Салечнікі

	Салечнікі; лац. Salečniki
	лет. Šalčininkai
	; Віленская вуліца
Герб Салечнікаў
Першыя згадкі:	1311
Места з:	1956
Краіна:	Летува
Павет:	Віленскі
Мэр:	Леанард Тальмант
Плошча:	2,98 км²
Вышыня:	181 м н. у. м.
Насельніцтва (2018)
колькасьць:	6609 чал.
шчыльнасьць:	2217,79 чал./км²
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	380
Паштовы індэкс:	LT-17001
Геаграфічныя каардынаты:	54°18′40″ пн. ш. 25°22′50″ у. д. / 54.31111° пн. ш. 25.38056° у. д.Каардынаты: 54°18′40″ пн. ш. 25°22′50″ у. д. / 54.31111° пн. ш. 25.38056° у. д.
	Салечнікі на мапе Летувы Салечнікі
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	www.salcininkai.lt

Сале́чнікі (лет. Šalčininkai) — места ў Летуве, на рацэ Сольчы. Адміністрацыйны цэнтар Салечніцкага раёну Віленскага павету. Насельніцтва на 2018 год — 6609 чалавек. Знаходзяцца за 45 км ад Вільні, каля беларуска-летувіскай граніцы, на аўтамабільнай дарозе Вільня — Ліда; чыгуначная станцыя на лініі Вільня — Ліда.

Вялікія Салечнікі — даўняе мястэчка гістарычнай Віленшчыны, на этнічнай тэрыторыі беларусаў. Да нашага часу тут захаваліся капліца Маці Божай аўтарства Лаўрына Гуцэвіча і палацава-паркавы ансамбль Вагнэраў, помнікі архітэктуры і садова-паркавага мастацтва XVIII—XIX стагодзьдзяў.

Назва

Тапонім Салечнікі ўтварыўся ад ракі Сольчы^[1].

Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Scholczniky (8 сьнежня 1485 году)^[2]; Solieczniki (26 жніўня 1494 году)^[2].

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Салечнікі датуецца 1311 годам (у прускіх хроніках упамінаецца пад назвай Salsniken або Saletzniken), калі іх захапіла і зруйнавала крыжацкае войска з 150 рыцараў і 2 тыс. пяхоты пад камандаю ордэнскага камтура Генрыха. Крыжакі захапілі вялікую здабычу і 700 палонных. Напады на паселішча Тэўтоўскі ордэн учыняў у 1378, 1382 і 1394 гадох.

З XIV стагодзьдзя Салечнікі знаходзіліся ў валоданьні Глябовічаў. У 1410 годзе тут збудавалі першы касьцёл. У 1523 годзе Глябовічы перадалі Салечнікі мясцовай каталіцкай парафіі. У гэты час ў мястэчку існавала пратэстанцкая капліца і юдэйскі малітоўны дом. За часамі вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) у 1655 годзе Салечнікі захапіла і зьнішчыла маскоўскае войска.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Салечнікі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Віленскім павеце Віленскай губэрні. Мястэчка пацярпела ў вайну 1812 году. Увосень 1821 году ў Салечніках гасьцяваў Адам Міцкевіч, які назіраў на мясцовых могілках беларускі абрад Дзядоў. Абрад зрабіў на паэта вялікае ўражаньне і паслужыў штуршком да напісаньня паэмы «Дзяды»^[3]. Жыхары мястэчка ўзялі актыўны ўдзел у вызвольным паўстаньні 1830—1831 гадоў. Паўстанцы з Салечнікаў змагаліся з расейскімі войскамі пад камандаю Людвіка Нарбута.

Па ліквідацыі прыгоннага права ў 1861 годзе Салечнікі пачалі хутка разьвівацца. На 1866 год тут быў 31 будынак. Асаблівы штуршок у разьвіцьці Салечнікаў адбыўся ў 1882 годзе, калі празь мястэчка прайшла чыгунка.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Салечнікі занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Старая графіка Салечнікаў
Вуліца, 1812 г.
Штаб, 9 ліпеня 1812 г.
Штаб, 9 ліпеня 1812 г.
Стары касьцёл, 1931 г.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Салечнікі абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У 1920 годзе мястэчка апынулася ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Віленскім павеце Віленскага ваяводзтва.

З пачаткам Другой сусьветнай вайны ў верасьні 1939 году Салечнікі занялі савецкія войскі, у лістападзе таго ж году мястэчка ўвайшло ў склад Беларускай ССР. 1—2 кастрычніка 1940 году ўлады СССР перадалі Салечнікі Летувіскай ССР. У 1941—1944 гадох мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

У 1956 годзе Салечнікі атрымалі статус места, а ў 1972 годзе сюды з Эйшышак перанесьлі цэнтар раёну.

Мястэчка на старых здымках
Касьцёл. Я. Булгак, 1930-я гг.
Сядзіба, 1906 г.
Сядзіба, да 1939 г.
Сядзіба, да 1939 г.

Сядзіба, да 1939 г.
Сядзіба, да 1939 г.
Сядзіба, да 1939 г.
Сядзіба, да 1939 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

XIX стагодзьдзе: 1866 год — 459 чал., зь іх 316 каталікоў, 9 праваслаўных і 134 юдэі^[4]
XX стагодзьдзе: 1929 год — 587 чал.; 1939 год — 844 чал.
XXI стагодзьдзе: 2018 год — 6609 чал.

Турыстычная інфармацыя

Помнік Кастусю Каліноўскаму

Інфраструктура

Помнікі: Адаму Міцкевічу; Кастусю Каліноўскаму і паўстанцам 1863—1864 гадоў (аўтар — Валяр'ян Янушкевіч), пастаўлены зь ініцыятывы Беларускага цэнтру культуры ў Салечніках^[3]

Славутасьці

Капліца прыдарожная Маці Божай (канец XVIII ст.)
Могілкі каталіцкія
Сядзіба Вагнэраў (1840-я)

Страчаная спадчына

Капліца-пахавальня Вагнэраў (XIX ст.)
Касьцёл Сьвятога Пятра (XVIII ст.)
Сынагога (XIX ст.)

Галерэя

Краявіды Салечнікаў
Сядзіба
Капліца
Новы касьцёл
Помнік Адаму Міцкевічу

Крыніцы

^ Vanagas A. Lietuvos miestų vardai (antrasis leidimas). — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2004. P. 205.
^ ^а ^б Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas. — Vilnius, 2015. P. 261.
^ ^а ^б Пазьняк З. Тэрра Дэй. — Варшава — Нью Ёрк — Вільня: «Беларускія Ведамасьці», Таварыства Беларускай Культуры ў Летуве, 2014. С. 395.
^ Wierzbowicz J. Soleczniki // Słownik geograficzny... T. XI. — Warszawa, 1890. S. 49.

Вонкавыя спасылкі

Салечнікі , Radzima.org

[1] Vanagas A. Lietuvos miestų vardai (antrasis leidimas). — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2004. P. 205.

[Rowell-2015-261-2] а ^б Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas. — Vilnius, 2015. P. 261.

[Pazniak-2014-395-3] а ^б Пазьняк З. Тэрра Дэй. — Варшава — Нью Ёрк — Вільня: «Беларускія Ведамасьці», Таварыства Беларускай Культуры ў Летуве, 2014. С. 395.

[4] Wierzbowicz J. Soleczniki // Słownik geograficzny... T. XI. — Warszawa, 1890. S. 49.

[1]

[2]

[3]

[4]