Язэп Гашкевіч
Во́сіп Анто́навіч Гашке́віч — дыплямат, навуковец-мовазнавец, дасьледчык Японіі і Кітаю, натураліст, арыенталіст.
| Восіп Гашкевіч лац. Vosip Haškievič | |
_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%93%D0%BE%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87.jpg) | |
| 1-ы консул Расейскай імпэрыі ў Японіі | |
|---|---|
| 5 лістапада 1858 — 1865 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
| Нарадзіўся: |
4 (16) красавіка 1814 сяло Стралічаў, Рэчыцкі павет |
| Памёр: |
3 (15) траўня 1875 (61 год) маёнтак Малі, Ашмянскі павет, Віленская губэрня |
| Дзеці: | Сын: Восіп Восіпавіч Гашкевіч (ад другога шлюбу) |
| Бацька: | Антон Іванавіч Гашкевіч |
| Маці: | Глікерыя Якаўлеўна Гашкевіч |
| Род: | Гашкевіч |
| Адукацыя: | Пецярбурская духоўная акадэмія(en) (1839) |
| Узнагароды: |
  |
Біяграфія
рэдагаваць
Язэп Гашкевіч нарадзіўся 4 (16) красавіка 1814 г. у сям’і сьвятара Міхайлаўскай царквы сяла Стралічаў на Хвойнікшчыне (колішні Рэчыцкі павет Менскай губэрні). Навучаўся ў царкоўна-прыходзкай школе(ru), дзе настаўнікам быў ягоны бацька. У 12 гадоў паступіў у Менскую духоўную сэмінарыю(ru). Скончыў Пецярбурскую духоўную акадэмію (1839), дзе авалодаў ангельскай, габрэйскай, грэцкай, лацінскай, нямецкай і францускай мовамі. У 1839 годзе выдаў літаграфскім спосабам Біблію, што зьмяшчала першы пераклад старазапаветных кніг з габрэйскай мовы на расейскую.
У 1839—1849 гадах у складзе Расейскай духоўнай місіі ў Пэкіне. Дасьледаваў культуру Кітаю, вывучаў кітайскую, карэйскую і японскую мовы. Адначасова займаўся пытаньнямі астраноміі і мэтэаралёгіі, сабраў калекцыю насечнікаў. У якасьці драгамана (перакладчыка) суправаджаў на фрэгаце «Палада» дыпляматычную місію Я. В. Пуцяціна ў Японію (1852—1855). 3ь ягоным удзелам заключаны Сімодзкі трактат — першая расейска-японская дамова, якая паклала пачатак двухбаковым дыпляматычным і гандлёвым адносінам[1]. Па дарозе зь Японіі захоплены ў палон ангельцамі (з прычыны Крымскай вайны 1853—1856), знаходзіўся ў Ганконгу, потым у Вялікабрытаніі. У 1856 вярнуўся ў Расею.
У 1858—1865 гадах першы расейскі консул у Японіі (на Хакадатэ), адначасова выкладаў у Хакадацкай расейскамоўнай школе. Адзін зь першых замежнікаў, якому дазволілі наведаць унутраную Японію, у тым ліку двор сёгуна (правіцеля Японіі) у Эда (цяпер Токіё). Пасьля адмены ў Японіі забароны на пропавед хрысьціянства, Гашкевіч зьвярнуўся ў Сынод з просьбаю даслаць годнага сьвятара. Дасланы быў айцец Мікалай Касаткін, пазьней кананізаваны Праваслаўнаю Царквою як сьвяціцель Мікалай Японскі. Пасьля сьмерці жонкі ў 1864 годзе вярнуўся ў 1865-ым у Пецярбург. У кастрычніку 1867 выйшаў у адстаўку і жыў у маёнтку Малі (цяпер Астравецкі раён), дзе працягваў займацца ўсходняй філялёгіяй. Узяў другі шлюб з дачкой адстаўнога палкоўніка.
Шматлікія калекцыі флёры і фаўны паўднёвай Афрыкі і паўднёва-ўсходняй Азіі, сабраныя ў час падарожжаў, Гашкевіч перадаў Заалягічнаму музэю Акадэміі Навук у Пецярбурґу. Выдадзены ім першы ў Расеі «Японска-расейскі слоўнік» (1857, разам з Тацібана Каосай) адзначаны мэдалём Пецярбурскай АН і Дзямідаўскай прэміяй. Дасканала валодаў 13 мовамі.
Паводле мэтрычнага запісу ў кнігах Астравецкай царквы, спачыў 3 (15) траўня 1875 г.[2] Пахаваны на праваслаўных могілках у Астраўцы (сёньня не існуюць; раней жа месьціліся ля касьцёлу, а на той час царквы, сьвятых Казьмы і Даміяна).
Ушанаваньне
рэдагавацьЯгонае імя носяць вуліца ў Менску, заліў у Паўночнай Карэі (па-карэйску: Чосанман) і некаторыя дасьледаваныя ім невядомыя вусякі. У японскім пасёлку Хэда(en) (прэфэктура(en) Сідзуока(en), востраў Хансю) ёсьць музэй з матэрыяламі пра Восіпа Гашкевіча, у гарадку Фудзі(en) (прэфэктура Сідзуока) стаіць помнік(en) чальцам фрэгата(en) «Дыяна», на якім значыцца прозьвішча і Гашкевіча. У горадзе Хакадатэ(en) (востраў Хакайда), дзе было першае расейскае консульства(simple), у 1989 годзе ўстанавілі ў музэі бронзавы бюст(be) Восіпа Гашкевіча. Таксама бюст паставілі і ў Астраўцы (Гарадзенская вобласьць, Беларусь)[3].
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Дзве даты // «Звязда» №176 (26784), 9 верасьня 2010
- ^ Валянцін Грыцкевіч. Жыццё і дзейнасць Іосіфа Гашкевіча. // Беларусіка=Albaruthenica 8. Беларусь — Расія — Японія..: Матэрыялы Першых Астравецкіх чытанняў, прысвечаных памяці Іосіфа Гашкевіча / Рэд. Г. Брэгер і інш. — Мінск, 1997. С. 14, 15
- ^ Анатоль Бутэвіч. Беларускі знаўца Японіі // Зьвязда : газэта. — 16 кастрычніка 2001. — № 212 (24328). — ISSN 1990-763x.