Міхась Філіповіч

беларускі маляр, графiк, этнограф, пэдагог. Адзін зь першых айчынных мастакоў, хто зьвярнуўся да нацыянальнай тэматыкі

Міхась Філіповіч (27 траўня 1896, Менск1947, Масква) — беларускі жывапісец, графік, этнограф, пэдагог. Адзін зь першых айчынных мастакоў, хто зьвярнуўся да нацыянальнай тэматыкі[1] .

Міхась Філіповіч
Michaś Filipovič. Міхась Філіповіч (1920-29).jpg
Міхась Філіповіч (1920-29)
Дата нараджэньня 27 траўня 1896
Месца нараджэньня Менск
Дата сьмерці 1947
Месца сьмерці Масква, РСФСР
Месца вучобы
Занятак маляр
Навуковая сфэра этнаграфія і пэдагогіка
Месца працы
Мастак Міхась Станюта. «Партрэт мастака Міхася Філіповіча». 1925 г.
Меер Айзенштат. «Партрэт мастака Міхася Філіповіча». 1939 г.

БіяграфіяРэдагаваць

Вучыўся ў Менскім рэальным вучылішчы (1910—1917) у К. Я. Ермакова, Д. М. Полазава, Маскоўскім Межавым інстытуце (1918—1919), адначасова ў прыватнай студыі А. П. Хатулёва; Дзяржаўных вольных мастацкіх майстэрнях / Вышэйшым мастацка-тэхнічным інстытуце (Масква, 1919—1921; 1925—1930) у К. А. Каровіна(ru), А. Д. Дрэвіна(ru), Р. Р. Фалька(ru)[2].

У 1921 годзе ўдзельнічае ў першай савецкай выставе ў Менску (супрэматычныя творы). У 1927 годзе ўступае ва Ўсебеларускае аб’яднаньне мастакоў. У тым жа годзе прымае ўдзел у беларускім разьдзеле савецкага павільёну міжнароднай выстаўкі «Мастацтва кнігі» у Ляйпцыгу[3].

У 1922—1923 гг. — мастацкі інструктар аддзелу выяўленчага мастацтва пры Галоўпалітасьвеце ў Менску[2]. У 1923 г. — загадчык афармленьня Беларускага павільёну на Ўсесаюзнай сельскагаспадарчай выстаўцы ў Маскве[2]. 1923—1925 гг. — загадчык мастацкага аддзелу ў Беларускім дзяржаўным музэі. У 1929 г. прымае ўдзел у 3-й усебеларускай мастацкай выстаўцы (карціна «Бітва на Нямізе» і яшчэ каля 40 карцін). У 1930-х — працяглая творчая камандзіроўка ў Сярэднюю Азію[1].

Сябра Беларускага Саюзу Мастакоў з 1938 году[4]. Удзельнік Другой Сусьветнай вайны[2]. У 1944—1945 гг. — загадчык мастацкага аддзела Дзяржаўнага выдавецтва ў Менску[2].

ТворчасьцьРэдагаваць

Працаваў у тэхніцы алейнага жывапісу й акварэлі, працаваў у кніжнай графіцы, у гады Вялікай Айчыннай вайны стварыў серыю антыфашысцкіх карыкатур. Вялікую значнасьць маюць замалёўкі народнай вопраткі, зробленыя Філіповічам на Меншчыне, Случчыне, Магілёўшчыне, Палесьсі[5]. Творы М. Філіповіча вызначаюцца яркім нацыянальным калярытам, самабытнасьцю[5].

Прыхільнасьць да акадэмічнага рэалізму падчас навучаньня ў Маскве зьмяняецца захапленьнем імпрэсіянізмам. Пасьля знаёмства з творчасьцю й тэорыяй К. Малевіча пачынаецца супрэматычны пэрыяд. У верасьні 1921 г. у Менску выстаўляе творы «Супрэматызм», «Максымальнае выяўленьне колеру», «Канструкцыя плоскасьцяў».

Пасьля вяртаньня ў Беларусь працягвае вывучаць узоры беларускага народнага мастацтва. У выніку яго вандровак па Беларусі было складзена 10 альбомаў з замалёўкамі тканінаў, разьбы, народных строяў[6].

Адна зь першых карцінаў на народную тэматыку — «Казка» («Казачны сюжэт»). У 1921—1922 г. стварае шэраг карцінаў на этнаграфічныя матывы: «На Купальле», «Вясна», «Скокі праз вогнішча», «Карагод», «Народнае гуляньне»[6].

