Будаўнічы матэрыял

Будаўні́чы матэрыя́л — матэрыял, які выкарыстоўваюць пры будаўніцтве і рамонце будынка і збудаваньня.

Кладка цэглы (2011 год)

Віды: прыродны каменны, лясны, керамічны, арганічны і мінэральны вяжучы, мэталічны, кампазыцыйны, цепла- і гідраізаляцыйны, дахавы і лакафарбавы.

Віды

• Прыродны каменны: бутавы камень, жвір, друз, пясок і гліна. Выкарыстоўваюць у будаўніцтве падмурка, сьцяны, дарожнага адзеньня і падпорнай сьценкі, а таксама ў вытворчасьці вапны, гіпсу, цэмэнту і канглямэратаў.
• Лясны: бервяно, брус, дошка і драўняны выраб. Ідзе на будаўніцтва даха, падлогі, столі, ваконнага і дзьвярнога блёка.
• Керамічны: цагляны камень і цэгла. Прызначаецца для будоўлі сьцяны і керамічных вырабаў — сантэхнікі дрэнажу і электраахоўнай керамікі.
• Вяжучы: арганічны — бітум, дзёгаць, гудрон, смала і пакост; мінэральны — вапна, гіпс і цэмэнт. Злучэньнем мінэральнага запаўняльніка і вяжучага рэчыва атрымліваюць бэтон, у тым ліку асфальта-, жалеза-, цэмэнтна- і палімэрбэтон. Такім самым чынам атрымліваюць будаўнічую рашчыну, у тым ліку асфальтавую, вапнавую, гіпсавую, цэмэнтную і іх спалучэньне.
• Мэталічны: будаўнічая канструкцыя з алюмінавага стопку і сталі, кампазыцыйнага і мэталапалімэрнага матэрыялу.
• Цеплаізаляцыйны: пенашкло і шклавата. Атрымліваюць сьпяканьнем шклянога парашку і зьмешваньнем матэрыялаў зь нізкай цеплаправоднасьцю.
• Гідраізаляцыйны: гідраізол, мэталаізол і бітумамінэральная тканіна. Праз водаўстойлівасьць іх выкарыстоўваюць для аховы будаўнічай канструкцыі ад вільгаці.
• Дахавы: пэргамін, рубэройд, толь і шклорубэройд. Устойлівы да вады і паветра.
• Лакафарбавы: грунтоўка, лак, фарба і шпаклёўка. Маюць вадкі, паста- або парашковападобны склад.

Гісторыя

Са Старажытнасьці вядомыя абпаленая цэгла, дахавая чарапіца, ганчарныя водаправодныя трубы, бутавы камень, вапнавы і гіпсавы вяжучы матэрыял. У 1800-х гадах зьяўленьне портляндцэмэнту забясьпечыла выкарыстаньне бэтону і жалезабэтону. У ХХ стагодзьдзі пашырыўся выпуск канструкцыяў з другаснай палімэрнай сыравіны, што павысіла цеплазьберагальныя ўласьцівасьці пабудоваў і зьменшыла іх вагу. У 1990-я гады ў краінах з высокаразьвітай прамысловасьцю будаўнічых матэрыялаў выкарыстаньне маналітнага бэтону і жалезабэтону шматкроць перавышала вытворчасьць зборных жалезабэтонных вырабаў і канструкцыяў. Гэта спрыяла таннасьці, выразнасьці і надзейнасьці збудаваньняў. У 1993 годзе сусьветная вытворчасьць цэмэнту склала 1,18 млрд тонаў. Зь іх найбольш вырабілі: Кітай — 359,8 млн тонаў (30%), Японія — 88,1 млн тонаў, ЗША — 73,8 млн тонаў і Індыя — 56,2 млн тонаў.

