Езяросы
Езяро́сы (лет. Zarasai) — места ў Летуве, паміж азёрамі Оса і Асіда. Адміністрацыйны цэнтар Езяроскага раёну Ўцянскага павету. Насельніцтва на 2020 год — 6051 чалавек. Знаходзяцца за 49 км ад Уцяны, за 18 км ад чыгуначнай станцыі Турмонты; на шашы Коўна — Дзьвінск.
| Езяросы | |||||
| лет. Zarasai | |||||
 Панарама места | |||||
| |||||
| Першыя згадкі: | 1506 | ||||
| Краіна: | Летува | ||||
| Павет: | Уцянскі | ||||
| Насельніцтва: | 6051 чал. (2020) | ||||
| Часавы пас: | UTC+2 | ||||
| летні час: | UTC+3 | ||||
| Паштовы індэкс: | LT-32001 | ||||
| Геаграфічныя каардынаты: | 55°44′ пн. ш. 26°15′ у. д. / 55.733° пн. ш. 26.25° у. д.Каардынаты: 55°44′ пн. ш. 26°15′ у. д. / 55.733° пн. ш. 26.25° у. д. | ||||
Езяросы на мапе Летувы   Езяросы | |||||
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |||||
| http://www.zarasai.lt/ | |||||
Езяросы — даўняе мястэчка гістарычнай Браслаўшчыны (частка Віленшчыны), побач зь якім праходзіць паўночна-заходняя мяжа этнічнай тэрыторыі беларусаў. Да нашага часу тут захаваліся касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і царква Ўсіх Сьвятых, помнікі архітэктуры XIX ст.
ГісторыяРэдагаваць
Вялікае Княства ЛітоўскаеРэдагаваць
Першы пісьмовы ўпамін пра Езяросы як уладаньне Віленскага біскупства датуецца 1522 годам, калі пры тутэйшым касьцёле заснавалі алтарыю. У 1530 годзе біскуп віленскі Ян з княжатаў літоўскіх дадаткова надаў плябаніі ў Езяросах зямлю і сялянаў. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў яны ўвайшлі ў склад Браслаўскага павету Віленскага ваяводзтва.
У 1610 годзе з фундацыі караля і вялікага князя Жыгімонта Вазы ў Езяросах збудавалі новы драўляны касьцёл. На Радзівілаўскай мапе 1613 году паселішча значыцца як мястэчка. На 1631 год тут было 22 дымы. У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) мястэчка зруйнавалі маскоўскія захопнікі (у 1674 годзе адноўлены касьцёл). На 1669 год у Езяросах было 34 дымы, карчма, 5 вуліцаў. За часамі Вялікай Паўночнай вайны мястэчка зноў значна пацярпела.
З пачатку XVIII стагодзьдзя ў ваколіцах Езяросаў пачалі сяліцца стараверы з Маскоўскай дзяржавы. У 2-й палове XVIII стагодзьдзя ў мястэчку адкрылася школа. На 1721 і 1739 гады ў Езяросах было 17 дымоў, на 1772 год — 21 дым, на 1790 год — 47 дымоў[1].
Пад уладай Расейскай імпэрыіРэдагаваць
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Езяросы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі. Па адкрыцьці ў 1836 годзе шашы Коўна — Дзьвінск расейскія ўлады зьмянілі назву места на Новааляксандраўск, сюды перанесьлі адміністрацыйны цэнтар Браслаўскага павету. У 1842 годзе ўтварыўся асобны Нова-Аляксандраўскі павет у складзе Ковенскай губэрні. На 1857 год у месьце было 8 мураваных і 155 драўляных будынкаў.
За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Езяросы занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
- Старая графіка Езяросаў
Касьцёл, 1864 г.
Касьцёл, 1917 г.
Рынак, 1917 г.
Праваслаўныя могілкі, 1918 г.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Найноўшы часРэдагаваць
1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Езяросы ўвайшлі ў склад Беларускай ССР[2]. Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай Польскай Рэспублікай і Летувой у 1919 годзе яны апынуліся ў складзе Летувы. Новыя ўлады палічылі традыцыйную назву паселішча за палянізм і сканструявалі новую — лет. Ežerėnai (Эжэрэнай; ад лет. ežeras — возера), якую аднак па працяглых дыскусіях у 1929 годзе зьмянілі на лет. Zarasai (Зарасай).
2 жніўня 1946 году Езяросы атрымалі статус места. У 1996 годзе афіцыйна зацьвердзілі мескі герб.
- Места на старых здымках
Па кірмашы, 1911 г.
Царква-мураўёўка, 1915 г.
Рынак, 1916 г.
Возера Оса, 1918 г.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
НасельніцтваРэдагаваць
ДэмаграфіяРэдагаваць
- XIX стагодзьдзе: 1857 год — 3459 чал. (1838 муж. і 1631 жан.), зь іх 2030 каталікоў, 404 праваслаўныя, 119 старавераў, 7 эвангелістаў, 909 юдэяў[3]; 1865 год — 4770 чал.; 1896 год — 7556 чал. (3761 муж. і 3792 жан.), зь іх паводле веры: 2322 каталікі, 512 праваслаўных, 323 стараверы, 28 пратэстантаў, 4277 юдэяў, 44 магамэтаніны, 50 іншай веры; паводле стану: 272 шляхты, 36 духоўнікаў, 64 ганаровых грамадзянаў і купцоў, 6796 мяшчанаў, 265 вайскоўцаў, 82 сялянаў, 41 іншага стану[4]; 1897 год — 6,3 тыс. чал.
- XX стагодзьдзе: 1923 год — 3785 чал.; 1939 год — 4,5 тыс. чал.; 1959 год — 4,7 тыс. чал.; 1970 год — 6624 чал.; 1976 год — 7,4 тыс. чал.; 1979 год — 7250 чал.; 1989 год — 8916 чал.
- XXI стагодзьдзе: 2001 год — 8365 чал.; 2010 год — 7571 чал.; 2020 год — 6051 чал.
Турыстычная інфармацыяРэдагаваць
СлавутасьціРэдагаваць
- Капліца
- Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (1878)
- Царква Ўсіх Сьвятых (1885)
Страчаная спадчынаРэдагаваць
- Царква Сьвятога Спаса (другая палова XIX ст.; мураўёўка)
ГалерэяРэдагаваць
- Краявіды Езяросаў
Касьцёл
Капліца
Царква
Малельня
.jpg)
АсобыРэдагаваць
- Юдэль Пэн (1854—1937) — мастак-маляр, пэдагог, выбітны дзяяч «габрэйскага рэнэсансу» ў беларускім мастацтве пачатку XX стагодзьдзя
- Леў Рымінскі (1913—1971) — архітэктар
КрыніцыРэдагаваць
- ^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 213.
- ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 4. — Мінск, 2018. С. 20.
- ^ Krzywicki J. Nowoaleksandrowsk // Słownik geograficzny... T. VII. — Warszawa, 1886. S. 240.
- ^ Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.
ЛітаратураРэдагаваць
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — ISBN 978-985-11-0487-7
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VII: Netrebka — Perepiat. — Warszawa, 1886.
Вонкавыя спасылкіРэдагаваць
- Езяросы, Электронная энцыкляпэдыя «Вялікае Княства Літоўскае»