Аляксандар Людвік Радзівіл
Алякса́ндар Лю́двік Радзіві́л (4 жніўня 1594, места Нясьвіж — 23 сакавіка 1654, места Балёньня) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Стольнік (1626—1630) і крайчы вялікі літоўскі (1630—1631), ваявода берасьцейскі (1631—1635), маршалак надворны (1635—1637) і вялікі літоўскі (1637—1654), ваявода полацкі (1654).
.jpg) Аляксандар Людвік Радзівіл | |
 Герб «Трубы» | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 4 жніўня 1594 |
| Памёр | 23 сакавіка 1654 |
| Пахаваны | |
| Род | Радзівілы |
| Бацькі | Мікалай Радзівіл «Сіротка» Альжбета зь Вішнявецкіх |
| Жонка | Тэкля Ганна з Валовічаў Кацярына Яўгенія з Тышкевічаў Люкрэцыя Марыя Строзі |
| Дзеці | ад 1-га шлюбу: Мікалай Крыштап, Альбрэхт, Юры, Міхал Казімер, Ян, Ганна Яўхімія, Яна Кацярына, Францішка ад 2-га шлюбу: Людвік, Элеанора ад 3-га шлюбу: Дамінік Мікалай, Цэцылія Марыя |
| Дзейнасьць | палітык |
- Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Радзівіл (неадназначнасьць).
Па сьмерці бацькі атрымаў маёнткі Белую і Дакудаў у Берасьцейскім ваяводзтве, Грэск у Наваградзкім ваяводзтве, Крожы ў Жамойці, па сьмерці брата Яна Юрыя — Карэлічы. У 1636 годзе стаў нясьвіскім ардынатам[2]. Трымаў Магілёўскае войстаўства (з 1632), быў старостам слонімскім (1635—1642), ліпіцкім, брацлаўскім, шадаўскім, нававольскім, юрбарскім і аліцкім.
Біяграфія
рэдагаваць._%D0%A2%D1%8D%D0%BA%D0%BB%D1%8F_%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB_(%D0%92%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87)_(H._Lajbovi%C4%8D,_1758)_(2).jpg)
|
._%D0%9B%D1%8E%D0%BA%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB_(%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B7%D1%96)_(H._Lajbovi%C4%8D,_1758).jpg)
| |
Тэкля Ганна Валовіч і Люкрэцыя Марыя Строзі. Г. Ляйбовіч, 1758
| ||
Зь нясьвіскай лініі роду Радзівілаў гербу «Трубы», сын Мікалая Крыштапа «Сіроткі», ваяводы віленскага, і Альжбеты Яўхіміі зь Вішнявецкіх. Меў старэйшых братоў Яна Юрыя, кашталяна троцкага, Жыгімонта Караля, ваяводу наваградзкага, і Альбрэхта Ўладзіслава, кашталяна віленскага.
Навучаўся ў Нясьвіжы, Нямеччыне, падарожнічаў у Францыю, Італію. Удзельнічаў у бітве з туркамі пад Хоцінам 1621 году, у баях пад Смаленскам у часе вайны з Маскоўскай дзяржавай (1632—1634).
У 1626 годзе атрымаў урад стольніка вялікага літоўскага, у 1630 годзе — крайчага вілякага літоўскага, у 1631 годзе — ваяводы берасьцейскага. Браў удзел у абраньні каралём і вялікім князем Уладзіслава Вазы ў 1632 годзе і Яна Казімера ў 1648 годзе. У 1635 годзе стаў маршалкам надворным літоўскім, у 1637 годзе — маршалкам вялікім літоўскім. У 1654 годзе атрымаў урад ваяводы полацкага.
Аднавіў Магдэбурскае права месту Белай, збудаваў у ёй замак і заснаваў акадэмію. У 1640 годзе ў Нясьвіжы на юбілей ордэна езуітаў паклаў у Фарным касьцёле натуральнай велічыні сэрца, адлітае з золата[3].
У 1623 годзе ажаніўся з Тэкляй Ганнай (1608—1638), дачкой падканцлера вялікага літоўскага Гераніма Валовіча (пам. 1636) і Альжбеты Гаслаўскай. У шлюбе нарадзіліся дзеці:
- Мікалай Крыштап
- Альбрэхт
- Юры
- Міхал Казімер (1625—1680), гетман польны літоўскі
- Ян
- Ганна Яўхімія (1628—1663), жонка старосты вялюнскага і радамскага Станіслава Адольфа Дэнгафа (1617/1620—1653)
- Яна Кацярына (1637—1665), жонка ваяводы мальбарскага графа Якуба Вэйгера (пам. 1657) і падканцлера кароннага графа Багуслава Ляшчынскага (1614—1659)
- Францішка
У 1639 годзе пабраўся шлюбам з Кацярынай Яўгеніяй, дачкой ваяводы віленскага Януша Тышкевіча (каля 1572—1642) і Барбары Нарушэвіч (каля 1580—1627). У 1642 годзе сужэнцы разьвяліся. У шлюбе нарадзіліся дзеці:
- Людвік
- Элеанора
У кастрычніку 1642 году ажаніўся з італьянскай арыстакраткай Люкрэцыяй Марыяй Строзі (пам. 1694), у шлюбе зь якой нарадзіліся дзеці:
- Дамінік Мікалай (1643—1697), канцлер вялікі літоўскі
- Цэцылія Марыя (1643—1682), жонка гетмана польнага кароннага Мікалая Гераніма Сяняўскага (1645—1683)
Памёр у Балёньні, куды выехаў на лячэньне. Сын Міхал Казімер перавез труну зь целам князя ў Нясьвіж і пахаваў у родавай крыпце касьцёла езуітаў[4].
Галерэя
рэдагаваць- Іканаграфія Аляксандра Людвіка Радзівіла
-
Невядомы мастак, 1646—1653 -
З альбома «Выявы роду Радзівілаў». Г. Ляйбовіч, 1758 -
М. Старкман, 1857
.jpg)
.jpg)
У картцы да артыкула прыводзіцца партрэт зь Нясьвіскай партрэтнай галерэі, напісаны каля 1733 году невядомым мастаком. У 1950 годзе на загад уладаў СССР гэты партрэт перадалі Польшчы, цяпер ён захоўваецца ў Нацыянальным музэі ў Варшаве.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. V, Ziemia połocka i województwo połockie XIV‒XVIII wiek / пад рэд. Г. Люлевіч — Warszawa: 2018. — С. 238. — ISBN 978-83-65880-49-9
- ^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 487.
- ^ Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007.
- ^ Jaroszuk J. Radziwiłł Aleksander Ludwik h. Trąby (1594—1654) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk — Łódź : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1987. — Tom XXX/2, zeszyt 125. S. 155.
Літаратура
рэдагаваць- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць
Аляксандар Людвік Радзівіл — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў