Удалёўка

вёска ў Лоеўскім раёне Гомельскай вобласьці Беларусі

Удалёўка[1] — вёска ў Малінаўскім сельсавеце Лоеўскага раёну Гомельскай вобласьці.

Удалёўка
лац. Udaloŭka
Першыя згадкі: 1574 год
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Гомельская
Раён: Брагінскі
Сельсавет: Малінаўскі
Насельніцтва:
  • 0 чал. (2019)
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 2344
СААТА: 3230815076
Нумарны знак: 3
Геаграфічныя каардынаты: 52°0′22″ пн. ш. 30°25′21″ у. д. / 52.00611° пн. ш. 30.4225° у. д. / 52.00611; 30.4225Каардынаты: 52°0′22″ пн. ш. 30°25′21″ у. д. / 52.00611° пн. ш. 30.4225° у. д. / 52.00611; 30.4225
Удалёўка на мапе Беларусі ±
Удалёўка
Удалёўка
Удалёўка
Удалёўка
Удалёўка
Удалёўка

Геаграфія рэдагаваць

За 23 км на паўночны захад ад Лоева, 62 км ад чыгуначнай станцыі Рэчыца (на лініі ГомельКаленкавічы), за 83 км ад Гомеля.

Гісторыя рэдагаваць

Карона Каралеўства Польскага рэдагаваць

 
Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.
 
Фрагмэнт запісу князя Ярэмія Вішнявецкага 1638 г.
 
Урывак з тэксту «darowizny Brahinia» пані Крысьціны з князёў Вішнявецкіх Даніловічавай 1641 г.

Вёска Удалёўка вядомая зь ліста 1574 году[a] князя Аляксандра Аляксандравіча Вішнявецкага брату. На той час гэта быў аднайменны востраў у Брагінскім маёнтку, які дастаўся князю Міхаілу Аляксандравічу Вішнявецкаму[3]:

... А ку тому теж остров Удалевка з даню грошовою и медовою, с полми, сеножатми, з дубровами, чертежами, з деревом бортным, з ловы зверинными, з лесом Вовжином и зо всим тым, яко тот остров сам в собе мает.

У часы Рэчы Паспалітай паселішча належала да Кіеўскага, ад XVII ст. да Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва Кароны Польскай[b], а уласьнікамі яго былі тыя, хто валодаў Брагінскім ключом – малодшая галіна князёў Вішнявецкіх, Канецпольскія, застаўныя ўладальнікі Бандынэлі і Сілічы, князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі са старэйшай галіны роду, Замойскія, Ракіцкія.

Паловай Брагінскага замку і места зь сёламі, спаміж якіх была і Удалёўка, валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі[4]. Ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках[5]. 20 ліпеня 1641 году Крысьціна, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі, сярод якіх ізноў жа названая Удалёўка[6]. Імаверна, людзьмі колішні востраў асаджалі (што нялёгка) абедзьве сям'і Вішнявецкіх, таму і паўсталі два сяла, якія ўрэшце займелі аднаго ўладальніка.

 
Астраглядавіцкая парафія ў 1748 г.

З тарыфа Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году вынікае, што вёска Удалёўка належала да частцы Брагінскага маёнтку, якую трымаў у заставе дорпацкі падкаморы пан Аляксандар Антоні Бандынэлі, а хутар Удалёўка — да застаўнай часткі пана Сіліча[7]. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu», відавочна, выкупіўшы увесь маёнтак у крэдытораў[8]. Так Удалёўка ізноў апынулася ў адных руках.

У 1748 годзе сярод паселішчаў, жыхары якіх належалі да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі, названыя Рудня Удалёўская і Буда Удалёўская[9].

 
Герб Равіч паноў Ракіцкіх.

На 1754 год з 12 двароў (×6 — прыблізна 72 жыхары) вёскі Удалёўка Брагінскага маёнтку выплачвалася «do grodu» (Оўруцкага замку) 1 злоты і 26 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 7 злотых і 14 грошаў[10]. У тым жа годзе маёнтак Брагін быў куплены ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім, войскім ашмянскім.

 
Wieś Udalowka ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.

Згодна зь перапісамі габрэйскага насельніцтва 1765, 1778, у вёсцы Удалёўка пражывалі адпаведна 3 і 3 гаспадары — плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Брагінскага кагалу. У перапісе 1784 году Удалёўка адсутная, але, магчыма, яна названая проста Рудняй[c], у якой таксама жылі 3 głowy[11].

Вёска Удалёўка згаданая ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства, датаванай 27 днём жніўня 1783 году.

Пад уладай Расейскай імпэрыі рэдагаваць

Пасьля другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Удалёўка — у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага Рэчыцкага павету Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 года Менскай губэрні Расейскай імпэрыі[12]. Паводле «Камерального описания… Речицкой округи» 1796 г., вёска Удалёўка з рудняй была супольнай уласнасьцю братоў Людвіка і Алаіза Рафала Ракіцкіх[13].

У парэформавы пэрыяд вёска Удалёўка адміністрацыйна належала да Ручаёўскай воласьці.

Найноўшы час рэдагаваць

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Удалёўка ў складзе Ручаёўскай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўла Скарападзкага[14].

1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

Зазвагі рэдагаваць

  1. ^ Не з XVIII ст., як пісаў С. В. Марцэлеў[2]
  2. ^ Ня Рэчыцкага павету Менскага ваяводзтва, як у С. В. Марцэлева[2]
  3. ^ Яе няма ў перапісах 1785 і 1778 годоў.

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4. (pdf)
  2. ^ а б Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2, кн. 2. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2005. — 520 с.: іл. ISBN 985-11-0330-6. С. 72
  3. ^ Беларускі археаграфічны штогоднік. 2000, Вып. 1. С. 185 – 194 Публікацыя М. Ф. Сьпірыдонава.
  4. ^ Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6
  5. ^ Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171
  6. ^ AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13
  7. ^ Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 283—285
  8. ^ Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485
  9. ^ Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148
  10. ^ Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 178
  11. ^ Архив Юго-Западной России. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 392, 711
  12. ^ Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182
  13. ^ Петреченко І. Є. “Камеральное описание… Речицкой округи” 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71
  14. ^ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. — С. 85

Літаратура рэдагаваць