Гібрыдны рэжым
Гібры́дны рэжы́м — палітычны рэжым, пры якім назіраецца заняпад дэмакратычных каштоўнасьцяў: слабая палітычная культура, малаактыўнасьць апазыцыі; пры ім дзяржава ня ёсьць аўтарытарнай, але пераход да дэмакратыі не завершаны[1][2]. Падобныя рэжымы ўстойлівыя й жывучыя.
Гібрыдныя рэжымы спалучаюць у сабе аўтакратычныя рысы з дэмакратычнымі, гэта значыць у іх адначасова могуць праводзіцца палітычныя рэпрэсіі й легальная палітычная барацьба[2].
Прыкметы
рэдагавацьПрыкметы гібрыднага рэжыму па Г. Аʼдонэлу, Ф. Шмітэру, Л. Дайманду й Т. Карозэрсу:
- Наяўнасьць зьнешніх атрыбутаў дэмакратыі (выбары, шматпартыйнасьць, легальная апазыцыя);
- Нізкая ступень прадстаўленасьці інтарэсаў грамадзян у працэсе прыняцьця палітычных рашэньняў (недзеяздольнасьць абʼяднаньняў грамадзян, да прыкладу прафсаюзаў, або іх падкантрольнасьць дзяржаве);
- Нізкі ўзровень палітычнага ўдзелу насельніцтва;
- Дэкляратыўнасьць палітычных правоў і свабод (фармальна ёсьць, фактычна абцяжараная рэалізацыя);
- Нізкі ўзровень даверу грамадзян палітычным інстытутам.
Краінамі з гібрыднымі рэжымамі лічацца Вэнэсуэла, Эгіпет, Турэччына, Інданэзія, Туніс, Малайзія, Танзанія, Уганда, Мэксыка, Сэрбія, Расея, Іран, Казахстан, Азэрбайджан і Беларусь.
Гісторыя
рэдагавацьТрэцяя хваля дэмакратызацыі прывяла да зьяўленьня гібрыдных рэжымаў, якія не зьяўляюцца ні цалкам дэмакратычнымі, ні цалкам аўтарытарнымі. Ні канцэпцыі неліберальнай дэмакратыі, ні канцэпцыі электаральнага аўтарытарызму не апісваюць гэтыя гібрыдныя рэжымы ў поўнай меры[3].
З канца халоднай вайны падобныя рэжымы сталі самымі часта сустракаемымі сярод недэмакратычных[4]. Заканчэньнем працэсу трансфармацыі аўтарытарных рэжымаў, калі адбываецца лібэралізацыя, зьяўляюцца абмежаваныя тым ці іншым чынам выбары, заўсёды меркавалася паўнавартасная лібэральная дэмакратыя, у той час як на практыцы ў асноўным гэты працэс заміраў «на паўдарозе»[5].
У дачыненьні да рэжымаў, якія раней называлі «пераходнымі». Ў 1980-х гадах стаў выкарыстоўвацца тэрмін «гібрыдны рэжым», які ўмацаваўся таму што, па словах Томаса Карозэрса[1],
…большасьць «пераходных краін» не зьяўляюцца ні цалкам дыктатарскімі, ні якія імкнуцца да дэмакратыі, а па вялікім рахунку іх нельга назваць і пераходнымі. Яны знаходзяцца ў палітычна стабільнай «шэрай зоне», перамены ў якой могуць не адбывацца дзесяцігодзьдзямі.
Такім чынам, ён заявіў, што неабходна разглядаць гібрыдныя рэжымы без здагадкі што яны ў канчатковым рахунку стануць дэмакратыямі. Гэтыя гібрыдныя рэжымы называлі паўаўтарырызмам або электаральным аўтарытарызмам[5].
Адным зь першых паняцьце «гібрыдны рэжым» выкарыстаў пры аналізе кадараўскай Вугоршчыны сацыёляг Элемэр Ханкіш[6].
