Марк Шагал

Марк Шагал
	Марк Шагал
	Марк Шагал.; 4 ліпеня 1941.; Фота Carl Van Vechten
Імя пры нараджэньні	Мойша Захаравіч Шагал
Дата нараджэньня	24 чэрвеня (6 ліпеня) 1887
Месца нараджэньня	Лёзна, Віцебская губэрня, Расейская імпэрыя;
Дата сьмерці	28 сакавіка 1985[…] (97 гадоў)
Месца сьмерці	Сэн-Поль-дэ-Ванс[d], Прыморскія Альпы, Францыя;
Месца пахаваньня	Cimetière de Saint-Paul-de-Vence[d];
Адукацыя	школа Званцавай
Месца вучобы	Школа жывапісу і малюнка Юдэля Пэна; Académie de La Palette[d];
Занятак	жывапіс
Псэўданімы	Shagal, Moishe
Сябра ў	Нацыянальны камітэт французскай гравюры[d], Каралеўская акадэмія мастацтваў, Каралеўская флямандзкая акадэмія навук і мастацтваў Бэльгіі[d] і Акадэмія прыгожых мастацтваў[d]
Жанры	авангард, анімалістычнае малярства[d], пэйзаж, партрэт і рэлігійнае мастацтва[d]
Плынь	авангардызм
Працы	Я і вёска (1911)
Пад уплывам	Ніко Пірасмані[d], Поль Гаген, Паблё Пікаса, Анры Матыс і Марыя Прымачэнка
Узнагароды	прэмія Карнэгі[d] (1939) Якір Ерушалаім[d] прэмія Эразма[d] (1960) прэмія Вольфа ў мастацтве[d] (1981) ганаровы доктар Габрэйскага ўнівэрсытэту ў Ерусаліме[d] (1975) ганаровы доктар Каталіцкага ўнівэрсытэту Лювэну[d] ганаровы доктар Унівэрсытэту Глазга[d]
Сайт	marcchagall.com (фр.) (анг.)
	Марк Шагал у Вікісховішчы

Марк Заха́равіч Шага́л (па-француску: Marc Chagall, 7 ліпеня [ст. ст. 25 чэрвеня] 1887 — 28 сакавіка 1985) — беларускі і францускі мастак. Адзін з найбуйнейшых прадстаўнікоў эўрапейскага авангарднага мастацтва XX ст.

Жыцьцё

Нарадзіўся ў Віцебску ў сям’і Хацкеля (Захара) і Фейгі-Іты Шаґал. Пачатковыя заняткі па маляваньні меў у Школе жывапісу і малюнка Юдэля Пэна (1906).

У 1907 паехаў у Санкт-Пецярбург. У 1907—1908 гадах вучыўся ў Малявальнай школе Таварыства заахвочваньня мастакоў і малявальных клясах С. Зайдэнбэрга, а ў 1909—1910 — у Прыватнай мастацкай школе Званцавай пад кіраўніцтвам Льва Бакста. Здолеў прадаць калекцыянэру й мэцэнату Максіму Вінавэру дзьве карціны, атрымаў ад яго стыпэндыю на навучаньне ў Парыжы (з 1910).

У Парыжы наведваў акадэміі La Palette і Grande Chaumiére. Жыў у асяродзьдзі мастакоў-авангардыстаў у інтэрнаце «Вулей» (La Ruche) на Манпарнасе. Падтрымоўваў знаёмствы з Гіёмам Апалінэрам, Фэрнанам Лежэ, Андрэ Сальмонам, Рабэрам Дэлёнэ, Жанам Мецэнжэ, Блезам Сандрарам. У гэты час пачынаецца першая сур’ёзная зацікаўленасьць ягонай творчасьцю. У 1914 у Бэрліне павінная адбыцца ягоная першая пэрсанальная выстава.

Перад пачаткам Першае сусьветнае вайны прыехаў ў Віцебск. Калі фронт наблізіўся, зьехаў у 1916 у Петраград. У 1918 прызначаны камісарам Віцебскага губэрнскага аддзела народнае адукацыі. Стварыў, а пазьней і ўзначаліў Віцебскую народную мастацкую школу (потым Першая народная мастацкая вучэльня). Запрасіў на працу ў Віцебск мастакоў-авангардыстаў, м. інш. Казімера Малевіча.

У 1920 зьехаў у Маскву, працаваў у Дзяржаўным жыдоўскім Камэрным тэатры (1920—1922). Займаўся тэатральным мастацтвам — стварэньнем дэкарацыяў і дызайнам касьцюмаў, сцэнаграфіяй.

У 1922 зьехаў у Бэрлін, адтуль у 1923 у Парыж. Захапіўся гравюрай і літаграфіяй. У 1923—1931 па замове Амбруаза Валяра выканаў некалькі цыклаў гравюраў да басьняў Ляфантэна, «Мёртвых душаў» Гогаля, да Бібліі.

У 1937 атрымаў францускае грамадзянства.

У 1941—1948 жыў у ЗША й Мэксыцы.

У пасьляваенны пэрыяд займаўся таксама манумэнтальным мастацтвам. Стварыў вітражы для касьцёлаў у Мэцы і Рэймсе (Францыя), Цюрыху (Швэйцарыя), для Габрэйскага ўнівэрсытэту (Ерусалім). Зрабіў мазаікі і габэлены для Парлямэнту Ізраілю ў Ерусаліме, пано для Мэтраполітэн-опэры ў Нью-Ёрку (ЗША), пляфоны для Гранд-опэры ў Парыжы (Францыя).