Адначасова працуе як ілюстратар. У 1922 г. ілюструе «Босых на вогнішчы» М. Чарота[6]. 3 (ст. 182) У 1924 г. стварае графічны цыкл ілюстрацыяў да беларускіх народных казак «Сучкін сын», «Іванка-дурачок», «Паляшук і чорт»[3].

У 1930-х зьяўляюцца творы на сярэднеазіяцкія матывы. У часы вайны прымае ўдзел у афармленьні пэрыядычных выданьняў, у тым ліку ў часопісе «Партизанская дубинка». У апошнія гады жыцьця працаваў у жанры лірычнага пэйзажу[1].

У 1946 годзе ён упершыню зьвярнуўся да керамікі. Знаёмства з нацыянальнымі традыцыямі й народным побытам дапамагло яму створыць цыкл работ зь яркім нацыянальным калярытам, выразных і дакладных вобразаў блізкіх да народнай глінянай скульптуры — «Дудар», «Цымбаліст», «Дзяўчына», «Жалейка», «Лявоніха», «Абед» і інш., якія захоўваюцца ў Нацыянальным мастацкім музэі.[8]


Зьмітрок Бядуля апісаў свае ўражаньні ад натурморту «Бэз і купальніца» наступным чынам[9]:


  …Букет бэзу — у розных пералівах, такая сьвежасьць колераў, ажно здаецца: чуеш пах бэзу, чуеш вясну. А гэта ўсё — у невялічкім букеце… Праўда, ёсьць часьцяком незавершанасьць. Адразу бачым, што мастак пэўнай дарогі ў сваёй творчасьці яшчэ не знайшоў. Кожны вобраз як бы кажа: «Дамалёўвай сам!» — і будзіць фантазію гледача  

Дадатковыя зьвесткіРэдагаваць

Намаляваў першую вокладку часопіса «Полымя». Скульптар Меер Айзенштат у 1939 годзе стварыў бюст мастака. Мастак Яўгені Яўстафьевіч Красоўскі ў 1946 годзе намаляваў партрэт Міхася Філіповіча.[8]

У філятэлііРэдагаваць

  • У 2021 годзе, да 125-годдзя з дня нараджэньня мастака, быў выпушчаны мастацкі канвэрт маркіраваны арыгінальнай маркай «Жывапіс. Міхаіл Мацвеевіч Філіповіч. 1896-1947». Дызайн канвэрта і спецштэмпэля Алена Мядзьведзь.
  • Пошта Беларусі ў 2002 годзе выпусьціла паштовую марку з выявай карціны Міхася Філіповіча «Бітва на Нямізе».

ВыставыРэдагаваць

  • 1921Менск. «Першая мастацкая выстава пададдзела выяўленчага мастацтва Галоўпалітасьветы ССРБ». Філіповіч М. М. Маркаўскі завулак 26 кв. 1.

Акварэль: №№ 327—333;
Алей: № 318. Букет; № 319. Эцюд; № 320. Скокі праз вогнішча; № 321. Дэкаратыўны матыў; № 322. Нацюрморт; № 323. Эскіз; №№ 324—325. Хмары; № 326. Беларуская дзяўчына; № 334. Гарбузы; № 335. Максымальнае выяўленьне колеру; № 336. Эскіз; № 337. Супрэматызм (канструкцыя роўніцаў);[10]

  • 1922Менск. «Пэрсанальная мастацкая выстава».[11]
  • 1925Менск. «Першая Ўсебеларуская мастацкая выстава». Філіповіч Міхась.(Масква). Радз. ў Менску ў 1892 г. Студэнт Вхутэмасу.

Акварэль: № 640. Царква ў Слуцку, № 644. Іл. да нар. казкі «Каваль-асілак», № 645. Іл. да нар. казкі «Каваль і цмок», № 646. Іл. да нар. казкі «Паляшук і чорт», № 647. Цымбалісты, № 648. Гандляр, № 649. Кірмаш, № 650. Беларус і беларуска.
Алей: № 632. Група на кірмашы, № 633. Жыта (уласнасьць К Весялоўскай), № 634. Клеці ў Калодзішчах, № 635. Дзьве беларускі, № 636. Беларусы ў старасьвескіх вопратках, № 637. Тыпы Беларусаў, № 638, № 639. Беларускія вопраткі, № 641. Эскіз карціны «Расстрэл каля Віленскага вакзалу ў Меснку ў 1905 г.», № 642. Бабулька з унучкай, № 643. Музыкі, № 651. На Купальле. № 652. Веснавое сьвята, № 653. Дудар, № 654. Беларуска;
Аловак: № 655. Садовая наберажная;
Туш: № 656. Домініканскі касьцёл, № 657. Духаў манастыр.[12][13]

  • 1927Менск. «Другая Ўсебеларуская мастацкая выстава». Міхаіл Філіповіч. Масква, Вхутэмас.