Тыпалёгія
рэдагаваць
Па словах прафэсара Ельскага ўнівэрсытэта Хуана Хасэ Лінца, сёньня існуе тры асноўных тыпу палітычных сыстэм: дэмакратыі, таталітарныя рэжымы й, разьмешчаныя паміж гэтымі двума, аўтарытарныя рэжымы з мноствам розных тэрмінаў, якія апісваюць канкрэтныя тыпы гібрыдных рэжымаў[8][1][9][10].
Навукоўцы звычайна называюць поўную дыктатуру альбо формай аўтарытарызму, альбо таталітарызмам у параўнаньні з «гібрыднай сыстэмай»[11][9][12]. Аўтарытарныя ўрады, якія праводзяць выбары, на думку многіх навукоўцаў, зьяўляюцца не гібрыдамі, а пасьпяховымі, добра інстытуцыяналізаванымі стабільнымі аўтарытарнымі рэжымамі[13][14]. Дэмакратычныя элемэнты могуць адначасова служыць аўтарытарным мэтам і спрыяць дэмакратызацыі[15]. Вылучаюць некалькі тыпаў гібрыднага рэжыму:
| Тып |
|---|
| Электаральны аўтарытарызм |
| Электаральная аўтакратыя |
| Неліберальная дэмакратыя |
| Неліберальная дэмакратыя |
| Дамінуючая партыйная сыстэма |
| Дэлегатыўная дэмакратыя |
| Дыктаблянда |
| Кіраваная дэмакратыя |
| Лібэральная аўтакратыя |
| Паўдэмакратыя |
| Недасканалая дэмакратыя |
| Укаранёная дэмакратыя |
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б в Падлесны Д. В. — Паліталёгія: Вучэбны дапаможнік ХГУ НУА, 2016; старонкі 62—65/164 (рас.)
- ^ а б Jean-François Gagné — Hybrid Regimes Архіўная копія ад 2019-07-29 г. (фр.)
- ^ Matthijs Bogaards. 2009. «How to Classify Hybrid Regimes? Defective Democracy and Electoral Authoritarianism.» Democratization, 16 (2): 399—423.; (анг.)
- ^ Andreas Schedler. ed., 2006. Electoral Authoritarianism: The Dynamics of Unfree Competition, Boulder, CO: Lynne Rienner; (анг.)
- ^ а б YONATAN L. MORSE Review: THE ERA OF ELECTORAL AUTHORITARIANISM (анг.)
- ^ Лілія Шэўцова — Расея: дзесяць пытаньняў аб найгалоўнейшам, Маскоўскі цэнтар Карнэгі, 1997; старонкі 21/79 (рас.)
- ^ World citizens living under different political regimes Архіўная копія ад 27 September 2016 г.
- ^ Dobratz, B.A. Power, Politics, and Society: An Introduction to Political Sociology. — Taylor & Francis, 2015. — P. 47. — ISBN 978-1-317-34529-9
- ^ а б Totalitarian and Authoritarian Regimes. — Lynne Rienner Publisher. — P. 143. — ISBN 978-1-55587-890-0
- ^ Reader's Guide to the Social Sciences. — Routledge. — P. 95. — ISBN 978-1-135-93226-8
- ^ History for the IB Diploma Paper 2 AuthoritariaAuthoritarian States (20th Century). — Cambridge University Press. — P. 10–. — ISBN 978-1-107-55889-2
- ^ {{{загаловак}}}. — Vol. 23. — P. 599–620. — DOI:10.1017/S0022216X00015868
- ^ Schedler, Andreas The SAGE Handbook of Comparative Politics. — SAGE Publications Ltd, 2009. — P. 380–393. — ISBN 9781412919760
- ^ Barbara Geddes — Why Parties and Elections in Authoritarian Regimes?; Department of Political Science ; March 2006
- ^ {{{загаловак}}}. — Vol. 17. — P. 313–326. — ISSN 1094-2939. — DOI:10.1146/annurev-polisci-052013-115248