Алехна Судзімонтавіч

Алехна Судзімонтавіч (Алехна Кміта[1]; ? — паміж 13 жніўня 1490 і 1 сакавіка 1491) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага. Падчашы вялікі літоўскі (1448—1477), намесьнік полацкі (1463—1477), ваявода віленскі (з 1477) і адначасна канцлер вялікі літоўскі (з 1478)[2].

Алехна Судзімонтавіч
Pohonia.svg
Герб «Пагоня»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся XV стагодзьдзе
Памёр 1491(1491)
Род Судзімонтавічы[d]
Бацькі Судзімонт Доргевіч
Жонка Ядвіга з Манівідаў
Дзеці Соф’я, Ядвіга, Аляксандра, Ганна
Дзейнасьць Обер-шэнк

Валодаў маёнткамі Докшыцамі, Прусавічамі, Далькевічамі, Вольберавічамі, Гнязьдзілавам, Запоньнем, Нябышынам, Палачанамі, Лужанамі, Занараччу.

ІмяРэдагаваць

Імя Алехна ёсьць вытворным ад імя Аляксандар[3].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Alexander Sudimuntowicz laicus Wilnensis (1448 год), Olyechno Sudymonthovicz de Chozowa magni ducis Lithvanie suppincerna (1448 год), Олехно Судимонтовичь (10 сакавіка 1463 году)[4], Olechno Szudimuntowicz capitaneus Polonensis (1469 год), Ego Alexius Sudymontowicz palatinus Vilnensis cancellariusque (1478 год), пан Олехно Судимонтович (11 траўня 1481 году, 4 верасьня 1484 году, 29 сакавіка 1490 году[5], 25 жніўня 1484 году[6]), Olechno Sudymunthowicz de Chozowa palatinus Vilnensis et cancellarius magni ducatus Lythuanie (1484 год), Ot Olechna Sudymontowicza woewody Wilenskoho (1491 год)[7], Olechno (Allexander) Sudimontowicz, Olechno Sud(z)imuntowicz, Олехно Судимонътович[8].

БіяграфіяРэдагаваць

Зь літоўскага баярскага роду, сын Судзімонта Доргевіча, старосты крэўскага і прыхільніка Жыгімонта Кейстутавіча. З тае прычыны, што ягоныя продкі не атрымалі гербу ў першай палове XV стагодзьдзя, карыстаўся «Пагоняй».

Упершыню ўпамінаецца пад 1446 годам, калі атрымаў розныя маёнткі ў ваколіцах Горадні і Наваградку. У 1449—1453 гадох был падкоморыем вялікага князя Казімера, якому абавязаны сваім кар’ерным ўзростам. У 1458—1459 гадох быў намесьнікам гарадзенскім.

Ажаніўся зь Ядвігай, дачкой Івашкі Манівіда. У шлюбе нарадзіліся дзеці:

Часам сярод дачок упамінаюцца[2] віленскія манашкі Дарота і Сьвятохна, што аднак ня мае пераканаўчага пацьверджаньня ў гістарычных крыніцах[9].

Мова і культураРэдагаваць

Асноўныя артыкулы: Ліцьвіны і Русіны

У сваім лацінамоўным наданьні касьцёлу ў Воўпе ўпамінуў «народныя» назвы «паўушадца» (alias polwschaczcza) і «пасьвятная» (alias poswyathna)[10]. Гэта адпавядае многім іншым тагачасным лацінскім граматам літоўскіх князёў і баяраў, дзе з азначэньнем «народны» («гутарковы») падаваліся менавіта беларускія словы[11].

КрыніцыРэдагаваць

  1. ^ Wiśniewski J. Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny: geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne // Acta Baltico-Slavica. T. XI, 1977. S. 7—78.
  2. ^ а б в Пазднякоў В. Алехна Судзімонтавіч // ВКЛ. Энцыкл. — Менск: 2005 Т. 1. С. 219.
  3. ^ Усціновіч А. Слоўнік асабовых уласных імён. — Менск, 2011. С. 23.
  4. ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 3, 1432—1534. — Lwów, 1890. S. 12.
  5. ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 78, 91, 239.
  6. ^ Решение в. к. л. Казимира по поводу имени Гайна, Могильное, Словенеск, Илемница и Полонное (1484), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  7. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 195—196.
  8. ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 305.
  9. ^ Antoniewicz M. Protoplaści książąt Radziwiłłów. Dzieje mitu i meandry historiografii. — Warszawa: «DiG», 2011. S. 127—136.
  10. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 362—363.
  11. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 39—46.

ЛітаратураРэдагаваць