Публіцыстыка

Публіцы́стыка (лац. publicus — грамадзкі) — творы аб надзённых зьявах грамадзкага жыцьця, скіраваныя на асэнсаваньне сучаснай рэчаіснасьці шляхам спалучэньня лягічнага і пачуцьцёва-вобразнага спосабаў дасьледаваньня і адлюстраваньня. Узьдзейнічае на ход справаў і кіраўніцтва ва ўсіх галінах чалавечай дзейнасьці. Мае апавяшчальнае, выхаваўчае і пераканаўчае прызначэньне. Утварае грамадзкую думку. Найбольшае пашырэньне мае ў журналістыцы. У пісьменьнікаў прасякнута складнікамі мастацкай творчасьці. Трывалае месца заняла ў дакумэнтальным кіно, на тэлебачаньні і радыё. Якасьці: тэарэтычная абгрунтаванасьць, доказнасьць, праўдзівасьць, прынцыповасьць, тэндэнцыйнасьць, палітычная вастрыня, эмацыйнасьць і палемічнасьць.

Жанры

Асноўныя жанры: агляд, артыкул, карэспандэнцыя і рэцэнзія. У ходзе спалучэньня з мастацкімі відамі твораў узьніклі нарыс, памфлет, фэльетон і эсэ. На стыку з навуковай літаратурай зьявіліся навукова-папулярныя жанры.

Беларусь

Складнікі публіцыстыкі ёсьць у летапісах Вялікага Княства Літоўскага 15—16 стагодзьдзяў. Палемічная літаратура канца 16 — І паловы 17 стагодзьдзя таксама мае публіцыстычную накіраванасьць. Узорам беларускага публіцыстычнага слова ёсьць газэта «Мужыцкая праўда» Кастуся Каліноўскага і першая легальная газэта на беларускай мове «Наша Ніва». Асобныя публіцыстычныя творы напісалі Францішак Багушэвіч, Зьмітрок Бядуля, Максім Гарэцкі і Алаіза Пашкевіч, Янка Лучына (нарысы). Значнае месца ў сваёй творчасьці публіцыстыцы надаваў Максім Багдановіч. У 1920-я гады з публіцыстычнымі творамі выступалі Цішка Гартны, Міхась Зарэцкі, Ян Скрыган і Міхась Чарот. У другую сусьветную вайну да народа зьвярталіся Янка Купала, Якуб Колас, Кузьма Чорны, Аркадзь Куляшоў, Пятрусь Броўка і Пімен Панчанка. Алесь Адамовіч, Янка Брыль і Ўладзімер Калесьнік стварылі кнігу публіцыстычнай скіраванасьці «Я з вогненнай вёскі» на аснове ўспамінаў жыхароў Беларусі аб той вайне. Сьвятлана Алексіевіч напісала адпаведную кнігу «У вайны — не жаночы твар». Найбольшы ўклад у разьвіцьцё беларускай пасьляваеннай публіцыстыкі зрабілі пісьменьнікі Васіль Быкаў, Ігнат Дуброўскі, Міхась Лынькоў, Вера Палтаран, Янка Сіпакоў, Максім Танк, Іван Чыгрынаў і Іван Шамякін. У 2000-я гг. адпаведныя творы стваралі Ніл Гілевіч, Уладзімер Глушакоў, Леанід Екель, Анатоль Казловіч, Леанід Левановіч, Уладзімер Ліпскі, Сымон Шаўцоў, Міхаіл Шыманскі, Леанід Юнчык і Васіль Якавенка.