Сафія Яблонская

	Сафія Яблонская
	Софія Яблонська
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Софія Іванівна Яблонська
Нарадзілася	15 траўня 1907; Тарасіўка[d], Львоўскі павет[d], Каралеўства Галіцыі і Лядамэрыі[d], Цысьляйтанія[d], Аўстра-Вугоршчына;
Памерла	4 лютага 1971 (63 гады); Францыя;
Пахаваная	Vernouillet[d]; Нуармут’е[d];
Сужэнец	Jean-Marie Oudin[d]
Дзеці	Jacques Oudin[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	журналістка, пісьменьніца, фатограф, публіцыстка
Мова	украінская мова
Значныя творы	Далекі обрії, 1939, Дві ваги — дві міри, 1972, Mon enfance en Ukraine, 1981

Сафія Яблонская (па-ўкраінску: Софія Яблонська; 15 траўня 1907, в. Германіў (цяпер Тарасіўка), Львоўскі павет, Каралеўства Галіцыі і Ладамэрыі, Аўстрыйская імпэрыя ― 4 лютага 1971, Нуармут’е, Францыя) ― украінская і француская пісьменьніца, журналістка, фатографка, вандроўніца, архітэктарка^[2].

Жыцьцяпіс

Нарадзілася 15 траўня 1907 г. у в Германіў (цяпер Тарасаўка Пустамыцкага раёну Львоўскай вобласьці) у сям’і сьвятара і лекара Івана Яблонскага і ягонай жонкі Мадэсты Ўльварскай. Раньняе дзяцінства Сафіі прайшло ў вёсцы з бацькам і няняй Юстынай. Гэты пэрыяд свайго жыцьця яна падрабязна апісала ў кнізе «Книга про батька» (выдадзена пасьмяротна ў 1977 годзе)^[3].

На пачатку Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе бацька Сафіі вывез сям’ю ў Расею, бо быў зацятым масквафілам. У Таганрозе Сафія вучылася ў сярэдняй школе. У 1921 годзе сям’я Яблонскіх вярнулася на радзіму.

У 1922 г. паступіла на першы курс настаўніцкай сэмінарыі.

1922—1923 — Сафія наведвае курсы камэрцыйнай дзейнасьці для жанчынаў у Нацыянальнай камэрцыйнай акадэміі ў Львове (Panstwowa Akademia Handlu we Lwowie).

1924—1925 — Сафія вучыцца акторскаму майстэрству ў драматычнай навучальні. У 1926 годзе займаецца кінапракатам, кіруе двума кінатэатрамі ў Тарнопалі, супрацоўнічае з мастаком Раманам Турыным^[4].

З 1927 г. вывучае тэхніку дакумэнтальнага кіно ў Парыжы. У Парыжы яна пасябравала з украінскім пісьменьнікам, вандроўнікам і дыпляматам Сьцяпанам Лявінскім, які захапляўся ўсходняй культурай. Знаходзячыся ў багемным асяродку францускіх мастакоў, яна зацікавілася ідэямі падарожжаў па экзатычных краінах. У сьнежні 1928 года яна адправілася ў сваё першае далёкае падарожжа ў Паўночную Афрыку, у Марока. Касаблянка — Маракеш — Магадор — Тарудан — Агадыр — такі маршрут Сафія зрабіла за чатыры месяцы^[5].

У сьнежні 1931 году яна падпісала кантракт з кампаніяй «Юнань-Фу» на стварэньне дакумэнтальных эсэ і падарожнічала па сьвеце. Праз Порт-Саід, Джыбуці, Цэйлон у Францускі Індакітай яна наведала Лаос, Камбоджу, правінцыю Юньнань (Кітай), Сіям, Малайскі архіпэляг, Яву і Балі, Таіці, Аўстралію і Новую Зэляндыю, Паўночную Амэрыку (ЗША і Канада)^[6].

У жаночай прэсе — часопісах «Нова хата» і «Жіноча доля» — рэгулярна зьмяшчаліся нарысы пра падарожжа Сафіі Яблонскай. Ейная постаць была папулярная сярод фэмінісцкай моладзі Галічыны таго часу^[7].

Пятнаццаць гадоў Сафія жыла ў Кітаі, дзе пазнаёмілася і выйшла замуж за француза Жана Удэна. Нарадзіла і выхавала трох сыноў — Аляна, Данка Мішэля і Жака Мірка. 1950 года вярнуліся ў Эўропу і пасяліліся спачатку ў Парыжы, а пасля сьмерці мужа — на выспе Нуармут’е, на атлянтычным ўзбярэжжы Францыі. Стала архітэктаркай ^[8].

Зноў вярнулася да літаратурнай творчасьці — напісала аповесьць-успамін «Розмова з батьком», у якой закранула тэму свайго дзяцінства.

Загінула ў аўтамабільнай катастрофе 4 лютага 1971 г. у Францыі^[9].

Творчасьць

Пісала навэлі, нарысы й мэмуары. Апошнія творы зьявіліся пасьмяротна: зборнік навэляў «Дві міры — дзве вагі» (1972), дакумэнтальная аповесьць «Книга про батька» (1977). Творчасьцю Сафіі Яблонскай апекавалася ейная сяброўка, украінская паэтка Марта Калітоўская. Яна ж пераклала на францускую мову дакумэнтальную прозу Яблонскай «Чар Марока» (Парыж, 1973)^[10].

