Круча
Кру́ча[1] — вёска ў Беларусі, на рацэ Асьліку. Уваходзіць у склад Філатаўскага сельсавету Круглянскага раёну Магілёўскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 364 чалавекі. Знаходзіцца за 18 км на захад ад Круглага, за 9 км ад чыгуначнай станцыі Слаўнае.
| Круча лац. Kruča | |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Магілёўская |
| Раён: | Круглянскі |
| Сельсавет: | Філатаўскі |
| Насельніцтва: | 364 чал. (2010) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 2234 |
| Паштовы індэкс: | 213197 |
| Нумарны знак: | 6 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 54°14′38.7″ пн. ш. 29°32′42.4″ у. д. / 54.244083° пн. ш. 29.545111° у. д.Каардынаты: 54°14′38.7″ пн. ш. 29°32′42.4″ у. д. / 54.244083° пн. ш. 29.545111° у. д. |
Круча на мапе Беларусі ±   Круча | |
Круча — даўняе мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны).
Гісторыя рэдагаваць
Вялікае Княства Літоўскае рэдагаваць
Першы пісьмовы ўпамін пра Кручу датуецца 1674 годам[a]. У гэты час яна ўваходзіла ў склад Аршанскага павету Віцебскага ваяводзтва. У XVIII ст. Круча ўпамінаецца як мястэчка. На 1775 год тут было 7 дымоў[2].
Пад уладай Расейскай імпэрыі рэдагаваць
У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Круча апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Копыскім павеце Магілёўскай губэрні. На 1820 год у мястэчку было 35 двароў, на 1880 год — 62 двары, працавалі карчма і млын, штогод праводзілася 3 кірмашы. Праз Кручу праходзіў Віленскі паштовы тракт. На 1909 год — 95 двароў, пошта, фэльчарска-акушэрскі пункт, скарбовая вінная крама, крэдытнае таварыства, царкоўна-прыходзкая школа.
За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1918 годзе Кручу занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
Найноўшы час рэдагаваць
25 сакавіка 1918 згодна з Трэцяй Устаўной граматай Круча абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У сакавіку 1924 году Кручу вярнулі БССР, дзе яна стала цэнтрам сельсавету Круглянскага раёну. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1940 год тут было 170 двароў. У Другую сусьветную вайну зь ліпеня 1941 да 27 чэрвеня 1944 году вёска знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.
На 1972 год у Кручы было 97 двароў, на 1997 год — 189, на 1998 год — 189. 21 сьнежня 2011 год у зьвязку зь ліквідацыяй Кручанскага сельсавету вёску перавялі ў склад Філатаўскага сельсавету[3].
Насельніцтва рэдагаваць
Дэмаграфія рэдагаваць
- XIX стагодзьдзе: 1820 год — 425 чал.; 1880 год — 430 чал.
- XX стагодзьдзе: 1902 год — 222 чал., зь іх 18 праваслаўных, 10 каталікоў, 8 старавераў, 186 юдэяў[4]; 1909 год — 672 чал.; 1940 год — 620 чал.; 1972 год — 453 чал.; 1997 год — 473 чал.[5]; 1998 год — 500 чал.[6]; 1999 год — 505 чал.
- XXI стагодзьдзе: 2010 год — 364 чал.
Інфраструктура рэдагаваць
У Кручы працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, дом культуры, пошта.
Турыстычная інфармацыя рэдагаваць
Страчаная спадчына рэдагаваць
- Царква
Заўвагі рэдагаваць
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2007. — 406 с. ISBN 978-985-458-159-0. (djvu).
- ^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Круглянскага р-на. — Мн.: БелЭН, 1996.
- ^ «Об изменении административно-территориального устройства некоторых административно-территориальных единиц Могилевской области». Решение Могилевского областного Совета депутатов от 21 декабря 2011 г. № 13-9
- ^ Słownik geograficzny... T. XV, cz. 2. — Warszawa, 1902. S. 170.
- ^ Шчарбатаў А. Круча // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 267.
- ^ БЭ. — Мн.: 1999 Т. 8. С. 490.
Літаратура рэдагаваць
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 8: Канто — Кулі. — 576 с. — ISBN 985-11-0144-3
- Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Круглянскага р-на. — Мн.: БелЭН, 1996. — 586, [2] с. ISBN 985-11-0054-4.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Кадэты — Ляшчэня. — 432 с. — ISBN 985-11-0041-2
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XV, cz. 2: Januszpol — Wola Justowska. — Warszawa, 1902.