Вікіпэдыя

Пучын

былая вёска ў Брагінскім раёне Гомельскай вобласьці Беларусі

Пу́чын[1] — былая вёска ў Брагінскім раёне Гомельскай вобласьці. Уваходзіла ў склад Хракавіцкага сельсавету.

Пучын
трансьліт. Pučyn
Дата заснаваньня: перад 1638 годам
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Гомельская
Раён: Брагінскі
Сельсавет: Хракавіцкі сельсавет
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 2344
СААТА: 3203854086
Нумарны знак: 3
Геаграфічныя каардынаты: 51°38′42″ пн. ш. 30°16′33″ у. д. / 51.645° пн. ш. 30.27583° у. д. / 51.645; 30.27583Каардынаты: 51°38′42″ пн. ш. 30°16′33″ у. д. / 51.645° пн. ш. 30.27583° у. д. / 51.645; 30.27583
Пучын на мапе Беларусі ±
Пучын
Пучын
Пучын
Пучын
Пучын
Пучын

Пасьля катастрофы на Чарнобыльскай АЭС і радыяцыйнага забруджваньня жыхары (143 сям’і) пераселены ў 1986 годзе ў чыстыя месцы. Вёска ліквідавана 20 жніўня 2008 году[2].

Геаграфія рэдагаваць

Разьмяшчэньне рэдагаваць

За 19 км на поўдзень ад Брагіна, 47 км ад чыгуначнай станцыі Хвойнікі (на галінцы Васілевічы — Хвойнікі ад лініі Каленкавічы — Гомель), 138 км ад Гомеля, на тэрыторыі Палескага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка.

Транспартная сістэма рэдагаваць

На аўтамабільнай дарозе Камарын — Брагін.

Пляноўка складалася з крывалінейнай вуліцы, блізкай да шыротнай арыентацыі, да цэнтру якой далучаліся з поўначы тры кароткія, шчыльна паміж сабой пастаўленыя мэрыдыянальныя вуліцы. Забудова двухбаковая, драўляная, сядзібнага тыпу.

Гісторыя рэдагаваць

Карона Каралеўства Польскага рэдагаваць

 
Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.
 
Фрагмэнт запісу князя Ярэмія Вішнявецкага 1638 г.
 
Герб Побуг роду Канецпольскіх.

Магчыма, найранейшая згадка пра паселішча прыпадае на 1638 год[a], калі князь Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму сваю палову Брагінскага замку і места з фальваркам Глухавічы, 22 сёламі, сярод якіх — Пучын, ды яшчэ з 3 хутарамі[4]. Адміністрацыйна ўвесь Брагінскі маёнтак тады і да разбораў Рэчы Паспалітай належаў да Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва Кароны Польскай[b].

У 1683 годзе з 2 дымоў у Пучыне пані Бруханьскай выплачваўся 1 злоты[c][5].

Да 1708 году жыхары вёскі Пучын зьяўляліся прыхаджанамі брагінскай Мікалаеўскай царквы. Аднак, зь ініцыятывы застаўнага ўладальніка, мазырскага маршалка[d] пана Антонія Аскеркі яны далучаныя да наноўстворанага прыходу царквы ў Губарэвічах[7]. У «Тарыфе падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1714 г.» Пучын названы сярод паселішчаў Брагінскіх добраў, якія заставаліся ў пасэсіі мазырскага чашніка пана Аскеркі[e]. 1 верасьня 1719 году серадзкі ваявода Ян Канецпольскі выдаў пану Зыгмунту Шукшце з жонкай даўгавую расьпіску на 1500 злотых, забясьпечаных прыбыткамі зь вёсак Глухавічы, Губарэвічы, Сьцяжарнае і Пучын[9].

У 1734 годзе Пучын знаходзіўся ў заставе ў айцоў цыстэрцыянаў кімбараўскіх[10], хоць уладальнікам усяго Брагінскага маёнтку на той час быў ужо князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, бо з 1733 года пачаў звацца яшчэ і «графам на Брагіне»[11].

