ясоўд, Ясьвід, Ясьвільт, Яскаўт, Эзгірд, Эзгін, Асман (Осман, Ашман), Асьміна (Ашміна, Ашмена, Ясьмін), Асмот, Ашнар. Адзначаліся германскія імёны Aselo (Esilo), Asin, Ásboð, Asuad, Asold, Asvid, Asvild, Askaut, Esgerd (Asgart, Osgerd), Eskini, Osman (Asman), Osminna, Asmot, Asinar.

Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскіх імёнаў Osiger (Osigar, Oskar), Osman, Osmund, Oswald[3], Oszwina[6].

У Прусіі бытавалі імёны: Assagawe (1419 год), Assayde (1419 год), Asymone[b], Assowirt[c] (1312 год)[9]. У 1624 годзе ў Каралявецкім унівэрсытэце навучаўся Leonhardus Ossa, Olecensis Borussus[10].

У Ноўгарадзе ў 1080-я гады адзначалася германскае імя Азгут (Asgut)[11]. Каля Пскова адзначалася мясцовасьць Ашвідава, назву якой зьвязваюць з германскім (паўночнагерманскім) імём Aswidh (Ásviðr)[12].

У Польшчы адзначаюцца прозьвішчы Ясвіг (Jaswig) і Ясьвіг (Jaświg)[13][d].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Григоревичомъ Осович (1440—1492 гады)[15]; Ясъ Кудратовичъ (1528 год)[16]; Яс, Виютев зят (1538 год)[17]; Асъ Мицевич (1 ліпеня 1542 году)[18]; Янъ Ясовичъ[19], Станиславъ Ясовичъ[20] (1567 год); Ażewicze (1744 год)[21]; Tomasz Aziewicz (16 красавіка 1764 году)[22][e].

Носьбіты

рэдагаваць

Азевічы (Aziewicz) — прыгонныя зь мястэчка Жупранаў і Віленскага павету, якія ўпамінаюцца ў XIX стагодзьдзі[49].

Азевічы[50] (Aziewicz, Oziewicz) — літоўскія шляхецкія роды з Ашмянскага павету (ваколіцы Крэва, Лоску, Солаў, Жодзішкаў, Сьвіру), Вільні, ваколіцаў Сьвянцянаў і Высокага Двара[51][52].

Асевічы (Osiewicz) — літоўскі шляхецкі род з Ашмянскага павету[53].

Азевічы (Oziewicz) гербу Любіч — літоўскі шляхецкі род зь Вільні і Віленскага павету[54].

Ясовічы (Jasowicz, Jassowicz) гербаў Даленга, Любіч і Агеньчык — літоўскі шляхецкі род зь Вільні[55].

Яшэвічы — літоўскі шляхецкі род[56].

На гістарычнай Віленшчыне існуе вёска Ажэвічы.

Заўвагі

рэдагаваць
  1. ^ Польска-летувіская аўтарка Юстына Вальковяк прызнае за найбольш адэкватнае тлумачэньне іменнай асновы ёс- зь летувіскай мовы jós-iu '(я) паеду конна', але ў інфінітыве jóti 'ехаць конна'[4] (слова jóti з такім значэньнем упершыню фіксуецца ў слоўніку Канстанціна Шырвіда, раней было ўжытае ў Пасьціле 1599 году[5])
  2. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Osseman[7]
  3. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Osward[8]
  4. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Oswig[14]
  5. ^ Таксама:
    • Ашэка (адзначалася старажытнае германскае імя Asico[23]): presentibus ibidem honorabili et discretis ac nobilibus dominis… Stanczyko Aszekowicz (25 траўня 1505 году)[24], Ясекавічы (Jasiekowicz) — літоўскі шляхецкі род з Ашмянскага павету[25];
    • Асун, Яшун (адзначалася старажытнае германскае імя Asuni[26]): Azany (1744 год)[21], у гістарычнай Прусіі існуе вёска Асуны, на гістарычнай Ашмяншчыне — Асаны, на гістарычнай Віленшчыне — Яшуны;
    • Ясод, Ясуд, Ясут, Асут (адзначалася германскае імя Ásoddr[27], Asodd[28]): Ясуту две семъици (1440—1492 гады)[29], пана Крыштофа Ясудовича зъ Ясудовичъ (28 ліпеня 1603 году)[30], Jasodowicz (1671—1681 гады)[31], Wacław Asutowicz (1931 год)[32];
    • Ашвінт (адзначалася старажытнае германскае імя Ansoindis[33][34]): в селе Ашвинтовскомъ (1557—1558 гады)[35];
    • Ясвойна (адзначалася германскае імя Asvin[36]): до Ясвоины (1 траўня 1536 году)[37];
    • Ажугер (адзначалася старажытнае германскае імя Asger[38]): на гістарычнай Ашмяншчыне існуюць вёскі Ажугеры і Восігіры;
    • Яскант (адзначалася старажытнае германскае імя Assegond[39]): на тэрыторыі цяперашняй Летувы фіксавалася прозьвішча Яскант у летувізаванай форме[40];
    • Ашмар (адзначалася старажытнае германскае імя Asmar, Osmer[41]): до луга Ошмара Подочанского (18 чэрвеня 1601 году)[42], на 1905 год у Езяроскай воласьці існаваў хутар («хата») Ашмары (Ошмары)[43];
    • Эшмэнт, Аземінт (адзначалася старажытнае германскае імя Asmand[44]): Justyn Oziemintowicz (1801 год)[45], на тэрыторыі цяперашняй Летувы фіксавалася прозьвішча Eschment[46]

