Камуна (Любанскі раён)
Каму́на[2] — вёска Любанскага раёну Менскай вобласьці, заснаваная ў 1929 годзе ў якасьці вайсковага паселішча для асушэньня ваколічных балотаў. Зьяўляецца цэнтрам Камунараўскага сельсавету. За 25 км на поўдзень ад Любані і 50 км ад чыгуначнай станцыі Ўрэчча на лініі Асіпавічы — Баранавічы. На 2011 год налічвалася 236 гаспадарак і 588 жыхароў[1].
| Камуна | |
| трансьліт. Kamuna | |
| Дата заснаваньня: | 1929 |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Менская |
| Раён: | Любанскі |
| Сельсавет: | Камунараўскі |
| Вышыня: | 122 м н. у. м. |
| Насельніцтва: | 588 чал. (2011)[1] |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 1794 |
| Паштовы індэкс: | 223841 |
| СААТА: | 6234808041 |
| Нумарны знак: | 5 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 52°37′0″ пн. ш. 28°3′0″ у. д. / 52.61667° пн. ш. 28.05° у. д.Каардынаты: 52°37′0″ пн. ш. 28°3′0″ у. д. / 52.61667° пн. ш. 28.05° у. д. |
Камуна на мапе Беларусі ±   Камуна | |
13 сакавіка 2008 году цэнтар сельсавету перанесены з вёска Камуна ў аграгарадок Сосны[3].
Гісторыя
рэдагавацьВёска ўзьнікла на месцы пасёлку асушальнікаў у Нежынскім сельсавеце на масіве Мар’інскіх балотаў. У пачатку 1929 году да найбліжэйшага хутару Вопін[4] прыбылі каля 400 дэмабілізаваных чырвонаармейцаў і малодшых камандзіраў 7-й Самарскай(ru) (Менск), 2-й Беларускай і 6-й Чангарскай(ru) (Беларуская ССР) кавалерыйскіх дывізіяў Беларускай вайсковай акругі. Вайскоўцам паставілі задачу асушыць балоты, каб стварыць гаспадарку для забесьпячэньня вайсковых коней кармамі. Цягам 1929 году 6 чырвонаармейцаў пабудавалі на балотнай высьпе дом, у які засялілі 30 жаўнераў. Затым колькасьць жыхароў Камуны вырасла да 100 вайскоўцаў, якія найперш узяліся асушаць непраходнае Мар’інскае балота. Да гаспадаркі далучыліся каля 130 камсамольцаў, якія засеялі больш за 350 гектараў (га) тарфянікаў. 7 лістапада 1929 году ў вёску правялі першае ў Любанскім раёне электрычнае асьвятленьне[5]. Першым кіраўніком гаспадаркі да 1934 году быў Эмануіл Модзін(ru) (1905—1984). У 1930 годзе камунары атрымалі ад нямецкіх рабочых трактар Caterpillar. 26 ліпеня 1930 году Камуна стала пасёлкам Нежынскім сельсавету Любанскага раёну (Бабруйская акруга). У 1932 годзе заснавалі савецкую гаспадарку (саўгас) імя Беларускай вайсковай акругі. Працавалі лесапілка і масласыраробны завод, кузьня, паравы млын, дзіцячыя ясьлі, школа, хата-чытальня, мэдычны пункт, вэтэрынарная лякарня і хлебапякарня[1]. У траўні 1933 году пры наведваньні пасёлку Янка Купала напісаў у гонар асушальнікаў паэму «Над ракою Арэсай», якую выдалі 29—30 чэрвеня ў менскай газэце «Зьвязда» і ў наступным публікавалі 5 разоў асобным выданьнем[5].