 
Герб Равіч паноў Ракіцкіх.

У 1754 годзе з 10 двароў (×6 — каля 60 жыхароў) брагінскай вёскі Пучын айцоў цыстэрцыянаў выплачваліся «do grodu» (Оўруцкага замку) 1 злоты і 7 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 6 зл. і 8 гр.[12]. У тым жа 1754 г. Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім, войскім ашмянскім (†1759).

Перапіс габрэйскага насельніцтва 1765 году засьведчыў пражываньне ля хутару Пучын[f] 2-х плацельшчыкаў пагалоўшчыны, якія належалі да Брагінскага кагалу[13]

 
Вёска Пучын у эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.

Вёска Пучын згаданая ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства, датаванай 27 днём жніўня 1783 году.

У самым канцы XVIII ст. браты Алаізі Рафал і Людвік Ракіцкія вызначыліся з падзелам фартуны, што дасталася па бацьку Адаму Міхалу, сыну Францішка Антонія, кашталяну менскаму. Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, таму Людвік стварыў у Гарадзішчы новую рэзыдэнцыю для сваёй часткі Брагінскіх добраў (Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы, фальваркі Пучын, Крыўча, Макрэц, Удалёўка і Углы)[14].

Пад уладай Расейскай імпэрыі рэдагаваць

 
Фальварак і вёска Пучын на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.
 
Герб уласны роду Прозараў

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Пучын апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага Рэчыцкага павету спачатку Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 г. Менскай губэрні Расейскай імпэрыі[15]. Паводле рэвізіі 1795 году, застаўным уладальнікам альбо пасэсарам Пучына быў пан Базыль, сын Антонія, Солтан, падстолі мсьціслаўскі, які тут і пражываў з жонкай Катарынай, з сынамі Юзафам, Міхалам, Каятанам, Вінцэнтам, дачкамі Юзафатай, Людвікай, Алаізай ды пляменьніцай Тэкляй[16]. Згодна зь ведамасьцю Глухавіцкай Сьвята-Міхайлаўскай царквы на 1818 год, у вёсцы Пучын пана Міхала (?)[g] Ракіцкага налічвалася 92 душы мужчынскага і 92 жаночага полу верных[17]. Кліравая ведамасьць тае ж царквы паведамляе, што ў 1839 годзе ў Пучыне было 24 двары з 96 мужчынамі і 116 жанчынамі[18].

 
Савічы, Пучын на мапе Ф. Шубэрта сярэдзіны XIX ст.

У кліравой ведамасьці за 1856 год сказана, што ў 25 дварах і яшчэ 1/4 двара вёскі Пучын пана Мечыслава Прозара пражывалі 104 мужчыны і 114 жанчын[19]. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 219 жыхароў вёскі Пучын належалі да прыходу Глухавіцкай Міхайлаўскай царквы, а 3 верных мужчынскага і 6 жаночага полу з фальварку Пучын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі[20].

У парэформавы пэрыяд Пучын – у складзе Савіцкай воласьці.

У 1876 годзе жыхары вёскі Пучын ужо зьяўляліся прыхаджанамі Пакроўскай царквы, што месьцілася ў сяле Грушным[21]. Згодна зь перапісам 1897 году, у вёсцы налічвалася 75 двароў, 384 жыхары, побач — фальварак з 2 дварамі і 17 жыхарамі, дзейнічала капліца[3]. На 1912 год у Пучыне было 69 двароў з 531 жыхаром, у наступным 1913 г. — 70 двароў[h] і 548 жыхароў[22].

Найноўшы час рэдагаваць

9 лютага 1918 годe, яшчэ да падпісанmня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Пучын у складзе Савіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуўся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўла Скарападзкага[23].

1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

 
Пучын на мапе 1924-1926 гг.

