Празарокі

Празаро́кі — вёска ў Беларусі, каля вытокаў ракі Нехрысьці. Цэнтар сельсавету Глыбоцкага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 411 чалавек. Знаходзяцца за 45 км на паўночны ўсход ад Глыбокага, за 6 км ад чыгуначнай станцыі Зябкі. Аўтамабільныя дарогі на Глыбокае, Полацак, Дзісну.

Празарокі лац. Prazaroki
Касьцёл
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Глыбоцкі
Сельсавет:	Празароцкі
Насельніцтва:	549 чал. (1999)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2156
Паштовы індэкс:	211817
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	55°17′43″ пн. ш. 28°13′8″ у. д.
Празарокі на мапе Беларусі ± Празарокі Празарокі
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Празарокі — даўняе мястэчка гістарычнай Полаччыны, месца пахаваньня тэатральнага дзеяча Ігната Буйніцкага. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся комплекс кляштару францішканаў.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Празарокі ўпамінаюцца ў пачатку XVI ст. як маёнтак вялікіх князёў. У 1523 годзе вялікі князь Жыгімонт Стары перадаў Івану Корсаку тутэйшых панцырных сялянаў. Ад часу свайго заснаваньня паселішча ўваходзіла ў склад Полацкага ваяводзтва.

Існуюць зьвесткі, што Празарокі знаходзіліся ў валоданьні арцыбіскупа полацкага Язафата Кунцэвіча (да 1609 году). Потым яны перайшлі да Яна Рагозы і ягонай жонкі Яўхіміі Маславай, па сьмерці якіх у 1616 годзе маёнтак падзялілі іхныя сыны Яраш і Дзьмітры. У 1629 годзе Празарокамі валодаў Базыль Туковіч, які пакінуў іх сваёй жонцы Соф’і. У 1664 годзе Стэфан Туковіч перадаў у заклад, а праз 2 гады прадаў Празарокі Юстыніяну Шчыту. У 1698 годзе (паводле іншых зьвестак, у 1677 годзе) падкаморы полацкі Юстын Шчыт запрасіў сюды манахаў-францішканаў, збудаваў драўляны касьцёл, абноўлены ў 1721 годзе Паўлам Юзэфам Корсакам, харунжым смаленскім. У 1710 годзе чашнік Крыштап Шчыт пакінуў Празарокі сваёй жонцы Ганне з Завішаў. Каля 1750 году мястэчка належала генэралу Крыштапу Шчыту, па сьмерці якога яно перайшло да Храпавіцкіх.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Празарокі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе сталі цэнтрам воласьці Дзісенскага павету Менскай, з 1842 году Віленскай губэрні. У 1848—1885 гадох мястэчка належала барону Аркадзю Кройцу.

На 1866 год у Празароках было 14 двароў. 3 1856 году працавала школа, дзе было 48 вучняў. Ад пажару 14 жніўня 1892 году згарэла частка мястэчка, касьцёл і касьцельныя пабудовы. Новы касьцёл Маці Божай збудавалі ў кастрычніку 1907 году, царкву Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла — у 1909 годзе, таксама існавала сынагога (не захавалася). На 1902 год працавалі валасная ўправа, пошта, земскі начальнік, судовы сьледчы, лекарскі ўчастак. Кожны панядзелак праводзіліся таргі.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Празарокі занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Празарокі абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Празарокі апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Дзісенскага павету Віленскага ваяводзтва.

У 1939 годзе Празарокі ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году сталі цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1992 год тут было 255 двароў, на 2000 год — 250, на 2007 год — 225. У 2000-я гады Празарокі атрымалі афіцыйны статус «аграгарадку».

• Старыя здымкі і графіка
• 
  Цэнтральная вуліцы, 1930 г.
• 
  Касьцёл, да 1939 г.
• 
  Школа, 1930 г.
• 
  Ільняны каапэратыў, 1929 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1866 год — 103 чал.
• XX стагодзьдзе: 1921 год — 255 чал.; 1970 год — 918 чал.; 1992 год — 556 чал.; 1998 год — 545 чал.; 1999 год — 549 чал.; 2000 год — 583 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2007 год — 452 чал.; 2010 год — 411 чал.

Інфраструктура

У Празароках працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, адбуляторыя, клюб, бібліятэка.

Забудова

Вуліцы і пляцы

З урбананімічнай спадчыны Празарокаў да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Літоўская, Полацкая, Аптэчная, Вакзальная, Садовая.

Турыстычная інфармацыя

Помнік Ігнату Буйніцкаму

Славутасьці

• Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (1899—1907)
• Помнік Ігнату Буйніцкаму
• Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (1909; мураўёўка)

Страчаная спадчына

• Кляштар францішканаў (XVII ст.)

Галерэя

• Краявіды Празарокаў
• 
  Касьцёл
• 
  Касьцёл, франтон
• 
  Царква-мураўёўка
• 
  Стары местачковы дом

Асобы

• Міхал Пятроўскі (1889—1931) — беларускі хадэцкі дзяяч, каталіцкі сьвятар
• Вячаслаў Ракіцкі (нар. 1953) — беларускі пісьменьнік, мастацтвазнаўца

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 12: Палікрат — Праметэй. — 576 с. — ISBN 985-11-0198-2
• Няфёд У., Барышаў Г. Празарокі, цэнтр сельсавета. №№ 1189—1192 / Рэдкал.: С. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі : энцыкляпэдыя. — Менск: Беларуская энцыклапедыя, 1985. — Т. Віцебская вобласьць. — С. 236—237.
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Глыбоцкага р-на. — Мн.: БелЭн, 1995. — 454 с. ISBN 985-11-0014-5.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888.

Вонкавыя спасылкі

• Празарокі , Radzima.org