Данюшава
Даню́шава[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Вяльлі. Уваходзіць у склад Жодзішкаўскага сельсавету Смаргонскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 30 чалавек.
| Данюшава лац. Daniušava | |
 Траецкі касьцёл | |
| Першыя згадкі: | 1443 |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Гарадзенская |
| Раён: | Смаргонскі |
| Сельсавет: | Жодзішкаўскі |
| Вышыня: | 140 м н. у. м. |
| Насельніцтва: | 30 чал. (2010) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 1592 |
| Паштовы індэкс: | 231012 |
| СААТА: | 4256817051 |
| Нумарны знак: | 4 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 54°33′24″ пн. ш. 26°24′17″ у. д. / 54.55667° пн. ш. 26.40472° у. д.Каардынаты: 54°33′24″ пн. ш. 26°24′17″ у. д. / 54.55667° пн. ш. 26.40472° у. д. |
Данюшава на мапе Беларусі ±   Данюшава | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Данюшава — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны). Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы, помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры XIX ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палац Аскеркаў.
Назва
рэдагавацьДана, пазьней Дан (Dano, Dann) — імя германскага паходжаньня[2]. Іменная аснова дан- (дэн-) (імёны ліцьвінаў Данейка, Дангель, Данар; германскія імёны Danica, Dengel, Danhari) паходзіць ад гоцкага *dans 'датчанін'[3] або стараангельскага denu 'даліна'[4]. Імя Даніш гістарычна бытавала ў Польшчы: Danisch (1386 год), Danissz (1400 год), Danis (1463 год), Danysz (1497 год)[5].
Гісторыя
рэдагавацьВялікае Княства Літоўскае
рэдагавацьУ 1620 годзе ў Данюшаве з фундацыі Яна Кішкі і ягонай жонкі Крыстыны з Друцкіх-Сакольскіх збудавалі першы касьцёл.
У 1728 годзе Мікалай Кошыч заснаваў у Данюшаве езуіцкую місію. Па ліквідацыі ордэна езуітаў у 1773 годзе касьцёл стаў парафіяльным.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
рэдагаваць.jpg)
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Данюшава апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі. У 1809 Марцін Кліманскі збудаваў у мястэчку новы касьцёл. У 1899 годзе сьвятыню з дапамогаю прыхаджанаў пашырыў ксёндз Гінтаўт Ніказег. Каталіцкая парафія Данюшава належала да Сьвірскага дэканату і налічвала 3720 вернікаў. Само мястэчка ў сярэдзіне XIX стагодзьдзя знаходізалася ў валоданьні Чарноцкіх.
Канстантын Тышкевіч па падарожжы Вяльлёю ў 1857 годзе ў кнізе «Вяльля і яе берагі» перадаў свае ўражаньні ад Данюшава:
|
На высокім правым беразе Вяльлі, сярод зеляніны дрэваў бялее шляхецкая сядзіба, упарадкаваная і багатая. За ёй сьціплы драўляны кастцёл, а далей – доўгая вёска, акуратная і чыстая | 
|
За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Данюшава занялі войскі Нямецкай імпэрыі, тут знаходзіўся вайсковы шпіталь. У гэты час у двары касьцёла паставілі два помнікі памерлым афіцэрам. Па тым, як лінія фронта стабілізавалася непадалёк ад мястэчка, немцы ўзьвялі перад касьцёлам вялікі помнік з камянёў і бэтону, які прысьвяцілі «памяці слаўнага наступленьня 1915 году». Па заканчэньні вайны парэшткі нямецкіх салдатаў і афіцэраў перазахавалі на вайсковых могілках у вёсцы Макроўцах. На высокім каменным пастамэнце нямецкага помніка паставілі скульптуру Божай Маці.
Найноўшы час
рэдагаваць25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Данюшава абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яно ўвайшло ў склад Беларускай ССР[6]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году мястэчка апынулася ў складзе міжваенннай Польскай Рэспублікі.
У 1939 годзе Данюшава ўвайшло ў БССР. У 1960-я гады савецкія ўлады гвалтоўна закрылі касьцёл (зноў дзее з 1980-х гадоў)[7].
- Мястэчка на старых здымках
-
Агульны выгляд, 1917 г. -
З боку Вяльлі, да 1918 г. -
Забудова, 1917 г.
-
Касьцёл, 1917 г.
_(2).jpg)
.jpg)
.jpg)
-
Касьцёл, 1915—18 гг. -
Касьцёл, 1915—18 гг. -
Сядзіба Аскеркаў, 1917 г. -
Сядзіба Аскеркаў, 1917 г.
.jpg)
.jpg)
_(3).jpg)
_(6).jpg)
Насельніцтва
рэдагавацьДэмаграфія
рэдагаваць- XIX стагодзьдзе: 1880 год — 212 чал.[8]
- XX стагодзьдзе: 1999 год — 39 чал.
- XXI стагодзьдзе: 2010 год — 30 чал.
Турыстычная інфармацыя
рэдагавацьСлавутасьці
рэдагаваць- Брама сядзібы Аскеркаў
- Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (1809)
- Помнік нямецкім салдатам часоў Першай сусьветнай вайны
Страчаная спадсына
рэдагаваць- Сядзібна-паркавы комплекс Аскеркаў (XIX ст.)
Галерэя
рэдагаваць- Краявіды Данюшава
-
-
Касьцёл, званіца -
Помнік -
Рака Вяльля
Асобы
рэдагаваць- Ян Курчэўскі (1854—1917) — ксёндз-прэлат
- Станіслаў Шыманоўскі (1873—1920) — беларускі паэт
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9. (pdf) С. 342.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 401.
- ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 93.
- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 64.
- ^ Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 1. — Wrocław, 1965—1967. S. 457.
- ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
- ^ Касцёл Святой Тройцы ў вёсцы Данюшава. Смаргонскі раённы выканаўчы камітэт. Праверана 7 студзеня 2012 г.
- ^ Wejssenhof J. Daniszewo // Słownik geograficzny... T. I. — Warszawa, 1880. S. 901.
Літаратура
рэдагаваць- Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Смаргонскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004. — 640 с. ISBN 985-11-0296-2.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880.