Пасьля вяртаньня ў склад БССР, з 8 сьнежня 1926 да 30 сьнежня 1927 году вёска зьяўлялася цэнтрам Пучынскага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году — Гомельскай акругі. У 1930 годзе арганізаваны калгас «Чырвоны сьцяг», працавалі вятрак і кузьня[3]. З 29 лютага 1938 году Камарынскі раён увайшоў у склад Палескай вобласьці з цэнтрам у Мазыры.

Падчас Вялікай Айчыннай вайны на франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 68 вяскоўцаў.

З 8 студзеня 1954 году Пучын — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 году ў вёсцы, што ўваходзіла ў склад саўгаса «Слабодзкі» (цэнтр — Выграбная Слабада), налічвалася 588 жыхароў[3].

Насельніцтва рэдагаваць

  • 2010 год — жыхароў няма.

Заўвагі рэдагаваць

  1. ^ Не з XVIII ст., як пісаў С. В. Марцэлеў[3]
  2. ^ Ня Рэчыцкага павету Менскага ваяводзтва[3] Вялікага Княства Літоўскага.
  3. ^ У іншым выпадку (у другі пабор?) сказана пра 1 дым і пра выплату таго ж 1 злотага.
  4. ^ Тады яшчэ мазырскага чашніка[6]. А ўжо на момант падачы скаргі (з улікам больш позьніх учынкаў пазванага) ад імя панства Бандынэлі 7 кастрычніка 1715 г. пан Антоні стаў маршалкам.
  5. ^ Са спасылкай на С. Урускага выдаўцы сьцьвярджаюць нібы пасэсарам быў Станіслаў Аскерка. Але больш пераканаўчымі ўяўляюцца зьвесткі за 1708, 1711 і 1715 гг. судовай справы, у якой вялося пра маршалка Антонія[8].
  6. ^ Запісаны паміж вёскай Chotucza і хутарам Ilicze як futor Luczyn, але такога паселішча ў рэгіёне не было. Скажэньні назваў у апублікаваным дакумэнце даволі частыя. Напрыклад, Cwieki (Цюцькі), Hiedycze (Гедычы замест Нудычы/Нудзічы).
  7. ^ Пучын належаў ня сыну Рафала Міхалу, а яго дзядзьку Людвіку Ракіцкаму. Глухавічы былі ўласнасьцю Міхала, дык па інэрцыі яму і Пучын запісалі.
  8. ^ 70 і 1/4 двара, як запісана ў царкоўнай ведамасьці.

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4. (pdf)
  2. ^ «Об упразднении сельских населенных пунктов Брагинского района». Решение Брагинского районного Совета депутатов от 20 августа 2008 г. № 68 (рас.)
  3. ^ а б в г д Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 1, кн. 1. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2004. — 632 с.: іл. ISBN 985-11-0303-9. С. 104
  4. ^ Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6
  5. ^ Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489, 506
  6. ^ Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 202 — 203; Анішчанка Я. К. Збор твораў у 6 т. Т. 6. Ураднікі беларускіх земляў ВКЛ у першай палове XVIII ст. Спісы на рус. мове / Я. К. Анішчанка. — Мінск: Выд. В. Хурсік, 2010. С. 255
  7. ^ Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 378—379
  8. ^ Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 29
  9. ^ Описи актовых книг Киевского центрального архива. — № 38 / Сост. Е. П. Дьяковский — Киев: Типография Т. Г. Мейнандера, 1906. С. 15
  10. ^ Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 72, 287
  11. ^ Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485
  12. ^ Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. – Біла Церква, 2015. С. 188
  13. ^ Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. – Киев, 1890. С. 711
  14. ^ Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016. С. 211
  15. ^ Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182
  16. ^ НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 181. А. 114; Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 72
  17. ^ НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40523. А. 27адв.
  18. ^ НГАБ. Ф.136. Воп. 1. Спр. 40661
  19. ^ НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40791. А. 40-43
  20. ^ Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381адв., 717
  21. ^ Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 457
  22. ^ НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41158. А. 109, 114
  23. ^ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. — С. 85

Літаратура рэдагаваць

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Пучын&oldid=2410131»