Бачэйкаў

Бачэ́йкаў, Бачэ́йкава — вёска ў Беларусі, на рацэ Уле. Цэнтар сельсавету Бешанковіцкага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 865 чалавек. Знаходзіцца за 21 км на паўночны захад ад Бешанковічаў, за 21 км ад чыгуначнай станцыі Чашнікі; на скрыжаваньні аўтамабільных дарог Віцебск — Лепель і Чашнікі — Ула.

Бачэйкаў лац. Bačejkaŭ
Сядзіба Цеханавецкіх. Флігель
Першыя згадкі:	1460
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Бешанковіцкі
Сельсавет:	Бачэйкаўскі
Насельніцтва:	865 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2131
Паштовы індэкс:	211371
СААТА:	2205813011
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	55°1′5″ пн. ш. 29°9′15″ у. д.
Бачэйкаў на мапе Беларусі ± Бачэйкаў Бачэйкаў
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Бачэйкаў — даўняе мястэчка гістарычнай Полаччыны. Да нашага часу тут захаваўся збудаваны ў стылі барокавага клясыцызму сядзібна-паркавы комплекс Цеханавецкіх, помнік архітэктуры і садова-паркавага мастацтва XVIII—XIX стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся Спаская царква і палац Цеханавецкіх, помнікі архітэктуры XVIII ст.

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Бачэйкава

Вялікае Княства Літоўскае

Мястэчка і палац. А. Адам, 1812 г.

Першы пісьмовы ўпамін пра Бачэйкаў як уладаньне князя Я. Ямантовіча датуецца 1460 годам. Пазьней маёнтак належаў яго нашчадку — князю С. Ямантовічу-Падбярэскаму (памёр у 1540 годзе бязьдзетным). У выніку працяглых судовых спрэчак Бачэйкаў і іншыя маёнткі ў 1542 годзе адсудзіла ягоная сястра, князёўна Ўльяна, на карысьць сваіх сыноў Рыгора і Івана Яцкавічаў. На той час уладаньне складалася з двара, якія ўлучаў мястэчка і воласьць (вёскі Плескунова, Стрыжава і інш.). Пры падзеле Бачэйкава дасталося Рыгору (пачынальніку шляхецкага роду Падбярэскіх), а Стрыжава з навакольнымі вёскамі — Івану. Частка маёнтку Бачэйкава належала і А. Цеханавецкаму — імаверна, сыну Ўльяны ад другога шлюбу. Па сьмерці Р. Падбярэскага ў 1585 годзе паселішча цалкам перайшло да роду Цеханавецкіх.

Палац, 1918 (1917?) г.

У Інфлянцкую вайну (1563—1580) Бачэйкаў некалькі разоў спусташалі маскоўскія захопнікі. У 1626 годзе ён складаўся з умацаванага фэўдальнага маёнтку (двара), мястэчка і воласьці зь вёскамі Астраўлянамі, Высакагорай (цяпер Высокая Гара), Жарнасекамі (цяпер Жарнасекава), Забельлем, Клешчынам. У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай у 1654 годзе маскоўскія акупанты ўшчэнт спалілі паселішча. На 1692 год у Бачэйкаве было 45 мяшчанскіх радзінаў і 13 прымакоў, да воласьці належалі вёскі Адамашкава, Дзятлы, Жарнасекі, Забельле-Баярскае, Клешчына, Сенькаўшчына, Старынкі, Філіпенкі. У канцы XVIII ст. у мястэчку працавалі суконная фабрыка, збройная і карэтная майстэрні, дахоўчаты, ганчарны, вінакурны, піваварны заводы. У 1769 годзе адмыслова да прыёму караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага тут збудавалі новы мураваны палац. У гэты час у мястэчку было каля 50 радзінаў.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Царква, 1918 г.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Бачэйкаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Лепельскага павету Полацкай, з 1802 году Віцебскай губэрні.

У 1852 годзе да маёнтку Бачэйкава, які знаходзіўся ў валоданьні Цеханавецкіх, належалі 14 вёсак: Багданава, Валькоўшчына, Грыцькаўка, Дзятлы, Дубровы, Жарнасекі, Забельле, Клешчына, Навасёлкі, Промыслы, Прыгожае, Сенькаўшчына, Тарантова, Шыпулі і 4 засьценкі: Займішча, Касмыры, Сушытна, Талвіншчына. На 1886 год у мястэчку было 29 двароў, лякарня, школа, вінакурня і бровар, ветраны млын, гандлёвыя рады, рынак; штогод праводзіліся 3 кірмашы.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Бачэйкаў занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Бачэйкаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе Бачэйкаў вярнулі БССР, дзе ён стаў цэнтрам сельсавету. Неўзабаве статус паселішча панізілі да вёскі.

На 1970 год у Бачэйкаве было 238 двароў, на 1995 год — 423, на 2005 год — 853. У 2000-я гады Бачэйкаў атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку».

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Палац да разбудовы, каля 1900 г.
• 
  Палац па разбудове, 1908 г.
• 
  Палац, інтэр’ер
• 
  Дом лоўчага

• 
  Парк, 1928 г.
• 
  Палац, 1928 г.
• 
  Палац, 1928 г.
• 
  Палац, 1934 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XVIII стагодзьдзе: 1626 год — 79 муж.
• XIX стагодзьдзе: 1838 год — 323 чал. (157 муж. і 166 жан.), зь іх духоўнага стану каталіцкага 1 муж., духоўнага стану праваслаўнага 2 муж. і 2 жан., мяшчанаў-юдэяў 52 муж. і 53 жан., сялянаў зямянскіх 95 муж. і 110 жан., аднадворцаў 3 муж., адстаўных салдатаў 4 муж. і 1 жан.; 1852 год — 156 муж.; 1886 год — 250 чал.; 1897 год — 722 чал.
• XX стагодзьдзе: 1970 год — 918 чал.; 1992 год — 1164 чал.; 1995 год — 1160 чал.; 1999 год — 1049 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2005 год — 1817 чал.; 2010 год — 865 чал.

Інфраструктура

У Бачэйкаве працуюць сярэдняя школа, дом культуры, бібліятэка.

Турыстычная інфармацыя

Сядзіба. Дом работнікаў

Славутасьці

• Сядзібна-паркавы комплекс Цеханавецкіх (XVIII ст.)

Страчаная спадчына

• Палац Цеханавецкіх (XVIII ст.)
• Царква Сьвятога Спаса (1675)

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 2: Аршыца — Беларусцы. — 480 с. — ISBN 985-11-0061-7
• Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993. — Т. 1: А — Беліца. — 494 с. — ISBN 5-85700-074-2
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880.

Вонкавыя спасылкі

• Бачэйкаў, Radzima.org