Беларусь

Зь Сярэднявечча на землях Беларусі выраблялі кафлю, цэглу і шкло. З ХІІ стагодзьдзя захавалася Барысаглебская царква ў Горадні. З 1800-х гадоў узьлікла сылікатна-будаўнічая вытворчасьць зь перавагай дробных прадпрыемстваў. На 1900 год у беларускіх губэрнях дзейнічала 679 такіх прадпрыемстваў. На 1913 год найбольшым у Беларусі быў «Ваўкавыскі цэмэнтны завод» (Гарадзенская губэрня). У 1920—1940 гадах у Беларускай ССР рост капітальнага будаўніцтва выклікаў разьвіцьцё прамысловасьці будаўнічых матэрыялаў. Пабудавалі «Крычаўскі цэмэнтны завод» (1933) і «Гомельскі шклозавод». Пашырылі вытворчасьць цэглы ў Віцебску, Воршы, Гомлі, Клімавічах і Магілёве. У 1945 годзе выпусьцілі 15% будаўнічых матэрыялаў ад узроўню перадваеннага 1940 году. Пазьней у абласных цэнтрах Беларускай ССР, а таксама ў Бабруйску, Баранавічах, Воршы і Шацілавічах стварылі заводы і камбінаты зборнага жалезабэтону. У Горадні, Магілёве і Смаргоні заснавалі заводы армаваных камянёў і дробных сьценавых блёкаў зь ячэістага і шчыльнага сылікатабэтону. У Асіпавічах заклалі завод мяккіх дахавых матэрыялаў. У Мікашэвічах (Лунінецкі раён) — завод нярудных будаўнічых матэрыялаў, у Віцебску — завод далямітавай мукі, а ў Менску — завод керамічнай пліткі і сантэхнікі з фаянсу. Асвоілі вытворчасьць мінэральна ваты, канструкцыяў з вапны і гіпсу (1948, «Менскі гіпсавы завод»), порыстых напаўняльнікаў і цеплаізаляцыйных матэрыялаў.

У 1994 годзе ў Беларусі вырабілі 1,487 млн тонаў цэмэнту, 2,68 млн кубамэтраў зборных жалезабэтонных канструкцыяў, 1,46 млн тонаў будаўнічай цэглы, 53 100 кв.м мяккай дахоўкі, 164,9 млн плітак азбэстацэмэнтнага шыфэру. За 1994 год прамысловасьць будаўнічых матэрыялаў Беларусі дала 4,6% абсягу вытворчасьці. На больш як 1300 прадпрыемствах галіны працавала 79 400 чалавек. Найбольшымі прадпрыемствамі былі: «Ваўкавыскцэмэнтнашыфэр» (Гарадзенская вобласьць), «Крычаўцэмэнтнашыфэр» (Магілёўская вобласьць), «Гомельбудматэрыялы», «Смаргоньсылікатабэтон», «Кераміка», «Керамін», «Забудова» (Маладэчна), «Полацкі камбінат будаўнічых матэрыялаў», «Дах» (Асіпавічы), «Даляміт» (Віцебск), «Граніт» (Мікашэвічы), «Гомельшкло», «Гарадзенскі камбінат будаўнічых матэрыялаў» і «Радашкавіцкі завод мастацкай керамікі». За мяжу пастаўлялі дахоўку і абліцовачную керамічную плітку.

У 2020 годзе пастаўкі будаўнічых матэрыялаў за мяжу перавысілі 575 млн даляраў ЗША. На чэрвень 2021 году ў Беларусі налічвалася звыш 500 вытворцаў будаўнічых матэрыялаў, зь якіх 120 выраблялі: цэмэнт, гранітны і далямітавы друз, інэртныя будматэрыялы, керамічную плітку, цэглу, сылікатныя і керамічныя блёкі, а таксама матэрыялы зь ячэістага бэтону. Таксама выпускалі ліставое паліраванае шкло, будаўнічую вапну, жалезабэтонныя вырабы для домабудаваньня, гіпсавыя вырабы, сухія будаўнічыя сумесі і цеплаізаляцыйныя матэрыялы.