Пётар Мантыгердавіч
Пётар Мантыгердавіч (Пятраш Мантыгірдавіч; каля 1390—1459) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Маршалак дворны (1422—1431) і земскі (з 1434), намесьнік наваградзкі (1430—1432 і 1445—1456) і полацкі (1459). На Гарадзельскай уніі атрымаў герб «Вадвіч».
.jpg) Пётар Мантыгердавіч | |
 Герб «Вадвіч» | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | каля 1390 |
| Памёр | 1459 |
| Род | Мантыгердавічы |
| Бацькі | Мантыгерд |
| Жонка | Ганна |
| Дзеці | Ян |
Вотчынныя ўладаньні знаходзіліся каля Ашмянаў і Салечнікаў. У 1434 годзе вялікі князь Жыгімонт Кейстутавіч надаў яму двор Іўе, але гэта магло быць пацьверджаньнем вотчыннага ўладаньня, менавіта зь Іўя выводзілі сябе яго нашчадкі[1]. Маці другой жонкі княгіна Анастасія Карыбутава падарыла яму Лоск.
Імя рэдагаваць
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: cum Petro Mondigerd[2], Petrus Mondiger[3], Petrum Mondygerd[4] (2 кастрычніка 1413 году); панъ Петрашъ Монътикгирдовичъ (Петраш Монтикгирдович[1]; 15 чэрвеня 1424 году[5], 1440—1459 гады[6]); Petraschius Montegardowicz (22 чэрвеня 1431 году)[7]; Petrasy Montigerdowicz[8], Petrassy Montigerdowicz[9] (1 верасьня 1431 году); Petrassius Montigirdowicz (15 кастрычніка 1432 году)[10]; Petraschius Montigerdowicz (27 лютага 1434 году)[11]; Petrus Mongyerdovycz (28 траўня 1434 году)[12]; Petrassius Montigerdowicz (17 ліпеня 1435 году)[13]; Petrasch Montigierdowicz terre Lithwanie marschalcus (1436 год); Petraschio Montigerdowicz (1441 год)[14]; Petrus Montigierdowicz terre Lituanicae supremus marsalcus (1442 год); Petrus Montigerdowicz, marschalcus terrae nostrae Lithuaniae (14 студзеня 1447 году)[15]; Петрашъ Монтикгордовичъ (30 красавіка 1451 году)[16][17]; воевода новгородский маршалокъ земский панъ Петръ Монтикгирдович (8 студзеня 1452 году)[18]; Petrassius Montigerdowicz marsalcus generalis, castellanus et tenutarius Novogrodensis (1452 год)[19]; пана Петра Монтикырдовича, пана Петра Монкгирдовича (1458—1459 гады)[20], пана Петра Монтикырдовича (18 лютага 1459 году)[21], пана Петра Монтикирьдовича (10 сакавіка 1459 году)[22], пана Петра Монтикирдовича (9 жніўня 1459 году)[23]; Petrus Montigerdowicz, Petrassius Montigirdowicz, Petrasch Montigirth[1].
Біяграфія рэдагаваць
Зь літоўскага баярскага роду, сын Мантыгерда, намесьніка полацкага. Меў братоў Гануса і Алехну.
За часамі Вітаўта (каля 1424—1426 гадоў) быў старостам падольскім, у 1422 або 1423 годзе — маршалкам дворным, у 1430—1432 і 1445—1456 гадох — намесьнікам наваградзкім, у 1434—1459 гадох — маршалкам земскім, у 1435 годзе — намесьнікам капыльскім, у 1459 годзе — намесьнікам полацкім. Быў сябрам рады вялікіх князёў Жыгімонта Кейстутавіча і Казімера[24].
У 1430 годзе езьдзіў у Польшчу наконт справы каранацыі Вітаўта. У 1431 годзе езьдзіў да татараў як пасол Сьвідрыгайлы. У пачатку 1432 году быў на перамовах з палякамі ў складзе літоўскай дэлегацыі. Таго ж году на даручэньне Сьвідрыгайлы яшчэ раз езьдзіў у Польшчу. За часамі Казімера езьдзіў з пасольствамі ў Тэўтонскі ордэн (1444 год) і ў Польшчу (1448 год)[25].
Браў удзел ў перавароце супраць Сьвідрыгайлы. Камандаваў войскам Жыгімонта Кейстутавіча.
Няма зьвестак пра імя і паходжаньне першай жонкі. Другі раз ажаніўся з Ганнай, дачкой князя Фёдара Карыбутавіча. У першым шлюбе меў сына Яна.
Мова і культура рэдагаваць
Да актаў Гарадзенскай уніі (1432 год) і Гарадзенскай умовы (1434 год) прывесіў пячаці з рускімі надпісамі[26][27]:
ПЕЧ + ПАН ПЕТРАШОВА МОЧДВИЧА
ПЕТ ПЕТЬРАШОВА МОНДКІРДОВИЧА
Крыніцы рэдагаваць
- ^ а б в Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 267.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 54.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 57.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 69.
- ^ Вырок по делу между Лавришевским монастырем и людьми в.к.л. Витовта (1424), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 32.
- ^ Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 8. — Riga; Moskau, 1884. S. 273.
- ^ Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. С. 136.
- ^ Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. С. 135.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 81.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 105.
- ^ Грамота в.к.л. Сигизмунда Кейстутовича для Семена Гедигольдовича на двор Мир (1434), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 158.
- ^ Собрание древних грамот и актов городов: Вильны, Ковна, Трок, православных монастырей, церквей и по разным предметам: Ч. 1. — Вильно, 1843. С. 9.
- ^ Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 407.
- ^ Акты, относящиеся к истории Южной и Западной России, собранные и изданные Археографической комиссией. Т. 2. — СПб, 1865. С. 106.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 751.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 48.
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 172.
- ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 247, 249.
- ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 250.
- ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 251.
- ^ Полоцкие грамоты XIII — начала XVI в. Т. 1. — М., 2015. С. 253.
- ^ Насевіч В. Мантыгірдавічы // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 271.
- ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 268.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 189, 205.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 78, 100.
Літаратура рэдагаваць
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.: Склад — структура — улада / пераклад А. Мікус. — 2-е выд. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 386 с. — ISBN 978-5-00076-015-4
- Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: Тэхналогія, 2001. — 216 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-458-050-4