Ва ўсіх сваіх творах разьмяшчала свае здымкі, якія ўдала ілюстравалі побыт і культуру экзатычных краінаў і народаў^[11].

Творы

• Яблонська С. Чар Марока. Львів, 1932 // https://chtyvo.org.ua/authors/Yablonska_Sofiia/Char_Maroka_vyd_1932/

• Яблонська С. Далекі обрії. Львів, 1939. 169 с.

• Яблонська С. Дві ваги — дві міри. Оповідання та нариси. Париж, 1972. 105 с.

• Яблонська С. Книга про батька: З мого дитинства. Едмонтон — Париж: Слово, б. р. 237 с.

Пасьмяротныя выданьні

• Софія Яблонська. Книга про батька. Богуславкнига, 2015. 272 с.

• Софія Яблонська. Книга про батька // https://diasporiana.org.ua/memuari/17069-yablonska-s-kniga-pro-batka/

• Софія Яблонська. Чар Марока. З країни рижу та опію. Далекі обрії: Подорожні нариси/ Упоряд., передм. і літ. редакція Василя Ґабора. Львів: ЛА «Піраміда», 2015. 372 с.

• Софія Яблонська. Фото / Sophia Yablonska. Photos. Бібліотека українського мистецтва, Видавець Олександр Савчук, Київ-Харків, 2017. 128 сторінок, 107 ілюстрацій // http://uartlib.org/shop/sofiya-yablonska-foto/.

• Софія Яблонська. Далекі обрії. Київ: «Родовід», 2018. 336 с (Артбук) // https://rodovid.net/product/240/sofiia-iablonska-daleki-obriyi/.

• Софія Яблонська. З країни рижу та опію. Київ: «Родовід», 2018. 240 с (Артбук) // https://rodovid.net/product/239/sofiia-iablonska-z-krayiny-ryzhu-ta-opiiu/.

• Софія Яблонська. Чар Марока. Київ: «Родовід», 2018. 192 с (Артбук) // https://rodovid.net/product/238/sofiia-iablonska-char-maroka/.

• Софія Яблонська. Листи з Парижа. Листи з Китаю. Львів: «Піраміда», 2018. 368 с.

Творы па-француску

• L’Année ensorcelée, Les Horizons lointains (1972).

• Le charme du Maroc (1973).

• Mon enfance en Ukraine (1981).

• Au pays du riz et de l’opium (1986).

Крыніцы

^ Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
^ Yablonska, Sofiia, the Encyclopedia of Ukraine, vol. 5 (1993), http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CY%5CA%5CYablonskaSofiia.htm
^ Калитовська М. Софія Яблонська: подорожник і людина // Сучасність. 1971. № 5. С. 51-59.
^ Клиновий Ю. Софія Яблонська — її найкращий твір // Сучасність. 1977. № 6. С. 20-27.
^ Поліщук Я. Навколосвітня мандрівка Софії Яблонської // Український журнал (Прага). 2007. № 3. С. 6-7.
^ Поліщук Я. Далекі обрії Софії Яблонської // Всесвіт. 2006. № 11-12. С. 187—192.
^ Забужко О. Теура Софія Яблонська. // Київ: «Родовід», 2018. 232 с.
^ Дзвинка Воробкаво. Історія галичанки, яка побачила весь світ, або дивовижні обрії Софії Яблонської, https://uamodna.com/articles/istoriya-galychanky-yaka-pobachyla-vesj-svit-abo-dyvovyzhni-obriyi-sofiyi-yablonsjkoyi/
^ Поліщук Я. Далекі обрії Софії Яблонської // Всесвіт. — 2006. — № 11—12. — С. 187—192.
^ Поліщук Я. Далекі обрії Софії Яблонської // Всесвіт. 2006. № 11-12. С. 187—192.
^ Забужко О. Теура Софія Яблонська. // Київ: «Родовід», 2018. 232 с.

[_70be939eb25c37fa-1] Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі

[2] Yablonska, Sofiia, the Encyclopedia of Ukraine, vol. 5 (1993), http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CY%5CA%5CYablonskaSofiia.htm

[3] Калитовська М. Софія Яблонська: подорожник і людина // Сучасність. 1971. № 5. С. 51-59.

[4] Клиновий Ю. Софія Яблонська — її найкращий твір // Сучасність. 1977. № 6. С. 20-27.

[5] Поліщук Я. Навколосвітня мандрівка Софії Яблонської // Український журнал (Прага). 2007. № 3. С. 6-7.

[6] Поліщук Я. Далекі обрії Софії Яблонської // Всесвіт. 2006. № 11-12. С. 187—192.

[7] Забужко О. Теура Софія Яблонська. // Київ: «Родовід», 2018. 232 с.

[8] Дзвинка Воробкаво. Історія галичанки, яка побачила весь світ, або дивовижні обрії Софії Яблонської, https://uamodna.com/articles/istoriya-galychanky-yaka-pobachyla-vesj-svit-abo-dyvovyzhni-obriyi-sofiyi-yablonsjkoyi/

[9] Поліщук Я. Далекі обрії Софії Яблонської // Всесвіт. — 2006. — № 11—12. — С. 187—192.

[10] Поліщук Я. Далекі обрії Софії Яблонської // Всесвіт. 2006. № 11-12. С. 187—192.

[11] Забужко О. Теура Софія Яблонська. // Київ: «Родовід», 2018. 232 с.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]