Канцлер вялікі літоўскі

(Перанакіравана з «Канцлер ВКЛ»)

Канцлер вялікі літоўскі — кіраўнік ураду Вялікага Княства Літоўскага, другі пасьля маршалка міністар дзяржавы. Загадваў канцылярыяй вялікага князя і паноў-рады, захоўваў вялікую дзяржаўную пячатку. Фактычна выконваў функцыі міністра ўнутраных і замежных справаў[1].

Герб канцлера вялікага літоўскага

Афіцыйна ўрад упершыню сабраў вялікі князь Аляксандар у 1504 годзе.

У Рэчы Паспалітай Літоўская канцылярыя займалася ўсходняй палітыкай, а Каронная — кантактамі з заходнімі дзяржавамі. Канцлер вялікі літоўскі меў прыблізна такія ж паўнамоцтвы, як і канцлер вялікі каронны. Ад часу Люблінскай уніі (1569) уводзілася гэтак званая «ўмова тэрытарыяльнай кампэтэнцыі»: калі манарх знаходзіўся на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага, то адпаведная канцылярыя займалася выкананьнем агульнадзяржаўных справаў. У Сэнаце канцлер вялікі літоўскі засядаў пасьля кароннага, хаця абодва ўрады былі раўнапраўнымі.

Сьпіс канцлераў

рэдагаваць
 
Леў Сапега
 
Ян Фрыдэрык Сапега
 
Яўхім Храптовіч

урад вакантны 15391546; спраўцам канцылярыі быў Іван Гарнастай

урад вакантны 15881589

Глядзіце таксама

рэдагаваць
  1. ^ Грыцкевіч А. Канцлер // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 94.

Літаратура

рэдагаваць
  • Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
  • Груша А. Канцылярыя Вялікага княства Літоўскага 40-х гадоў XV — першай паловы XVI ст. — Мн., 2006. — 215 с.
  • Груша А. Службовы склад і структура канцылярыі ВКЛ 40-х гадоў XV — першай паловы XVI ст. // Metriciana: Даследаванні і матэрыялы Метрыкі Вялікага Княства Літоўскага. Т. 1, 2001. С. 11-45.
  • Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Кадэты — Ляшчэня. — 432 с. — ISBN 985-11-0041-2
  • Boniecki А. Poczet rodów w Wielkim Księstwie Litewskim w XV i XVI wieku. — Warszawa, 1883.
  • Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795. — Kraków, 1885.
  • Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. T. 1—31. — Poznań, 1879—1908.

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць