Спаса-Эўфрасіньнеўскі манастыр

Храм
Спаса-Эўфрасіньнеўскі манастыр
Царква Ўзвышэньня сьв. Крыжа Спаса-Эўфрасіньнеўскага манастыра
Краіна	Беларусь
Горад	Полацак
Каардынаты	55°30′14.79″ пн. ш. 28°46′47.98″ у. д.
Эпархія	Полацкая япархія
Архітэктурны стыль	Полацкая школа дойлідзтва
Дата заснаваньня	1125 год
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Стан	Дзейны манастыр
Спаса-Эўфрасіньнеўскі манастыр на мапе Беларусі Спаса-Эўфрасіньнеўскі манастыр
Спаса-Эўфрасіньнеўскі манастыр на Вікісховішчы

Спаса-Эўфрасіньнеўскі манастыр — жаночы праваслаўны манастыр у Полацку (Беларусь), адзін з найбольш шанаваных манастыроў Расейскае праваслаўнае царквы.

Гісторыя

Заснаваны сьвятой князёўнай Эўфрасіньняй Полацкай у 1125 годзе, калі яна пасялілася каля Праабражэнскай бажніцы ў Сельцы. Зь цягам часу тут былі пастрыжаныя ў манаства сёстры вялебнае Эўфрасіньні: родная Эўдокія (Градзіслава) і стрыечная Эўпарксія (Зьвеніслава) — адзіная дачка полацкага князя Барыса Ўсяслававіча.

У 1161 годзе намаганьнямі сьв. Эўфрасіньні быў узьведзены мураваны Спаса-Праабражэнскі сабор — найбольш захаваны помнік старажытнаполацкага дойлідзтва. Яго будаўніком быў майстар Іаан.

У 1161 годзе на гэты храм Эўфрасіньня ахвяравала пазалочаны напрастольны крыж (Крыж Эўфрасіньні Полацкай) з часьцінкамі мошчаў шматлікіх сьвятых і Жыватворчага Крыжа Хрыстова. Крыж быў выразаны тутэйшым майстрам-ювэлірам Лазарам Богшам.

У XIII стагодзьдзі крыж быў вывезены з Полацку, аднак зноўку вернуты ў манастыр Іванам Жахлівым у 1563 годзе пасьля пасьпяховае аблогі гораду.

У 1580 годзе манастыр пасьля ўзяцьця Полацка Стэфанам Баторыям быў адданы езуітам. У 1654 вернуты ў праваслаўе. У 1667 годзе годзе зноў трапіў да езуітаў, у якіх заставаўся да 1820 году.

У 1820 годзе расейскія ўлады выгналі езуітаў з Полацку, манастыр перайшоў у дзяржаўную ўласнасьць. У 1832 годзе манастыр быў перададзены духоўнаму ведамству і ў 1840 годзе адноўлены. У 1841 годзе Крыж Эўфрасіньні Полацкай быў зноў вернуты ў Спаса-Праабражэнскі сабор.

У 1840-х гадох старажытная мясьціна была прылічаная да разраду першаклясных. У манастыры разьмясьцілася Спаса-Эўфрасіньнеўская духоўная вучэльня. У 1847 годзе пры ігуменьні Клаўдзіі (Шчыпаноўскай) была пабудаваная Эўфрасіньнеўская трапезная царква.

У 1897 годзе пры ігуменьні Яўгеніі (Гаваровіч), паводле праекту архітэктара У. Ф. Коршыкава ў псэўдабізантыйскім стылі была ўзьведзеная манумэнтальная пяцігаловая Царква Ўзвышэньня сьвятога Крыжа.

У 1921 годзе манастыр быў зачынены, крыж рэквізаваны, у 1928 годзе перавезены ў Менск, у 1929 — у Магілёў. У 1941 падчас Вялікай Айчыннай вайны Крыж Эўфрасіньні Полацкай бясьследна зьнік і дагэтуль ня знойдзены.

Ігуменьні манастыра з 1839 году

Спаса-Эўфрасіньнеўскі манастыр (выгляд з боку)

Уваход у Спаса-Эўфрасіньнеўскі манастыр

Сан	Манаскае імя	Сьвецкае імя	Гады на пасадзе
Ігуменьня	Іаана	Куляшова	1839
Ігуменьня	Эўфрасіньня	Дзегцярова	1842
Ігуменьня	Клаўдзія	Шчыпаноўская	1842—1853
Ігуменьня	Эўфрасіньня	Сэрбіновіч	1853—1878
Ігуменьня	Яўгенія	Гаваровіч	1878—1900
Ігуменьня	Алімпіяда		1901—1903
Ігуменьня	Эўфрасіньня	Сладкевіч	1904—1905
Ігуменьня	Іларыёна	Чэрніх	1905—1910
Манахіня	Ангэліна		1911—1913
Ігуменьня	Алена	Волкава	1913—1928 (?)
Ігуменьня	Ананія		194(?)
Ігуменьня	Элефэрыя	Новікава	194(?)—1959
Ігуменьня	Эўфрасіньня	Максімчук	1991—1995
Манахіня	Натальля	Скіндэр	1995—1997
Ігуменьня	Анфіса	Шавардзяева	1997—2004
Манахіня	Эўдокія	Ляўшук	2004 — дагэтуль

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  212Г000624