Міхал Эльвіра Андрыёлі
Міха́л Эльві́ра Андрыё́лі (2 лістапада 1836 — 23 жніўня 1893) — мастак, графік, удзельнік вызваленчага руху ў Літве (сучасная Беларусь) і ў Жамойці.
Міхал Эльвіра Андрыёлі | |
 Уладзіслаў Валькевіч. Партрэт Міхала Эльвіры Андрыёлі. Канец XIX ст. | |
| Дата нараджэньня | 14 лістапада 1836[1] |
|---|---|
| Месца нараджэньня | |
| Дата сьмерці | 23 жніўня 1893[1][2] (56 гадоў) |
| Месца сьмерці | |
| Месца пахаваньня | |
| Месца вучобы | |
| Занятак | архітэктар, маляр |
| Жанры | графіка[d] і малярства |
| Плынь | рамантызм |
| Подпіс | 
|
Біяграфія
рэдагавацьНарадзіўся ў Вільні ў сям’і настаўніка маляваньня Франчэска Андрыёлі, які паходзіў з Італіі. Першапачатковую мастацкую адукацыю атрымаў у школе Герсана ў Варшаве. Паводле жаданьня бацькоў паступіў на мэдычны факультэт Маскоўскага ўнівэрсытэту. Аднак прафэсія мэдыка яго ня надта вабіла, і ў хуткім часе, пакінуўшы ўнівэрсытэт, ён паступіў у Маскоўскую вучэльню жывапісу, скульптуры і дойлідзтва.
Пасьпяхова скончыў вучэльню ў 1857 годзе.[3] Па рэкамэндацыі выкладчыкаў Маскоўскай вучэльні ад 3 красавіка 1857 году, за яго працу «Партрэт студэнта», атрымаў дыплём мастака ў Імпэратарскай Акадэміі мастацтваў ў Санкт-Пецярбурзе й паехаў удасканальваць майстэрства ў Італію, вучыўся ў Рыме ў акадэміі сьв. Лукаша.[4][5][6]
Вярнуўшыся на радзіму, працаваў у Вільні. Тут ён зьвязаўся з рэвалюцыйнымі коламі, прымкнуў да «чырвоных», удзельнічаў у паўстаньні 1863—1864 гадоў. Пасьля паразы паўстаньня быў пасаджаны ў вязьніцу, але з-пад арышту ўцек за мяжу. Жыў у Парыжы і Лёндане. Там стварыў шмат графічных работ і ілюстрацыяў, у якіх адлюстраваў падзеі 1863 году, што адбываліся на тэрыторыі Беларусі.
У 1866 годзе Андрыёлі вярнуўся на радзіму, але быў схоплены царскімі жандарамі і сасланы ў Сыбір «за неблагонадежность в политическом отношении». Зь верасьня 1868 па 1872 жыў у Вятцы, дзе стаў настаўнікам будучых расейскіх мастакоў Васьняцовых — Віктара й Апалінарыя. Працаваў настаўнікам маляваньня ў Вяцкай епархіяльнай жаночай вучэльні, удзельнічаў у размалёўцы храмаў Вяткі, пісаў на заказ партрэты. Захавалася справаздача мясцовага паліцмайстра аб Андрыёлі:
|
Живописец. Первоначально слушал лекции в Московском университете, но, не кончив курса, посвятил себя живописи. Кроме русских художественных школ, А. несколько лет образовывался и путешествовал за границей, в особенности в Италии и Испании, и получил в Риме медаль за картину своей работы. Как артист, человек прекрасно образованный и вместе с тем очень способный. После мятежа 1863-64 гг., насколько я слыхал, А. бежал за границу, но скоро добровольно, в 1868, явился русским властям и был прислан в Вятку. Происхождения А. итальянского; отец его служил в армии вице-короля Евгения Богарне и с 1812 поселился в Вильно. | 
|
У 1872 годзе Андрыёлі вярнуўся са ссылкі, але яму было забаронена жыць у Літве, і мастак пасяліўся ў Варшаве. Там працягваў мастацкую адукацыю ў школе Герсана, ілюстраваў часопіс «Кłоsу» («Каласы») і «Тygodnik ilustrowany» («Ілюстраваны штотыднёвік»). У 1883—1886 гадах працаваў у Парыжы. Толькі ў канцы жыцьця яму пашчасьціла на нейкі час вярнуцца на радзіму. Памёр Андрыёлі ў 1893 годзе ў горадзе Налэнчаў (цяпер Люблінскае ваяводзтва)[7] і там быў пахаваны.
Творчасьць
рэдагаваць
У сваіх жывапісных і графічных работах Андрыёлі часта зьвяртаўся да тых далёкіх часоў літоўскай гісторыі, калі Вялікае княства Літоўскае яшчэ захоўвала сваю незалежнасьць. У 1880-я гады ён стварыў нізку гістарычных ілюстрацыяў і эскізаў. Сярод іх «Сьмерць Кейстута», «Сутычка ліцьвінаў з крыжакамі», «Гусьляр», «Хрышчэньне ліцьвінаў», «Сьмерць Людзьвіка Нарбута каля Дубічаў», «Вылазка паўстанцаў», ілюстрацыі да «Конрада Валенрода» і «Пана Тадэвуша» Адама Міцкевіча, да твораў Я. Ходзькі, Уладзіслава Сыракомлі, Элізы Ажэшкі, Ю. Славацкага, Ю. Крашэўскага і іншых. Творы Андрыёлі, выкананыя пад уплывам рамантызму, вызначаюцца тэхнічнай лёгкасьцю, дакладнасьцю ў адлюстраваньні гістарычных падзеяў, багацьцем фантазіі. У многіх зь іх Андрыёлі пасьпяхова выкарыстоўваў фальклёрныя матывы. Рабіў замалёўкі гістарычных мясьцін, народных сьвятаў.
