Вікіпэдыя

Монтаўт

Монтаўт (Мунтаўт, Мантольд) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Паходжаньне Рэдагаваць

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Імя Монтаўт зьмяшчае той жа фармант (-монт-), што і імя Жыгімонт — літоўская (беларуская) форма старажытнага пашыранага германскага (гоцкага) імя Sigimunt, якое трапіла ў хрысьціянскі іменаслоў[1]. Гэты ж фармант празь імёны Монтгерд і Гердзімонт зьвязвае Монтаўта зь імём Альгерд, якое мае поўныя германскія адпаведнікі (герцаг Альгерд з Гогенштайну[2]), а празь імя Скаламонт — з германскім (гоцкім) імём Гудэскалк (Готшалк)[3]. Зь іншага боку, імя Монтаўт зьмяшчае той жа фармант (-таўт-), што і імя Вітаўт — літоўская (беларуская) форма старажытнага германскага імя Вітольд (Witold, Witolt)[4]. Гэты ж фармант празь імя Контаўт зьвязвае Монтаўта з германскім імём Конрад, пашыраным сярод літоўскіх князёў і баяраў (Конрад Войдатавіч, Конрад Гудзігердавіч, Конрад Монтаўтавіч ды іншыя)[3].

Германскі характар літоўскіх імёнаў з фармантам -монт- (-мант-) — як і запазычаньне самога фарманту з германскіх моваў — сьцьвердзілі францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн[5] і амэрыканскі лінгвіст Альфрэд Зэн[6].

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, фармант -монт- (-мунт-, -мунд-) (усходнегерманскія імёны Gesimundus, Sidimundus, Mundila, Mondericus) паходзіць ад гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі', а фармант -таўт- (усходнегерманскія імёны Teutgerdis, Theudemir, Theudila, Witolt) — ад гоцкага theuda 'род, народ'[7]. Такім парадкам, імя Монтаўт азначае «гарлівасьць роду» і адпавядае германскім імёнам Montaldus[8] і Тэўдымунд (Theudimund, Teutmunt)[9].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Montholth Jolvmgowdowicz (6 сьнежня 1410 году)[10]; Alexander Monthowd, capitaneus in Soleczniki (27 верасьня 1422 году)[11]; under dem hoptmanne Montawd czu Salsenik (1422—1429 гады)[12]; Montolth [sigilla] (20 студзеня 1433 году)[13]; печать Монтовтова[14], Montholdi[15] (1 верасьня 1431 году); печат Монтовтова[16], Montolt Solcznicensis [tenutarii][17] (27 лютага 1434 году); печать Монтовтова, Allexander alias Muntholt (21 кастрычніка 1440 году)[18]; Mantaw[19]; Монътовту[20], Конъдрату Монътовтовичу[21], пану Товътвилу Монътовтовичу[22], пану Товтвилу Монътовътовичу[23], пану Михаилу Монътовтовичу[24], Бартошу Монътовтовичу[25] (Монътовт[19], Кондрат Монътовтович[26], Товтвил Монътовтович[27], Бартош Монътовтович[28]; 1440—1492 гады); Philipp a Bartoschow Montoltowycz (16 лістапада 1460 году)[29]; я пан Михайло Монтовтович (10 ліпеня 1463 году)[30]; пан Михайло Монтовтович (1474 год, 4 ліпеня 1475 году, 1 верасьня 1475 году[31], 25 жніўня 1484 году[32]); Бартош Монтовтович наместник моишакголский и дубенский (27 лютага 1477 году)[33]; Barthosz Montholthovycz (26 верасьня 1479 году)[34]; wedlia dworu Totfiła Montołtowicza krayczego jego krolewskiej mośczi (8 траўня 1481 году з вопісу 2-й паловы XVI ст.)[35]; Michaele Mvntolthowycz (Michael Muntholtowicz[26]; 17 ліпеня 1484 году)[36]; Бартошъ Монътовътовичъ (25 жніўня 1484 году)[37]; Georgius Montonthovicz (24 ліпеня 1499 году)[38]; Barthosch Montolt… dominis Georgio et Jacobo Montoltovyczi (13 жніўня 1499 году)[39]; панъ Бартошъ Монтовътовичъ (22 кастрычніка 1503 году[40], 11 верасьня 1504 году[41]); пану Монтовъту (22 кастрычніка 1503 году)[42]; пан Юрый Михайловичь Монтовтовича (26 чэрвеня 1508 году)[43]; пан Янувъ Михайловичъ Монтовтовича (20 траўня 1533 году)[44]; городня пановъ Монътовтовичовъ (1545 год)[45]; Янъ Монтовтъ (1565 год)[46]; панове Монтолтове, пан Ян, а пан Андрей (12 студзеня 1572 году)[47]; pan Andrzej Montołt (27 красавіка 1617 году)[48]; Jerzi Montow(t)[49], Jerzy Montowt[50] (20 кастрычніка 1655 году).