Найбольш вядомы як жывапісец. Ягонае мастацтва вызначалася яркаю асаблівасьцю. Стварыў індывідуальны фантастычны стыль. Прадстаўлены ва ўсіх буйнейшых музэях сьвету.

Ганаровы доктар унівэрсытэтаў Глазга, Брандыс (Масачусэтс, ЗША), Нотр-Дам (Індыяна, ЗША). Ганаровы сябра Амэрыканскай акадэміі мастацтваў і пісьменства (1959). Кавалер Вялікага крыжа Ганаровай легіі (1978).

Памёр у горадзе Сэн Поль дэ Ванс (Францыя). Пахаваны на мясцовых могілках.

Да канца жыцьця ў ягонай творчасьці назіраліся «віцебскія» матывы.

Пісаў вершы на ідыш. На беларускую мову іх пераклаў Рыгор Барадулін^[11].

Творы

Аўтапартрэт, 1914
Чырвоная аголеная

8 лютага 2012 году на лёнданскім аўкцыёне Christie’s за 650 000 долараў Белгазпрамбанкам у рамках карпаратыўнай праграмы «Мастакі Парыскай школы — выхадцы Беларусі» была выкуплена карціна «Закаханыя» (1981). Карціна стала першай жывапіснай працай на Радзіме мастака, да гэтага творчасьць Марка Шагала ў Беларусі была прадстаўлена толькі некалькімі літаграфіямі ў Віцебску^[12]. Пазьней карпаратыўную калекцыю папоўнілі іншыя творы Шагала^[13].

Крыніцы

^ Marc Chagall (нід.)
^ Marc Chagall (анг.) — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
^ Marc Chagall // Nationalencyklopedin (шв.) — 1999.
^ ^а ^б ^в ^г ^д RKDartists (нід.)
^ Find a Grave (анг.) — 1996.
^ электронная кніга
^ https://mix-n-match.toolforge.org/#/entry/115934037
^ https://www.theartstory.org/artist/pirosmani-niko/
^ ^а ^б ^в https://www.theartstory.org/artist/chagall-marc/
^ https://news.artnet.com/art-world-archives/maria-prymachenko-3-things-2083134
^ Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.
^ TUT.BY: Картины Шагала и Сутина возвращаются в Беларусь
^ Шагал Марк

Вонкавыя спасылкі

[_14a406d9838386c9-1] Marc Chagall (нід.)

[_bb6acf1f6f3bf314-2] Marc Chagall (анг.) — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7

[_cbd92966125b9e37-3] Marc Chagall // Nationalencyklopedin (шв.) — 1999.

[_19f9262d5fcaeeb3-4] а ^б ^в ^г ^д RKDartists (нід.)

[_41854d2356b8956f-5] Find a Grave (анг.) — 1996.

[_7497b9209179c16b-6] электронная кніга

[_dbdc9a07f4727b7f-7] ttps://mix-n-match.toolforge.org/#/entry/115934037

[_e5f83ef037768669-8] ttps://www.theartstory.org/artist/pirosmani-niko/

[_2402f11b62238689-9] а ^б ^в https://www.theartstory.org/artist/chagall-marc/

[_0014add8a3af5ddb-10] ttps://news.artnet.com/art-world-archives/maria-prymachenko-3-things-2083134

[11] Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.

[12] TUT.BY: Картины Шагала и Сутина возвращаются в Беларусь

[13] Шагал Марк

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Марк Шагал
Марк Шагал. 4 ліпеня 1941. Фота Carl Van Vechten
Імя пры нараджэньні	Мойша Захаравіч Шагал
Дата нараджэньня	24 чэрвеня (6 ліпеня) 1887
Месца нараджэньня	Лёзна, Віцебская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	28 сакавіка 1985(1985-03-28)^[1]^[2]^[3]^[…] (97 гадоў)
Месца сьмерці	Сэн-Поль-дэ-Ванс^[d], Прыморскія Альпы, Францыя^[4]
Месца пахаваньня	Cimetière de Saint-Paul-de-Vence^[d]^[5]
Адукацыя	школа Званцавай
Месца вучобы	Школа жывапісу і малюнка Юдэля Пэна^[6] Académie de La Palette^[d]
Занятак	жывапіс
Псэўданімы	Shagal, Moishe^[7]
Сябра ў	Нацыянальны камітэт французскай гравюры^[d], Каралеўская акадэмія мастацтваў, Каралеўская флямандзкая акадэмія навук і мастацтваў Бэльгіі^[d] і Акадэмія прыгожых мастацтваў^[d]
Жанры	авангард, анімалістычнае малярства^[d]^[4], пэйзаж^[4], партрэт^[4] і рэлігійнае мастацтва^[d]^[4]
Плынь	авангардызм
Працы	Я і вёска (1911)
Пад уплывам	Ніко Пірасмані^[d]^[8], Поль Гаген^[9], Паблё Пікаса^[9], Анры Матыс^[9] і Марыя Прымачэнка^[10]
Узнагароды	прэмія Карнэгі^[d] (1939) Якір Ерушалаім^[d] прэмія Эразма^[d] (1960) прэмія Вольфа ў мастацтве^[d] (1981) ганаровы доктар Габрэйскага ўнівэрсытэту ў Ерусаліме^[d] (1975) ганаровы доктар Каталіцкага ўнівэрсытэту Лювэну^[d] ганаровы доктар Унівэрсытэту Глазга^[d]
Сайт	marcchagall.com (фр.) (анг.)
Марк Шагал у Вікісховішчы