Міхал Эльвіра Андрыёлі намаляваў алейны партрэт Францішка Багушэвіча й яго жонкі.[8]
Бібліяграфія
рэдагаваць- Петров П.Н. Сборникъ матеріаловъ для исторіи Императорской С.-Петербургской Академіи художествъ за сто лѣтъ ея существованія.. — Санктпетербургъ: Въ типографіи В. Спиридонова, 1866. — Т. Часть ІІІ-я. — С. 286. — 450 с.
- Henryk Piątkowski. Polskie malarstwo wspolczezno. Szkice i notaty. — Petersburg: K. Grendyszyński, 1895. — С. 234—240. — 300 с.
- Mycielski, Jerzy. Sto lat dziejów malarstwa w Polsce 1760-1860 : z okazyi wystawy retrospektywnej malarstwa polskiego we Lwowie 1894 r.. — Krakow: Druk. "Czasu" Fr. Kluczyckiego, nakł. autora, 1897. — С. 615—618. — 737 с.
- Piątkowski Henryk, Dobrzycki Henryk. Andriolli w sztuce i życiu społtcznym.. — Warszawa: Nakł. H. Dobrzyckiego., 1904. — X;200;12 с.
- Л. Н. Дробов. Живопись Белоруссии XIX ― начала XX в. / рэд. Адам Мальдзіс. — Менск: Вышэйшая школа, 1974. — С. 161—167. — 332 с. — 5000 ас.
- Andriolli — świadek swoich czasów: Listy i wspomnienia. / oprac. Janina Wiercińska; red. nauk. Władysława Jaworska. — Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1976. — 430;138 с. — (Źródła do Dziejów Sztuki Polskiej; t. 16).
- Wiercińska Janina. Andriolli. Opowieść biograficzna. — Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1981. — 488 с.
- Гісторыя беларускага мастацтва: у 6 т. / Рэдактары тома: Л. М. Дробаў, П. А. Карнач. — Мінск: Навука і тэхніка, 1989. — Т. 3. Канец XVIII — пачатак XX стагоддзя.. — С. 111, 158, 224 — 229. — 448 с. — 2480 ас. — ISBN 5-343-00319-2.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Elviro Michael Andriolli (анг.) — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
- ^ Michał Elwiro Andriolli // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)
- ^ Степанова, Светлана Степановна. Московское училище живописи и ваяния. Годы становления.. — Санкт-Петербург: Искусство, 2005. — С. 258. — 288 с. — 1000 ас. — ISBN 5-210-01588-2
- ^ Российский государственный исторический архив: Ф. 789 Оп. 2 1857 г. Д. 8 а, лист 227 — Академия художеств Министерства императорского двора. 1857 г. О присвоении звания художника. Часть 1.
- ^ Российский государственный исторический архив: Ф. 789 Оп. 14 Литера «А». Д. 31, листов 6 — Андриолли Эльвиро Францевич.
- ^ Н. П. Собко. Словарь русскихъ художниковъ. Съ древнѣйшихъ временъ до нашихъ дней (IX-XIX вв.). = Архивѣ И. А. X. дѣло 8/1857, т. I, л. 227 и сл., и 31/А. — С.-Петербургъ: Типографія М. М. Стасюлевича, 1893. — Т. 1. Вып. 1. «А». — С. калонка 174. — калонак350 с.
- ^ Andriolli Michał Elwiro / Internetowa encyklopedia PWN (пол.)
- ^ Францішак Багушэвіч. Творы: паэзія, апавяданьні, пераклады, публіцыстыка, лісты, дадатак. / Укладаньне, прадмова Яэп Янушкевіч; каментары Уладзімер Содаль, Яэп Янушкевіч; мастачка Галіна Хінка-Янушкевіч. — Менск: Мастацкая літаратура, 1991. — С. 146, 230, 265, 285. — 309 с. — 16 000 ас. — ISBN 5-340-00824-X
Літаратура
рэдагаваць- Андрыёлі, Міхал Эльвіра. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 1: А — Аршын. — 552 с. — ISBN 985-11-0036-6 — С. 357—358.
- Л. Н. Дробаў, Г. В. Кісялёў. Андрыёлі Міхал Эльвіра. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993. — Т. 1: А — Беліца. — 494 с. — ISBN 5-85700-074-2 — С. 119—120.
- Списокъ русскихъ художниковъ. Къ юбилейному справочнику Императорской Академіи художествъ 1764—1914. / составилъ С. Н. Кондаковъ.. — Санкт-Петербург: товарищество Р. Голике и А. Вильборг, 1915. — Т. Часть биографическая. — С. 7. — 458 с.
- Барыс Крэпак. Жыццё і дзіўныя прыгоды Міхала Андрыёлі. // Культура : газэта. — 2011. — № 13 (984).
- Барыс Крэпак. Жыццё і дзіўныя прыгоды Міхала Андрыёлі. // Культура : газэта. — 2010. — № 14 (985).
- Вітаўт Чаропка. Міхаіл Андрыёлі. — Серыя «100 выдатных дзеячоў беларускай культуры». — Менск: Харвест, 2012. — 64 с. — 1500 ас. — ISBN 978-985-20-0218-9