Аляксандар Монтаўт

дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага

Аляксандар Монтаўт (? — па 1440) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, староста салечніцкі (1422—1435) і эйшыскі (1440)[1]. Пачынальнік роду Монтаўтаў.

Аляксандар Монтаўт

Герб «Тапор»
Асабістыя зьвесткі
Памёр па 1440
Род Монтаўты (род)
Бацькі невядома
Жонка Алена
Дзеці Міхайла, Ян Таўцівіл, Барташ, Конрад

Вотчынныя ўладаньні знаходзіліся каля Салечнікаў, таксама меў прынамсі адну вёску ў Ашмянскім павеце[2].

Імя рэдагаваць

Асноўны артыкул: Монтаўт

Імя Монтаўт зьмяшчае той жа фармант (-монт-), што і імя Жыгімонт — літоўская (беларуская) форма старажытнага пашыранага германскага (гоцкага) імя Sigimunt, якое трапіла ў хрысьціянскі іменаслоў[3]. Зь іншага боку, імя Монтаўт зьмяшчае той жа фармант (-таўт-), што і імя Вітаўт — літоўская (беларуская) форма старажытнага германскага імя Вітольд (Witold, Witolt)[4].

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, фармант -монт- (-мунт-, -мунд-) паходзіць ад гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі', а фармант -таўт- — ад гоцкага theuda 'род, народ'[5]. Такім парадкам, імя Монтаўт азначае «гарлівасьць роду» і адпавядае германскаму імю Teutmunt[6].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Alexander Monthowd, capitaneus in Soleczniki (27 верасьня 1422 году)[7]; under dem hoptmanne Montawd czu Salsenik (1422—1429 гады)[8]; Montholdi (1 верасьня 1431 году)[9]; Montolth [sigilla] (20 студзеня 1433 году)[10]; Montolt Solcznicensis [tenutarii] (27 лютага 1434 году)[11]; Allexander alias Muntholt (21 кастрычніка 1440 году)[12]; Монътовту (Монътовт[13], 1440—1449 гады)[14]; пану Монтовъту (22 кастрычніка 1503 году)[15]; Mantaw[13].

Біяграфія рэдагаваць

Зь літоўскага баярскага роду. Імаверна, быў братам Конрада Кучука. Відаць, быў у сваяцтве з Бутрымамі, а таксама з Чупурнам і Гінтаўтам.

Упершыню ўпамінаецца ў акце Мельнскага міру (1422 год). 11 ліпеня 1439 году прасіў Папу дазволіць абраць сабе духоўніка. 21 кастрычніка 1440 году разам з жонкамі і сынамі зрабіў наданьне віленскім францішканам.

У шлюбе з Аленай (нявысьветленага паходжаньня) меў сыноў Міхайлу, Яна Таўцівіла, Барташа і Конрада[2].

Мова і культура рэдагаваць

Асноўныя артыкулы: Ліцьвіны і Русіны

Да акту Чартарыйскага замірэньня (1431 год), а таксама да ўласнай граматы ад 21 кастрычніка 1440 году прывесіў пячаці з рускім надпісам[16][17][18]:

ПЕЧАТЬ МОНТОВТОВА

Да акту Гарадзенскай умовы (1434 год) прывесіў пячаць з рускім надпісам[19]:

ПЕЧАТ МОНТОВТОВА

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ Пазднякоў В. Мантоўты // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 270.
  2. ^ а б Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 272.
  3. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 14.
  4. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 21.
  5. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18—19.
  6. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 24.
  7. ^ Dokumenty strony polsko-litewskiej pokoju mełneńskiego z 1422 roku. — Poznań, 2004. S. 11.
  8. ^ Полехов С. Новые документы о Киевской земле XV века // Сфрагістичний щорічник. Вип. ІІ. — Киïв, 2012. С. 274.
  9. ^ Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. С. 135—136.
  10. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 94.
  11. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 105.
  12. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 190.
  13. ^ а б Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 271.
  14. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 21.
  15. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 369.
  16. ^ Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. С. 136.
  17. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 190.
  18. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 177.
  19. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 101.

Літаратура рэдагаваць