Мікола Гусоўскі

	Мікола Гусоўскі; лац. Mikoła Husoŭski
	Nicolaus Hussovianus
	Мікола Гусоўскі (меркаваны партрэт). Марка Белпошты (1996)
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	каля 1470; Husów[d], Гміна Маркова[d], Ланьцуцкі павет, Падкарпацкае ваяводзтва, Польшча;
Памёр	1533
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэзія
Кірунак	новалацінізм
Жанр	паэма, верш
Мова	лацінская мова
Значныя творы	«Песьня пра зубра»
	Мікола Гусоўскі ў Вікісховішчы

Міко́ла Гусо́ўскі (па-лацінску: Nicolaus Hussovianus, па-польску: Mikołaj Hussowczyk; прыкладна 1470 — прыкладна пасьля 1533) — паэт Вялікага Княства Літоўскага; у сучасным літаратуразнаўстве — беларускі^[4]^[5] і польскі паэт-гуманіст і асьветнік эпохі Адраджэньня, прадстаўнік новалацінскай усходнеэўрапейскай школы паэзіі.

Біяграфія

Нараджэньне

Нарадзіўся верагодна ў вёсцы Уса (Усава) цэнтральнай Беларусі^[5], дакладнае месцазнаходжаньне якой дагэтуль нявысьветленае за нястачаю дакумэнтальных крыніцаў. Паходзіў зь сям’і паляўнічага.

Адукацыя

Авалодаў пісьмом у катэдральнай або царкоўна-прыходзкай школе. Працягваў навучаньне ва ўнівэрсытэтах Балёньні, Вільні, Кракава.

Місія ў Рым (1518—1522)

Песьня пра зубра

Быў у складзе пасольства Вялікага Княства Літоўскага і Каралеўства Польскага на чале з Эразмам Вітэліюсам у Рым. На замову Папы Рымскага Льва Х напісаў паэму: «Песьня пра зубра». Арыгінальная назва: «Carmen de statura feritate ac venatione Bisontis» («Песьня пра аблічча, дзікасьць зубра і паляваньне на яго»). Калі паэт заканчваў пісаць паэму, чума прыйшла на Апэнінскі паўвостраў. Уражаны трагічнымі падзеямі, Гусоўскі стварае верш-малітву «Да сьвятога Сэбастыяна». Памерлі і папа Леў X і біскуп Вітэліюс. Без апекуноў ён ня змог надрукаваць свой твор у Рыме, але толькі ў 1523 годзе ў Кракаве, пры дапамозе вялікай княгіні літоўскай і каралевы польскай Боны Сфорца, ён змог надрукаваць свой верш-малітву.

Прозьвішча

Выдаючы ў 1523 годзе сваю паэму, паэта даў ёй гэткі лацінскі загаловак: «Carmen Nicolai Hussoviani de statura, feritate, ac venatione Bisontis», што па беларуску будзе: «Песьня Міколы Гусавяніна пра выгляд і дзікасьць зубра ды пра паляваньне на яго». З лацінскага загалоўку відаць, што сам паэта сябе называў па лацінску «Hussovianus». Шануючы волю аўтара, па беларуску й трэба прозьвішча паэты падаваць у напісаньні як найбліжэйшым да арыгіналу – Гусавянін. Беларускай мове характэрныя падобныя, створаныя ад месца паходжаньня, назовы: палачанін, віцеблянін, лідчанін. З часам у архіўных крыніцах было знойдзенае ня рукой самога паэты ды няведамым часам дадзенае напісаньне ягонага прозьвішча «Husowski», якое, як блізкое польскай мове, польскія аўтары цяпер пераважна й ўжываюць^[6].

Меркаваны партрэт

Выява ў першым выданьні кнігі.

Беларуская дасьледніца Жанна Вацлаваўна Некрашэвіч-Кароткая лічыць, што адшукала ў першым выданьні паэмы аўтэнтычную выяву, на якой адлюстраваны Мікола Гусоўскі^[7]. Аднак М. Касьцюковіч зьвяртае ўвагу, што тая ж выява зьмешчаная ў мностве іншых выданьняў Віетора, прычым кніга Гусоўскага сярод іх — ня першая храналягічна; выглядае, такім чынам, што гэта проста марка друкара, натхнёная, гледзячы па ўсім, пэрсанальнай эмблемай Эразма Ратэрдамскага^[8].

Творы

паэма «Песьня пра зубра». «Carmen de statura feritate ac venatione Bisontis» («Песьня пра аблічча, дзікасьць зубра і паляваньне на яго») 1523;
верш «Суцяшэньне» 1523;
верш-малітва «Да сьвятога Себасьцяна» 1523;
паэма «Новая і славутая перамога над туркамі…» 1524;
паэма «Жыцьцё і подзьвігі сьвятога Гіяцынта» 1525.

Пераклады

На беларускай мове існуе тры пераклады «Песьні пра зубра», якія належаць пяру Язэпа Семяжона, Уладзімера Шатона і Натальлі Арсеньневай. Акрамя беларускай яна перакладзеная на польскую, летувіскую, расейскую і ўкраінскую мовы.