Носьбіты Рэдагаваць

Прыдомкам Монтаўт карыстаўся літоўскі шляхецкі род Юшкевічаў гербу «Гадземба»[52].

Монтаўты-Альхімовічы — літоўскі шляхецкі род[53].

Глядзіце таксама Рэдагаваць

Крыніцы Рэдагаваць

  1. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 14, 23.
  2. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 47.
  3. ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
  4. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 21.
  5. ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 102.
  6. ^ Senn A. Zur Bildung litauischer Gewässernamen // Annali. Sezione Slava. Istituto Universitario Orientale di Napoli. 2 (1959). P. 46.
  7. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18—19.
  8. ^ Les Registres de Grégoire IX. — Paris, 1908. S. 107, 191.
  9. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 24.
  10. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 84.
  11. ^ Dokumenty strony polsko-litewskiej pokoju mełneńskiego z 1422 roku. — Poznań, 2004. S. 11.
  12. ^ Полехов С. Новые документы о Киевской земле XV века // Сфрагістичний щорічник. Вип. ІІ. — Киïв, 2012. С. 274.
  13. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 94.
  14. ^ Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. С. 136.
  15. ^ Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. С. 135—136.
  16. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 101.
  17. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 105.
  18. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 190.
  19. ^ а б Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 271.
  20. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 21, 51.
  21. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 20.
  22. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 20.
  23. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 22.
  24. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 27.
  25. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 39.
  26. ^ а б Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 273.
  27. ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 274.
  28. ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 272.
  29. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 267.
  30. ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 55.
  31. ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 69, 71.
  32. ^ Решение в. к. л. Казимира по поводу имени Гайна, Могильное, Словенеск, Илемница и Полонное (1484), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  33. ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 75.
  34. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 371.
  35. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 1 (1380—1584). — Vilnius, 1998. P. 52.
  36. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 397.
  37. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 4 (1479—1491). — Vilnius, 2006. P. 118.
  38. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 128.
  39. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 546.
  40. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 369.
  41. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 315.
  42. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 369.
  43. ^ Акти Волинського воєводства кінця XV—XVI ст. — Київ, 2014. С. 62.
  44. ^ Акти Волинського воєводства кінця XV—XVI ст. — Київ, 2014. С. 73.
  45. ^ Литовська метрика. Книга 561: Ревізії українських замків 1545 року. — Київ, 2005. С. 150.
  46. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 370.
  47. ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 7, 1554—1572. — Lwów, 1910. S. 408.
  48. ^ Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2. — Warszawa, 2009. S. 231.
  49. ^ Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2. — Warszawa, 2009. S. 307.
  50. ^ Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2. — Warszawa, 2009. S. 324.
  51. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 4. ― Вильна, 1905. С. 60.
  52. ^ Stekert A. Przydomki polskie, litewskie i rusińskie. — Kraków, 1897. S. 80.
  53. ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на А, Згуртаваньне беларускай шляхты

Літаратура Рэдагаваць

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Монтаўт&oldid=2409578»