Антоні Тадэвуш Пшазьдзецкі
Антоні Тадэвуш Пшазьдзецкі (па-польску: Antoni Tadeusz Przezdziecki, 5 верасьня 1718, Трокі — 28 сакавіка 1772[4], Варшава) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, пісар вялікі літоўскі (1739—1750), падчашы вялікі літоўскі (з 1750), рэфэрэндар вялікі літоўскі (з 1752), падканцлер вялікі літоўскі (з 1764); пасол на соймы (1740—1764), маршалак Трыбунала ВКЛ у 1739. Палкоўнік пяцігорскі і рэгімэнтар беларускай дывізіі (1764), фактычны кіраўнік генэральнай канфэдэрацыі ВКЛ ў 1764. Трымаў Менскае, Пінскае, Блудзенскае й Дэмбскае (Dębsk) староствы. 3 жніўня 1757 у Варшаве быў узнагароджаны ордэнам Белага Арла.
 Герб «Рох ІІІ» | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 5 верасьня 1718[1][2] |
| Памёр | 28 сакавіка 1772[1][3] (53 гады) |
| Род | Пшазьдзецкія |
| Бацькі | Аляксандр Пшазьдзецкі Канстанцыя Аляксандра Камінская[d] |
| Жонка | Катаржына Агінская |
| Дзеці | Міхал Аўгуст Дамінік Канстанцыя Гэлена Марыяна |
| Рэгаліі | |
 | |
Біяграфія
рэдагавацьЗ роду Пшазьдзецкіх гербу «Рох ІІІ» прыдомак Пежхаля, малодшы сын Аляксандра, кашталяна інфляндскага, і Канстанцыі Аляксандры Агінскай. Скончыўшы вучобу ў Віленскай акадэміі, ўжо на 21 годзе жыцьця пачаў грамадзкую дзейнасьць, будучы абраным праз Старадубскі павет, у якім валодаў па маці значнымі маёнткамі, дэпутатам на Трыбунал літоўскі, дзе ў тым жа годзе ўжо быў маршалкам. За працоўныя заслугі кароль Аўгуст ІІІ прызначыў яго пісарам вялікім літоўскім 22 жніўня 1739 году, пасьля сьмерці Людвіга Хамінскага. У 1744 годзе быў паслом на гарадзенскі сойм ад старадубскага павету. 1 верасьня 1750 году прасунуўся да падчашага вялікага літоўскага пасьля князя Гераніма Радзівіла, а 7 чэрвеня 1750 году стаў рэферэндарам вялікім літоўскім па сьмерці Дамініка Валовіча, і ўрэшце кароль Станіслаў Аўгуст даверыў яму на элекцыйным сойме ў 1764 годзе малую пячатку літоўскую, публічна аддаўшы гонар ягоным заслугам. Апроч таго, пазначаны ў тым жа годзе палкоўнікам пяцігорскім і рэгімэнтарам беларускай дывізіі.
Як падканцлер быў правай рукой канцлера, князя Міхала Чартарыйскага, зь якім яго зьвязвала моцнае сяброўства, і дбайным прапагандыстам рэформаў, задуманых «Фаміліяй». Быў адным з арганізатараў і сапраўдным лідэрам генэральнай канфэдэрацыі Вялікага княства Літоўскага ў 1764. Удзельнічаў у канвакацыйным сойме і выбарах караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага. У 1768 выступіў супраць адпраўленьня каронных войскаў супраць аддзелаў Барскай канфэдэрацыі. У жніўні 1770 ягоныя маёнткі былі сэквэстраваны расейскай адміністрацыяй.
Клапатлівы й руплівы гаспадар, ён значна павялічыў спадчыну праз куплю ў Сапегаў графства Заслаўскага (раней Заслаў быў у Пшазьдзецкіх у заставе ад Аляксандра Сапегі, ваяводы полацкага) з прылеглымі маёнткамі Волаўшчынай, Ломшынам і Вязынем. Туды ён перанёс сваю галоўную рэзыдэнцыю й заклаў сямейныя могілкі. Сьпярша ж у 1744 годзе ўспадкаеміў праз шлюбную сувязь з княжною Катаржынай Агінскай, дамай ордэну Крыжа Зоркападобнага, ваявадзічанкай троцкай, дачкой князя Тадэвуша Юзэфа й Ганны з князёў Вішнявецкіх, ваевадзічанкі віленскай, адной з унучак Міхала Сэрвацы, апошняга князя Вішнявецкага, трэцяй часткі ягонай калясальнай спадчыны, сярод іншых і ключ Чорны Востраў на Падольлі. Першым пачаў тытуляваць сябе графам «на Заслаўі і Чорным Востраве» па звычаі, які быў запазычаны ў саксонцаў.
Падканцлер памёр 28 сакавіка 1772 году, папярэдне запісаўшы 11 сакавіка тэстамэнт у Варшаве ў прысутнасьці запрошаных сьведкаў: Салагуба, ваяводы віцебскага, Гедэона Яленскага, старосты мозырскага, Прашынскага, падкаморага менскага, сакратара малой пячаткі ВКЛ. Сярод значнай лічбы легатаў (дароў) перш за ўсе заслугоўвае ўвагі штогадовы фундуш у 100 дукатаў, прызначаны Віленскай акадэміі на «praemia» за працы «pronunc найпатрэбных краіне, а менавіта: асноўнай эканоміцы, гандлю, народнаму праву, а таксама закранальных statum і дзяржаўную палітыку».
Меў двух сыноў і трох дачок. Пасьля сьмерці бацькі старшы сын Міхал пераехаў на Падольле, а малодшы Аўгуст Дамінік застаўся на Літве. Тры дачкі падканцлера былі славутыя як прыгажосьцю і розумам, так і добрым выхаваньнем, атрыманым ад іхняе цёткі Аляксандры з Чартарыйскіх, гетманавай Агінскай. Канстанцыя выйшла за Яўхіма Храптовіча, вялікага канцлера літоўскага, Гэлена, у будучым заснавальніца Аркадыі, за князя Міхала Гераніма Радзівіла, ваяводу віленскага, Марыяна за Ігнація Тызэнгаўза, старосьціча падольскага.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Antoni Tadeusz Przezdziecki // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)
- ^ Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. VIII, Ziemia brzeska i województwo brzeskie XIV‒XVIII wiek (пол.) / пад рэд. A. Rachuba — Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2020. — С. 307. — 405 с. — ISBN 978-83-65880-89-5
- ^ Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795 (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Kraków: 1885. — С. 165.
- ^ Вяроўкін-Шэлюта У. М. Пшаздзецкія // БЭ. — Мн.: 2001 Т. 13. — С. 148.
Літаратура
рэдагаваць- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Seweryn Uruski (hr.) Herbarz Szlachty Polskiej. Warszawa 1904—1931.
- Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej, Poznań, T.1-31. 1879—1908.