Акварэль: № 297. Вечарына, № 298. Скокі;
Алей: № 280. Дзяўчына ў чырвоным чапцы, № 281. Каваль, № 282. Астры ў восень, № 283. Пасьля працы, № 284. Курапатва і сланец, № 285. Новы быт, № 286. Эцюд, № 287. Пэйзаж, № 288. Паход піонераў, № 289. У полі з канём, № 290. На каляды з казою, № 291. Аўтапартрэт, № 292. Мазырская намётка;
Пяро: № Гульня ў гарадкі;
Тэмпэра: № 293. Зь сялянскага побыту, № 284. Дудар, № 295. Беларус, № 296. Чытка газэты.[14]

  • 1928Менск, красавік—травень. Першая Ўсебеларуская выстаўка краязнаўчых фатаграфій і замалёвак — «Замалёўкі».[15]
  • 1929Менск, «Трэцяя Ўсебеларуская мастацкая выстава». Усебеларуская Асоцыяцыя Мастакоў. Маскоўская філія. Філіповіч Міхал. (Масква, «Вхутэмас»).

Алей: № 255. Ад веку мы спалі, № 256.На кірмашы (уласнасьць М. Красінскага), № 257. Скокі (уласнасьць М. Красінскага), № 258. Дудар (уласнасьць Галены Пук), № 259. Галава беларуса, № 260. Піонэрскі шпацыр, №. 261. Гульня ў гарадкі, № 262. Пястунка, № 324. Апрацоўка лёну (у Беларускім Дзяржаўным Музэі, № 49);
Алей і пастэль: № 263. З часоў прыгону, № 264. Накід паўстаньня, № 265. Хлопчык;
Аловак: № 277, № 278. Траецкі рынак ў Менску, 279. Тыпы з Траецкага рынку, № 280. Сенны рынак у Менску, № 281. Ламавік, № 282. Каваль, № 283. Сьвіньня, № 284. Менскі рыбняк, № 285. Менскі гарцук, № 287. Партрэт жонкі мастака;
Алоўкі каляровыя: № 268. Паўстаньне, № 269. Барыкады, № 270. Піонеры, № 271. Гульня піонераў;
Пастэль: № 266. Партрэт дзяўчынцы ў скіндачцы, № 267. Партрэт у беларускай вопратцы;
Туш: № 273. Партызан, № 274. Партызан на кані, № 275. Параненая партызанка, № 276. Вясковая жанчына;
Туш каляровы: № 272. Гута;
Разьба з дрэва: № 288—299. Дзіцячыя цацкі.
Пап'е-машэ: № 300—324. Дзіцячыя цацкі.[16][17]

  • 1932Менск, «V-ая Ўсебеларуская мастацкая выстаўка». Масква. Філіповіч М. № 252. Сіласаваньне. Алей; № 253. Сенакос. Алей; № 254. Трактары ў вёску. Алей; № 255. Чырвонаармейцы ў калгасе. Алей; № 256. 1905 г. у Менску.[18]
  • 2021 — З 4 лютага па 4 красавіка ў Нацыянальным мастацкім музеі адбывалася выстава, прысьвечаная 125-годдзю Міхася Філіповіча[19]