У 1937 годзе сялянаў з хутароў на найбліжэйшых выспах перасялілі ў Камуну. З дапамогай трактара «Рубецаль» пабудавалі першую дарогу на Любань і вузкакалейную чыгунку на пасёлак Сосны[5]. З 20 лютага 1938 году пасёлак Менскай вобласьці. Да 1939 году асвоілі 1885 га тарфянікаў. У 1940 годзе пасёлак меў 13 шматкватэрных і 50 аднакватэрных дамоў, дзіцячыя ясьлі, сярэднюю школу, клюб, радыёвузел, электрычнае асьвятленьне і тэлеграфную сувязь. У пачатку 1941 году налічвалася 205 сем’яў, працавалі клюб, тэатар, музычны і харавы гурткі. Падчас нямецка-савецкай вайны Камуна знаходзілася пад нямецкай акупацыяй з 28 чэрвеня 1941 году па 30 чэрвеня 1944 году. 22 ліпеня 1941 году нямецкія карнікі спалілі 209 з 211 будынкаў пасёлку за раненьне нямецкага вайскоўца, забіўшы 2 з 690 вяскоўцаў. 2 чэрвеня 1944 году нямецкія карнікі паўторна спалілі пасёлак. На фронце і ў партызанах загінулі 115 жыхароў пасёлку. Да 1952 году ў Камуне праводзіўся абрад Русальле, калі тыдзень пасьля сьвята Тройцы (Пяцідзясятніцы) вадзілі карагоды вакол чарады кароваў[6]. З 6 ліпеня 1954 году Камуна стала вёскай і цэнтрам сельсавету. У 1957 годзе мясцовай сярэдняй школе надалі імя Янкі Купалы[5]. У 1960 годзе вёска мела 911 жыхароў. У вёсцы месьцілася сядзіба калектыўнай гаспадаркі (калгас) імя Беларускай вайсковай акругі, што адмыслоўвалася на вытворчасьці мяса і малака, мела 5984 га ўгодзьдзяў, 33 трактары, 25 аўтамабіляў, 11 камбайнаў. У 1971 годзе дзейнічалі дзіцячыя ясьлі-сад, 8-гадовая школа, клюб, бібліятэка, фэльчарска-акушэрскі пункт, страўня, крама і камбінат побытавага абслугоўваньня. У 1997 годзе вёска мела 280 гаспадарак і 757 жыхароў. У 2009 годзе налічвалася 255 гаспадарак і 645 жыхароў, месьцілася сядзіба сельскагападарча-вытворчага комплексу (СВК) «Беларуская вайсковая акруга»[1].
Насельніцтва
рэдагаваць- 2011 год — 236 гаспадарак, 588 жыхароў[1]
- 2010 год — 600 жыхароў
- 1999 год — 700 жыхароў
Інфраструктура і помнікі
рэдагавацьНа 2011 год працавалі дзіцячы сад, агульнаадукацыйныя сярэдняя школа імя Янкі Купалы, Дом культуры з мастацкай майстэрняй «Матрушка», фэльчарска-акушэрскі і прыёмны пункты, аддзяленьне сувязі, 2 крамы і музэй мэліярацыі[1].
Памятныя знакі стаялі на месцах першага намёта камунараў, першага будынка школы, у гонар стварэньня калектынай гаспадаркі імя Беларускай вайсковай акругі (БВА) і яе першага старшыні Эмануіла Модзіна (1905—1984). Памятныя дошкі ў гонар прыезду Янкі Купалы ў 1933 годзе і былога старшыні калгасу імя БВА Цімафея Сьмірнова (1896—1970), які атрымаў званьне Герой Сацыялістычнай Працы. Помнік вяскоўцам, якія загінулі ў нямецка-савецкую вайну 1941—1945 гадоў, і абэліск на кургане ў гонар 20-годзьдзя перамогі ў той вайне (1975 г.; скрыжаваньне дарог Сосны — Любань)[1].
Ураджэнцы
рэдагаваць- Лідзія Савік (1936—2024) — літаратуразнаўца, старэйшая сястра Ірыны Шыкуновай (дзяв. Адзярыха)
- Ірына Шыкунова (нар. 1940) — опэрная сьпявачка, народная артыстка (1980)[1]
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б в г д е ё ж Камуна // Гарады і вёскі Беларусі / гал.рэд. Тацяна Бялова. — Менск: Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі, 2012. — Т. 8. Менская вобласьць. Кніга 3. — С. 180-181. — 624 с. — 2000 ас. — ISBN 978-985-11-0636-9
- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (djvu) С. 267
- ^ Решение Любанского районного Совета депутатов от 13 марта 2008 г. № 55 О преобразовании некоторых сельских населенных пунктов в агрогородки
- ^ Галіна Смаляк. Трэба ведаць свой край // Газэта «Голас Любаншчыны», 11 чэрвеня 2012 г. Праверана 8 лютага 2016 г.
- ^ а б в г Анатоль Кляшчук. Купалаўская Камуна над ракой Арэсай // Зьвязда : газэта. — 21 студзеня 2012. — № 13 (27128). — С. 3. — ISSN 1990-763x.
- ^ Анатоль Кляшчук. Русальная яечня // Зьвязда : газэта. — 2 чэрвеня 2010. — № 105 (26811). — С. 1, 4. — ISSN 1990-763x.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Крысьціна Сьвятлічная. «Вішнёвы сад так гарна цьвіў» в. Камуна Любанскі р-н // Тэлеканал «Беларусь 3», 1 сьнежня 2014 г. Праверана 8 лютага 2016 г.
- Воіны Чырвонай Арміі - землякі, якія загінулі і прапалі бязь вестак у гады Вялікай Айчыннай вайны. Камунараўскі сельскі савет // Любаншчына, 2009 г. Праверана 8 лютага 2016 г.