Станькаў
Ста́нькаў[1] (афіцыйная назва — Станькава[1]) — вёска ў Беларусі, на рацэ Рапусе. Цэнтар сельсавету Койданаўскага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 1692 чалавекі. Знаходзіцца за 10 км на паўднёвы ўсход ад Койданава, за 8 км ад чыгуначнай станцыі Койданава (лінія Менск — Баранавічы). Аўтамабільныя дарогі на Менск, Койданаў, Узду.
| Станькаў лац. Stańkaŭ | |
.jpg) Альтанка Чапскіх | |
| Першыя згадкі: | XV стагодзьдзе |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Менская |
| Раён: | Койданаўскі |
| Сельсавет: | Станькаўскі |
| Вышыня: | 186 м н. у. м. |
| Насельніцтва: | 1692 чал. (2010) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 1716 |
| Паштовы індэкс: | 222731 |
| Нумарны знак: | 5 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 53°37′51″ пн. ш. 27°13′27″ у. д. / 53.63083° пн. ш. 27.22417° у. д.Каардынаты: 53°37′51″ пн. ш. 27°13′27″ у. д. / 53.63083° пн. ш. 27.22417° у. д. |
Станькаў на мапе Беларусі ±   Станькаў | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Станькаў — даўняе мястэчка гістарычнай Меншчыны. Да нашага часу тут захаваўся сядзібна-паркавы комплекс Чапскіх.
Назва
рэдагаваць.jpg)
На думку географа Вадзіма Жучкевіча, тапонім Станькаў утварыўся ад памяншальнай формы імя Станіслаў[2].
Традыцыйная гістарычная назва паселішча — Станькаў[3][4]. Форма Станькава (рас. Станьково) пачала шырока ўжывацца ў выніку перайначваньня тапоніму на расейскі манер[5].
Гісторыя
рэдагавацьВялікае Княства Літоўскае
рэдагаваць.jpg)
Першы пісьмовы ўпамін пра Станькаў як сяло ў валоданьні Дарагастайскіх датуецца 1407 годам. Пазьней паселішчам валодалі Радзівілы, з 1772 году — Чапскія.
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Станькаў увайшоў у склад Менскага павету Менскага ваяводзтва. На 1588 год у мястэчку было 30 двароў, касьцёл, царква, рынак.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
рэдагаваць.jpg)
У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Станькаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Менскага павету Менскай губэрні[6]. У пачатку XIX ст. мястэчка стала цэнтрам ключу. З 1815 году тут працаваў сьпіртзавод, у 1858 годзе збудавалі царкву Сьвятога Мікалая Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы), у 1863 годзе адкрылася сельская прыходзкая школа (51 вучань — 39 хлопчыкаў, 12 дзяўчынак), у 1868 годзе — нядзельная школа, шпіталь. Уладальнік маёнтку Эмэрык Чапскі стварыў музэй з уласных збораў. У 1876 годзе мастак Напалеон Орда зрабіў замалёўкі Станькава. На 1886 год у мястэчку было 42 двары, валасная ўправа, царкоўна-прыходзкая школа, лякарня.
У Першую сусьветную вайну тут некаторы час разьмяшчаўся штаб расейскай 4-й арміі Заходняга фронту. У лютым 1918 году мястэчка занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
Найноўшы час
рэдагаваць25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Станькаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, дзе 20 жніўня 1924 году стаў цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі.
На 1970 год у Станькаве было 196 двароў, на 1998 год — 213, на 2001 год — 684, на 1 студзеня 2004 году — 700. У 2000-я гады Станькаў атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку».
- Мястэчка на старых здымках
-
Царква, каля 1900 г. -
Палац, да 1918 г. -
Паркавы фасад, да 1918 г. -
Парк, да 1918 г.
.jpg)
_(7).jpg)
.jpg)
_(6).jpg)
-
Інтэр’ер палаца, да 1918 г. -
Бібліятэка ў палацы, да 1918 г. -
Скарбчык, да 1918 г. -
Палац, 1918 г.
_(4).jpg)
_(5).jpg)
_(3).jpg)
.jpg)
Насельніцтва
рэдагавацьДэмаграфія
рэдагаваць- XIX стагодзьдзе: 1886 год — 390 чал.
- XX стагодзьдзе: 1970 год — 908 чал.[7]; 1998 год — 677 чал.[8]; 1999 год — 2325 чал.
- XXI стагодзьдзе: 2001 год — 1832 чал.[9]; 1 студзеня 2004 году — 1859 чал.[10]; 2010 год — 1692 чал.
Інфраструктура
рэдагавацьУ Станькаве працуюць сярэдняя школа, школа-інтэрнат, 2 дашкольныя ўстановы, фэльчарска-акушэрскі пункт, кінатэатар, бібліятэка, пошта.
Турыстычная інфармацыя
рэдагавацьСлавутасьці
рэдагаваць- Могілкі старыя каталіцкія
- Сядзібна-паркавы комплекс Чапскіх (XIX ст.)
- Царква Сьвятога Мікалая (1858)
Страчаная спадчына
рэдагаваць- Палац Чапскіх (XIX ст.)
Галерэя
рэдагаваць- Краявіды Станькава
-
Скарбчык сядзібы Чапскіх -
Брама -
Дом -
Флігель
.jpg)
.jpg)
-
Сьвіран -
500-гадовы дуб -
-
Каскад на рацэ Рапусе
.jpg)
.jpg)
Асобы
рэдагаваць- Марат Казей (1929—1944) — піянэр-партызан, Герой Савецкага Саюзу (пасьмяротна)
- Эмэрык Чапскі (1828—1897) — дзяржаўны дзяяч, калекцыянэр, нумізмат
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (djvu) С. 184.
- ^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 359.
- ^ Вячорка В. (19.03.2016) "Бабёнка – это я понимаю!". Як русіфікавалі тапонімы.. Радыё Свабода. Праверана 23 чэрвеня 2017 г.
- ^ Тарасевіч Л. Святыя руіны ажываюць(недаступная спасылка) // Звязда. — № 8 (13). — 22 жніўня 2007 г.
- ^ Каспяровіч В. Эвалюцыя тапанімічных назваў Койданаўшчыны. — Менск: БДТУ, 2014. С. 18.[1](недаступная спасылка)
- ^ Jelski A. Stańków // Słownik geograficzny... T. XI. — Warszawa, 1890. S. 210.
- ^ Валахановіч А. Станькава // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 405.
- ^ Валахановіч А. Станькава // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 404.
- ^ БЭ. — Мн.: 2002 Т. 15. С. 151.
- ^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Дзяржынскага р-на. — Мн.: БЕЛТА, 2004. С. 690.
Літаратура
рэдагаваць- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 15: Следавікі — Трыо. — 552 с. — ISBN 985-11-0251-2
- Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Дзяржынскага р-на. — Мн.: БЕЛТА, 2004. — 704 с.: іл. ISBN 985-6302-64-1.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola. — Warszawa, 1890.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Станькава, Radzima.org
- Станьково: история и новости — сайт деревни
- Станькава: сядзіба Гутэн-Чапскіх(недаступная спасылка)