Нача
На́ча[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Начцы. Уваходзіць у склад Доціскага сельсавету Вярэнаўскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2009 год — 453 чалавекі. Знаходзіцца за 41 км на захад ад Вярэнава, за 35 км ад чыгуначнай станцыі Бастуны, аўтамабільная дарога на Радунь.
| Нача лац. Nača | |
 Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі | |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Гарадзенская |
| Раён: | Вярэнаўскі |
| Сельсавет: | Доціскі |
| Насельніцтва: | 453 чал. (2009) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 1594 |
| Паштовы індэкс: | 231392 |
| Нумарны знак: | 4 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 54°3′0″ пн. ш. 24°48′0″ у. д. / 54.05° пн. ш. 24.8° у. д.Каардынаты: 54°3′0″ пн. ш. 24°48′0″ у. д. / 54.05° пн. ш. 24.8° у. д. |
Нача на мапе Беларусі ±   Нача | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Нача — даўняе мястэчка гістарычнай Лідчыны (частка Віленшчыны).
Гісторыя
рэдагавацьВялікае Княства Літоўскае
рэдагавацьПершы пісьмовы ўпамін пра Начу як уладаньне Касьцевічаў датуецца 1517 годам. У 1529 годзе Януш Касьцевіч заснаваў у мястэчку касьцёл і перанёс сюды цэнтар парафіі з Дубічаў. Пазьней мясьцінай валодалі Кішкі, Радзівілы.
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Нача ўвайшла ў склад Лідзкага павету Віленскага ваяводзтва. Паводле рэвізіі 1631 году, тут існавала татарскае паселішча (цяпер жывуць толькі ў суседняй вёсцы Некрашунцы). У гэты час у мястэчку разьмяшчалася сядзіба архітэктара Людвіга Долгірда.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
рэдагавацьУ выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Нача апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Каняеўскай воласьці Лідзкага павету Віленскай губэрні. У лютым 1863 году ў мястэчку сфармаваўся паўстанцкі аддзел Людвіка Нарбута[2] (ягоны бацька, Тэадор Нарбут, спачыў на тутэйшых могілках каля касьцёла).
На 1886 год у Начы было 16 двароў, касьцёл, 3 карчмы, крама, таржок. На мяжы XIX—XX стагодзьдзяў у мястэчку знаходзілася сядзіба Вандаліна Шукевіча[3], які ў 1903 годзе абсьледаваў тутэйшыя могільнікі бронзавага і жалезнага вякоў і каменныя магілы XII—XIV стагодзьдзяў. Сярод знаходак былі жалезныя нажы, каменныя сякеры, бронзавыя бранзалеты, шыйныя грыўні.
За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Начу занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
Найноўшы час
рэдагаваць25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Нача абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР[4]. Паводле Рыскай мірнай дамовы 1921 году Нача апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Лідзкім павеце Наваградзкага ваяводзтва.
У 1939 годзе Нача ўвайшла ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стала цэнтрам сельсавету Радунскага раёну (з 25 сьнежня 1962 году ў Вярэнаўскім раёне). Статус паселішча панізілі да вёскі.
На 1998 год у Начы было 173 двары, на 2000 год — 173. Да 5 кастрычніка 2007 году вёска ўваходзіла ў склад і была цэнтрам Нацкага сельсавету[5].
- Старыя здымкі і графіка
-
Стары касьцёл, каля 1900 г. -
Праект сынагогі, да 1915 г. -
Новы касьцёл, 1915—18 гг. -
Ян Булгак, 1930 г.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Насельніцтва
рэдагавацьДэмаграфія
рэдагаваць- XIX стагодзьдзе: 1885 год — 176 чал. (86 муж. і 90 жан.)[6]; 1886 год — 272 чал.
- XX стагодзьдзе: 1998 год — 445 чал.[7]; 1999 год — 449 чал.; 2000 год — 470 чал.[8]
- XXI стагодзьдзе: 2009 год — 453 чал.
Інфраструктура
рэдагавацьУ Начы працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, фэльчарска-акушэрскі пункт, дом культуры, бібліятэка, пошта.
Турыстычная інфармацыя
рэдагавацьСлавутасьці
рэдагаваць- Капліца-пахавальня В. Шукевіча (пачатак XX ст.)
- Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (1910)
- Магілы: Станіслава Юндзіла, Тэадора Нарбута
Страчаная спадчына
рэдагаваць- Касьцёл (XVIII ст.)
- Карчма (XIX ст.)
Галерэя
рэдагаваць- Краявіды Начы
-
-
Касьцёл, інтэр’ер -
Касьцёл, алтар -
Касьцёл, брама
.jpg)
.jpg)
.jpg)
-
Касьцёл, званіца -
Помнік паўстанцам -
Капліца-пахавальня Шукевічаў -
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9. (pdf) С. 154.
- ^ Швед В. Ваенны начальнік Лідскага павета // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Ліды і Лідскага раёна. — Мн.: Беларусь, 2004.
- ^ Blombergowa M.M. Wandalin Szukiewicz. Syn Ziemi Lidzkiej ― Badacz i Społecznik (1852―1919). — Warszawa―Lida, 2010.
- ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
- ^ Решение Гродненского областного Совета депутатов от 5 октября 2007 г. № 48 «О решении вопросов административно-территориального устройства Вороновского района»(недаступная спасылка) (рас.)
- ^ Krzywicki J. Nacza // Słownik geograficzny... T. VI. — Warszawa, 1885. S. 853.
- ^ ЭГБ. — Мн.: 1999 Т. 5. С. 311.
- ^ БЭ. — Мн.: 2000 Т. 11. С. 245.
Літаратура
рэдагаваць- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2000. — Т. 11: Мугір — Паліклініка. — 560 с. — ISBN 985-11-0188-5
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VI: Malczyce — Netreba. — Warszawa, 1885.