Данюшава
Даню́шава[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Вяльлі. Уваходзіць у склад Жодзішкаўскага сельсавету Смаргонскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 30 чалавек.
| Данюшава лац. Daniušava | |
 Траецкі касьцёл | |
| Першыя згадкі: | 1443 |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Гарадзенская |
| Раён: | Смаргонскі |
| Сельсавет: | Жодзішкаўскі |
| Вышыня: | 140 м н. у. м. |
| Насельніцтва: | 30 чал. (2010) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 1592 |
| Паштовы індэкс: | 231012 |
| СААТА: | 4256817051 |
| Нумарны знак: | 4 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 54°33′24″ пн. ш. 26°24′17″ у. д. / 54.55667° пн. ш. 26.40472° у. д.Каардынаты: 54°33′24″ пн. ш. 26°24′17″ у. д. / 54.55667° пн. ш. 26.40472° у. д. |
Данюшава на мапе Беларусі ±   Данюшава | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Данюшава — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны). Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы, помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры XIX ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палац Аскеркаў.
Назва
рэдагаваць- Асноўны артыкул: Данюш
Дана, пазьней Дан (Dano, Dann) — імя германскага паходжаньня[2]. Іменная аснова дан- (дэн-) (імёны ліцьвінаў Данейка, Дангель, Данар; германскія імёны Danica, Dengel, Danhari) паходзіць ад гоцкага *dans 'датчанін'[3] або стараангельскага denu 'даліна'[4]. Імя Даніш гістарычна бытавала ў Польшчы: Danisch (1386 год), Danissz (1400 год), Danis (1463 год), Danysz (1497 год)[5].
Гісторыя
рэдагавацьВялікае Княства Літоўскае
рэдагавацьУ 1620 годзе ў Данюшаве з фундацыі Яна Кішкі і ягонай жонкі Крыстыны з Друцкіх-Сакольскіх збудавалі першы касьцёл.
У 1728 годзе Мікалай Кошыч заснаваў у Данюшаве езуіцкую місію. Па ліквідацыі ордэна езуітаў у 1773 годзе касьцёл стаў парафіяльным.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
рэдагаваць.jpg)
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Данюшава апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі. У 1809 Марцін Кліманскі збудаваў у мястэчку новы касьцёл. У 1899 годзе сьвятыню з дапамогаю прыхаджанаў пашырыў ксёндз Гінтаўт Ніказег. Каталіцкая парафія Данюшава належала да Сьвірскага дэканату і налічвала 3720 вернікаў. Само мястэчка ў сярэдзіне XIX стагодзьдзя знаходізалася ў валоданьні Чарноцкіх.
Канстантын Тышкевіч па падарожжы Вяльлёю ў 1857 годзе ў кнізе «Вяльля і яе берагі» перадаў свае ўражаньні ад Данюшава:
|
На высокім правым беразе Вяльлі, сярод зеляніны дрэваў бялее шляхецкая сядзіба, упарадкаваная і багатая. За ёй сьціплы драўляны кастцёл, а далей – доўгая вёска, акуратная і чыстая | 
|
За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Данюшава занялі войскі Нямецкай імпэрыі, тут знаходзіўся вайсковы шпіталь. У гэты час у двары касьцёла паставілі два помнікі памерлым афіцэрам. Па тым, як лінія фронта стабілізавалася непадалёк ад мястэчка, немцы ўзьвялі перад касьцёлам вялікі помнік з камянёў і бэтону, які прысьвяцілі «памяці слаўнага наступленьня 1915 году». Па заканчэньні вайны парэшткі нямецкіх салдатаў і афіцэраў перазахавалі на вайсковых могілках у вёсцы Макроўцах. На высокім каменным пастамэнце нямецкага помніка паставілі скульптуру Божай Маці.
Найноўшы час
рэдагаваць25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Данюшава абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яно ўвайшло ў склад Беларускай ССР[6]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году мястэчка апынулася ў складзе міжваенннай Польскай Рэспублікі.
У 1939 годзе Данюшава ўвайшло ў БССР. У 1960-я гады савецкія ўлады гвалтоўна закрылі касьцёл (зноў дзее з 1980-х гадоў)[7].
- Мястэчка на старых здымках
-
Агульны выгляд, 1917 г. -
З боку Вяльлі, да 1918 г. -
Забудова, 1917 г.
-
Касьцёл, 1917 г.
_(2).jpg)
.jpg)
.jpg)
-
Касьцёл, 1915—18 гг. -
Касьцёл, 1915—18 гг. -
Сядзіба Аскеркаў, 1917 г. -
Сядзіба Аскеркаў, 1917 г.
.jpg)
.jpg)
_(3).jpg)
_(6).jpg)
Насельніцтва
рэдагавацьДэмаграфія
рэдагаваць- XIX стагодзьдзе: 1880 год — 212 чал.[8]
- XX стагодзьдзе: 1999 год — 39 чал.
- XXI стагодзьдзе: 2010 год — 30 чал.
Турыстычная інфармацыя
рэдагавацьСлавутасьці
рэдагаваць- Брама сядзібы Аскеркаў
- Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (1809)
- Помнік нямецкім салдатам часоў Першай сусьветнай вайны
Страчаная спадсына
рэдагаваць- Сядзібна-паркавы комплекс Аскеркаў (XIX ст.)
Галерэя
рэдагаваць- Краявіды Данюшава
-
-
Касьцёл, званіца -
Помнік -
Рака Вяльля
Асобы
рэдагаваць- Ян Курчэўскі (1854—1917) — ксёндз-прэлат
- Станіслаў Шыманоўскі (1873—1920) — беларускі паэт
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9. (pdf) С. 342.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 401.
- ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 93.
- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 64.
- ^ Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 1. — Wrocław, 1965—1967. S. 457.
- ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
- ^ Касцёл Святой Тройцы ў вёсцы Данюшава. Смаргонскі раённы выканаўчы камітэт. Праверана 7 студзеня 2012 г.
- ^ Wejssenhof J. Daniszewo // Słownik geograficzny... T. I. — Warszawa, 1880. S. 901.
Літаратура
рэдагаваць- Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Смаргонскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004. — 640 с. ISBN 985-11-0296-2.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880.