Барская канфэдэрацыя
Барская канфэдэрацыя (1768—1772) — вайскова-палітычнае аб’яднаньне шляхты, магнатаў і дзеячоў царквы Рэчы Паспалітай дзеля змаганьня за ўнутраную і замежную незалежнасьць краіны, супраць уплыву Расеі на каралеўскі ўрад, а таксама дзеля захаваньня шляхецкіх вольнасьцяў, утворнае 28 лютага 1768 году ў мястэчку Бары на Падольлі.
Перадумовы рэдагаваць
У 1764 годзе каралём і вялікім князем стаў былы фаварыт Кацярыны II Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, які быў прыхільнікам рэформаў і моцнай улады. Суседнія дзяржавы — Расея і Прусія — былі незадаволеныя такой палітыкай і сталі падтрымліваць супраціўнікаў караля, якія ядналіся ў канфэдэрацыі і з зброяй у руках выступалі супраць цэнтральнай улады. Адначасна супраціўнікі Расеі аб’ядналіся ў Барскую канфэдэрацыю, якая выступала за незалежнасьць дзяржавы.
Ваенныя дзеяньні рэдагаваць
Як адказ на такія падзеі Расея ўвяла на тэрыторыю Вялікага Княства Літоўскага войскі. У 1768 годзе яны занялі Нясьвіж і Слуцак.
Найбольшага размаху рух канфэдэратаў дасягнуў у 1770—1771 гадох. Змаганьне супраць расейскіх войскаў і прыхільнікаў Панятоўскага ахапіла Амсьціслаўскае, Берасьцейскае, Полацкае ваяводзтвы, Ашмянскі, Браслаўскі, Ваўкавыскі паветы, ваколіцы Гомля і іншыя землі Вялікага Княства Літоўскага. Расейскія ўлады афіцыйна прызналі, што канфэдэратаў падтрымлівае мясцовае насельніцтва[1].
На бок канфэдэратаў перайшоў Міхал Казімер Агінскі, які разграміў расейцаў пад мястэчкам Безьдзежам[2]. Аднак неўзабаве яго трохтысячны аддзел пацярпеў паразу пад Сталовічамі ад Суворава. Расея і Прусія ўжо вялі перамовы аб падзеле Рэчы Паспалітай, пазьней да іх далучылася Аўстрыя.
Падзел Рэчы Паспалітай рэдагаваць
- Асноўны артыкул: Першы падзел Рэчы Паспалітай
5 жніўня 1772 году гэтыя дзяржавы падпісалі ў Санкт-Пецярбургу канвэнцыю, згодна зь якой пад уладу расейскага стальцу пераходзілі Інфлянцкае і Амсьціслаўскае ваяводзтвы, амаль усё Віцебскае, разьмешчаная на правым беразе Дзьвіны частка Полацкага, а таксама ўсходнія землі Менскага ваяводзтва з гарадамі Рагачовам, Прапойскам, Чачэрскам і Гомелем. Прусія атрымала паўночна-заходнюю частку Польшчы і частка Заходняй Украіны зь Львовам перайшла пад кантроль Аўстрыі.
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Арлоў У. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. — KALLIGRAM, 2012. С. 276.
- ^ Арлоў У. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. — KALLIGRAM, 2012. С. 277.
Літаратура рэдагаваць
- Арлоў У., Герасімовіч З. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае / Рэц. А. Грыцкевіч, У. Ляхоўскі; рэд. З. Санько; картограф В. Цемушаў. — KALLIGRAM, spol s r.o., 2012. — 400 с. : іл. ISBN 978-985-6919-82-7.
- Арлоў У. Імёны свабоды. (Бібліятэка Свабоды. XXI стагодзьдзе) — Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабоды, 2007. — 576 с.: Іл. (14 с.)
- Емельянчык Ул. Стварэнне Барскай канфедэрацыі // Гісторыя Беларусі ў 6 тт. Том 3. Беларусь у часы Рэчы Паспалітай. — Менск, 2007. — C. 220—221.
- Орлов В., Саганович Г. Десять веков белорусской истории (862—1918): События. Даты. Иллюстрации. — Вильня: Наша Будучыня, 2001. — 223 с.: Илл. (152—153 с.)