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 120—121.
  2. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 38.
  3. ^ а б Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 6.
  4. ^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 23.
  5. ^ joti, Lietuvių kalbos žodynas
  6. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 7: Suplement. Rozwiązanie licznych zagadek staropolskiej antroponimii. — Kraków, 2002. S. 438.
  7. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 129.
  8. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 131.
  9. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 14.
  10. ^ Die matrikel der Universität Königsberg i. Pr. Bd. 1: Die Immatrikulationen von 1544—1656. — Leipzig, 1910. S. 277.
  11. ^ Мельникова Е. А. Скандинавские рунические надписи: Новые находки и интерпретации. Тексты, перевод, комментарий. — М., 2001. С. 208—209.
  12. ^ Рыдзевская Е. А. К варяжскому вопросу // Известия Академии наук СССР. Серия VII. № 7, 1934. С. 492.
  13. ^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 148—149.
  14. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 131.
  15. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 44.
  16. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 89.
  17. ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 213.
  18. ^ Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 20.
  19. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 731.
  20. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 735.
  21. ^ а б Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
  22. ^ Akta zjazdów stanów Wielkiego Ksiestwa Litewskiego. T. 1. — Warszawa, 2006. S. 395.
  23. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 121.
  24. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 698.
  25. ^ Ciechanowicz J. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 6. — Rzeszów, 2006. S. 169.
  26. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 122.
  27. ^ Lind E. H. Norsk-isländska dopnamn ock fingerade namn från medeltiden. — Uppsala, 1915. S. 85.
  28. ^ Ray O. Vore navne: en etymologisk navnebok med fyldige utredninger. — Chicago, 1944. S. 40.
  29. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 49.
  30. ^ Акты, издаваемые Виленской Комиссией для разбора древних актов. Т. 30. — Вильна, 1904. С. 218, 222.
  31. ^ Zinkevičius Z. Lietuvių antroponimika: Vilniaus lietuvių asmenvardžiai XVII a. pradžioje. — Vilnius, 1977. P. 147.
  32. ^ Biała Waka albo Wojdaty, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego
  33. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 39.
  34. ^ Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 1, 1964. P. 18.
  35. ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 42 (1556—1562 гг.). — Менск, 2015. P. 52.
  36. ^ Ray O. Vore navne: en etymologisk navnebok med fyldige utredninger. — Chicago, 1944. S. 42.
  37. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 19 (1535—1537). — Vilnius, 2009. P. 238.
  38. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 125.
  39. ^ Ferguson R. The Teutonic Name-system Applied to the Family Names of France, England, & Germany. — London, 1864. P. 119.
  40. ^ Lietuvių pavardžių žodynas. T. 1. — Vilnius, 1985. P. 845.
  41. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 129.
  42. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 11. — Вильна, 1880. Т. 11. — Вильна, 1880. С. 68.
  43. ^ Виленская губерния: полный список населенных мест со статистическими данными о каждом поселении. — Вильна, 1905. С. 262.
  44. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 129.
  45. ^ 3,"asc"&searchtable=&rpp2=50 Abele, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego
  46. ^ Lietuvių pavardžių žodynas. T. 1. — Vilnius, 1985. P. 584.
  47. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 1. ― Вильна, 1901. С. 30.
  48. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 1. ― Вильна, 1901. С. 45.
  49. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 254, 731.
  50. ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на А, Згуртаваньне беларускай шляхты
  51. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 321, 393.
  52. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 44, 150, 372.
  53. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 319.
  54. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 694.
  55. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 546.
  56. ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Я, Згуртаваньне беларускай шляхты
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Ас_(імя)&oldid=2592586»