Памяць

Імем Міколы Гусоўскага названа вуліца ў Менску (53°54′13.13″ пн. ш. 27°30′50.05″ у. д. / 53.9036472° пн. ш. 27.5139028° у. д. / 53.9036472; 27.5139028).

У 1980 годзе ЮНЭСКО з нагоды 500-годзьдзя паэта ўключыла імя Міколы Гусоўскага ў каляндар міжнародных датаў выдатных дзеячоў сусьветнае культуры.

Крыніцы

^ Deutsche Nationalbibliothek Record #118962507 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
^ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
^ Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
^ Гусоўскі Мікола // Беларусь: энцыкл. даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш. — Мінск: БелЭн, 1995. С. 256
^ ^а ^б Вячаслаў Чамярыцкі. Гусоўскі Мікола // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 562
^ Р. Максімовіч. Рэцэньзія: Мікола Гусоўскі. Песня пра зубра. Пераклаў з лацінскай мовы Язэп Семяжон. Мінск, Выдав. «Мастацкая літаратура», 1973, 96 бал // Запісы БІНіМ. — New York: Беларускі інстытут навукі і мастацтва, 1977. — Т. 15. — С. 103—109.
^ Виктор Корбут. «Песнь о зубре. Обнаружен портрет Миколы Гусовского». Беларусь Сегодня. 19-03-2004
^ Николай Костюкович. Закрытие чудных открытий // Веды, 27.08.2012. С. 6.

Літаратура

Гусоўскі, Мікола / біяграфічныя зьвесткі — В. І. Дарашкевіч; бібліяграфія — В. І. Козіч // пад рэдакцыяй А. В. Мальдзіса. Беларускія пісьменнікі. Біябібліяграфічны слоўнік: у 6 т.. — Менск: Беларуская энцыклапедыя імя ПетрусяБроўкі, 1993. — Т. 2, Верабей-Іваноў. — С. 298—301. — ISBN 5-85700-060-2.
Гусоўскі Мікола // Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7.
Гусоўскі Мікола // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік / Уклад. Дубянецкі Э. — Менск: БелЭн, 2003. ISBN 985-11-0277-6.
1523. Выйшла ў свет паэма Міколы Гусоўскага «Песня пра зубра» // Арлоў У., Сагановіч Г. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі. — Менск, 1997.
42. Хто такі Мікола Гусоўскі? // 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
Гусоўскі Мікола // Беларусь: энцыкл. даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш. — Мінск: БелЭн, 1995.— 799 с. ISBN 985-11-0026-9.
Гусоўскі Мікола // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
Husoŭski, Mikoła // Zaprudnik J. Historical dictionary of Belarus. — Lamham. — London: Scarecrow Press, 1998. — 338 p. ISBN 0-8108-3449-9.

Вонкавыя спасылкі

Жанна Некрашэвіч-Кароткая (17 студзеня 2024) Беларуская паэтычная культура XVI-XVIII ст. Радыё Марыя
Андрэй Хадановіч (27 красавіка 2024) Пагроза з усходу і "иногда не до законов": паэма Гусоўскага для Папы Рымскага ХАДАНОВІЧ - CHADANOVIČ
Творы на «Беларускай Палічцы»
Біяграфія на старонцы «Гісторыя Беларусі. Асобы.» Таварыства Беларускай Мовы
Виктор Корбут. Песнь о зубре // Советская Белоруссия, 19.03.2004
Николай Костюкович. Закрытие чудных открытий // Веды, 27.08.2012. С. 6

[_2fffecec7c4011ff-1] Deutsche Nationalbibliothek Record #118962507 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.

[_98302b4bd584dbcc-2] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.

[_f74053a216ce666b-3] Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі

[4] Гусоўскі Мікола // Беларусь: энцыкл. даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш. — Мінск: БелЭн, 1995. С. 256

[evkl-5] а ^б Вячаслаў Чамярыцкі. Гусоўскі Мікола // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 562

[6] Р. Максімовіч. Рэцэньзія: Мікола Гусоўскі. Песня пра зубра. Пераклаў з лацінскай мовы Язэп Семяжон. Мінск, Выдав. «Мастацкая літаратура», 1973, 96 бал // Запісы БІНіМ. — New York: Беларускі інстытут навукі і мастацтва, 1977. — Т. 15. — С. 103—109.

[7] Виктор Корбут. «Песнь о зубре. Обнаружен портрет Миколы Гусовского». Беларусь Сегодня. 19-03-2004

[8] Николай Костюкович. Закрытие чудных открытий // Веды, 27.08.2012. С. 6.

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

Асабістыя зьвесткі
Мікола Гусоўскі лац. Mikoła Husoŭski
Nicolaus Hussovianus
Мікола Гусоўскі (меркаваны партрэт). Марка Белпошты (1996)
Нарадзіўся	каля 1470 Husów^[d], Гміна Маркова^[d], Ланьцуцкі павет, Падкарпацкае ваяводзтва, Польшча
Памёр	1533^[1]^[2]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэзія
Кірунак	новалацінізм
Жанр	паэма, верш
Мова	лацінская мова^[3]
Значныя творы	«Песьня пра зубра»
Мікола Гусоўскі ў Вікісховішчы