КрыніцыРэдагаваць

  1. ^ а б в Художники Советской Белоруссии / ред. кол.: Версоцкий В. И.; Гончаров Н. И.; Гутиев Н. Т.; Давидович И. А.; Кашкуревич А. М.. — Минск: Беларусь, 1976. — С. 357. — 400 с. — 1800 ас.
  2. ^ а б в г д Выстаўка твораў мастакоў-юбіляраў «І даўжэй за век» // Нацыянальны мастацкі музэй Рэспублікі Беларусь, 28 траўня 2011 г. Праверана 25 сакавіка 2013 г.
  3. ^ а б Міхась Баразна. Мастацтва кнігі Беларусі XX стагоддзя. — Менск: Беларусь, 2007. — С. 52. — 239 с. — ISBN 978-985-01-0732-9
  4. ^ Беларускі саюз мастакоў: 1938-1998. Энцыклапедычны даведнік / аўтар-складальнік Б. А. Крэпак і інш.. — Менск: ВТАА «Кавалер Паблішерс», 1998. — С. 553. — 664 с. — 3000 ас. — ISBN 985-6427-09-6
  5. ^ а б т. 5. Биографический справочник. Мн: Издательство «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. 29 с.
  6. ^ а б в Сяргей Харэўскі. Гісторыя мастацтва і дойлідства Беларусі. — Вільня: Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт, 2007. — С. 182. — 240 с. — ISBN 978-9955-773-02-3
  7. ^ Жук В. И. Современная белорусская керамика. Тенденции развития / ред. Марцелев С. В.. — Менск: Наука и техника, 1984. — С. 33—35. — 168 с. — 2200 ас.
  8. ^ а б Гісторыя беларускага мастацтва: У 6 т. Т. 5: 1941 — да 60-х гг. / Рэдкал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. ; рэд. т. П. А. Карнач ; АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. — Мн. : Навука і тэхніка, 1992. — 253 с. : іл. С. 26, 108, 227
  9. ^ Барыс Крэпак. Мітусяцца фарбы, ажно сьлепяць вочы (Частка 2) // Культура : Газэта. — 4 верасьня 2010. — № 36 / 956.
  10. ^ Каталог 1-ой художественной выставки подотдела «ИЗО» художественного отдела Главполитпросвета ССРБ, сентябрь 1921 года.Менск, Губэрнатарская, 13. — Менск: 1921. — С. 20, 21. — 23 с.
  11. ^ Бядуля З.. Выстаўка карцін маляра М. Філіповіча (Памяшканьне Інстытуту Беларускага Пэдагагічнага Тэхнікуму). // Савецкая Беларусь : часопіс. — 1922. — № 187.
  12. ^ Каталёг 1-й Усебеларускай мастацкай выстаўкі / Язэп Дыла, Мікола Шчакаціхін, Арон Касталянскі; мастакі: Анатоль Тычына, Міхаіл Эндэ. — Менск: 1925. — С. 28, 29 (№№ 632—657). — 44 с. — 2000 ас.
  13. ^ М. Шчакаціхін. Матывы краязнаўства ў нашым сучасным мастацтве. (З вынікаў Усебеларускай Выстаўкі). // Наш Край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — люты—сакавік 1926. — № 2—3 (5—6). — С. 21, 23, 25.
  14. ^ Каталёг 2-й Усебеларускай мастацкай выстаўкі. / Прадмова: П. Капаевіч, Мікола Шчакаціхін, Аляксандр Грубэ, Міхаіл Філіповіч, Арон Касталянскі; мастак: Анатоль Тычына. — Менск: БДВ, 1927. — С. 14, 15 (№№ 280—299). — 30 с. — 500 ас.
  15. ^ Шашалевіч А. Першая Усебеларуская выстаўка краязнаўчых фатаграфій і замалёвак. / С. Плаўнік // Наш Край : штомесячнік Цэнтральнага Бюро Краязнаўства пры Інстытуце Беларускай Культуры. — Менск: люты— сакавік 1928. — № 6—7 (33—34). — С. 3—10, 6.
  16. ^ Каталёг (Трэцяе) Усебеларускае мастацкае выстаўкі ў Менску — 1929. / Міхаіла Грамыка, Уладзімер Кудрэвіч, Мікалай Красінскі, Мікола Шчакаціхін, Міхась Станюта, А. Вало, Мікалай Касьпяровіч, А. Маркоўскі; мастак: Янка Кашкель. — Менск: ФЗВ, 1929. — С. 16—17 (№№ 255—324). — 17 с. — 500 ас.
  17. ^ Ів. Цвікевіч. Трэцяя Усебеларуская мастацкая выстаўка. // Полымя : часопіс. — 1929. — № 2. — С. 200—203.
  18. ^ V Усебеларуская мастацкая выстаўка, прысвечаная пятнаццатай гадавiне Кастрычнiцкай рэвалюцыi: малярства, скульптура, графіка, масавае самадзейнае мастацтва. Каталёг. — Менск: 1932. — С. 16. — 24 с. — 500 ас.
  19. ^ Яўгенія Шыцька. Міхась Філіповіч. Як можа выглядаць натхненне… // Літаратура і мастацтва : часопіс. — 12 лютага 2021. — № 6 (5111). — С. 12.

КнігапісРэдагаваць

ЛітаратураРэдагаваць


Вонкавыя спасылкіРэдагаваць