Леанард Ойлер
Леана́рд О́йлер (па-нямецку: Leonhard Euler, па-расейску: Леонард Эйлер; 15 красавіка 1707, Базэль — 7 верасьня 1783, Санкт-Пецярбург) — швайцарскі, нямецкі і расейскі матэматык, які ўнёс значны ўклад у разьвіцьцё матэматыкі, а таксама фізыкі, мэханікі, астраноміі і шэрагу прыкладных навук.
Ойлер — аўтар больш за 800 работаў па матэматычным аналізе, дыфэрэнцыйнай геамэтрыі, тэорыі лічбаў, набліжаных вылічэньнях, нябеснай мэханіцы, матэматычнай фізыцы, оптыцы, балістыцы, караблебудаваньні, тэорыі музыкі і інш.
Амаль паўжыцьця правёў у Расеі, дзе ўнёс істотны ўклад у станаўленьне расейскай навукі. У 1726 годзе ён быў запрошаны працаваць у Санкт-Пецярбург, куды пераехаў годам пазьней. З 1731 па 1741, а таксама з 1766 году быў акадэмікам Пецярбурскай Акадэміі Навук (у 1741—1766 гадах працаваў у Бэрліне, заставаючыся адначасова ганаровым чальцом Пецярбурскай акадэміі). Добра ведаў расейскую мову і частку сваіх сачыненьняў (асабліва падручнікі) публікаваў на расейскай. Першыя расейскія акадэмікі-матэматыкі і астраномы былі вучнямі Ойлера. Некаторыя зь яго нашчадкаў дагэтуль жывуць у Расеі.
Дзіцячыя гады і першы Пецярбурскі пэрыяд
рэдагавацьЛеанард Ойлер нарадзіўся ў Базэлі ў сям’і пастара 14 красавіка 1707 году. Яго бацька, Павал Ойлер, быў сябрам і вучнем братоў Якаба і Ёгана Бэрнулі і прывіў сыну любоў да матэматыкі.
Ў 1720—1724 гадох Леанард Ойлер вучыўся ў Базэльскім унівэрсытэце ў Ёгана I Бэрнулі. Ў 1723 годзе ён складае прамову пра параўнаньне філязофіі Ньютана з поглядамі Дэкарта, за якую атрымлівае сваю першую вучоную ступень магістра мастацтваў, і потым па патрабаваньні бацькі паступае на багаслоўскі факультэт.
1725—1726 — першыя працы пра ізахронныя крывыя ў асяродзьдзі, якое супрацівіцца, пра адзін спэцыяльны выгляд траекторыі, пра найлепшае разьмяшчэньне шчоглаў на караблі, пра гук. Ён падае заяўку на ўдзел у конкурсе на месца прафэсара Базэльскага ўнівэрсытэту, але з-за маладосьці ня быў дапушчаны да лёсаваньня.
У 1725 годзе сыны Іагана Бэрнулі Данііл і Мікалай II зьехалі ў толькі што заснаваную Пецярбурскую Акадэмію Навук і выклапаталі Ойлеру запрашэньне ў Санкт-Пецярбург на пасаду ад’юнкта (малодшага акадэміка) па фізыялёгіі. Ойлер некалькі месяцаў вывучаў анатомію і мэдыцыну. Але вясной 1727 году, калі ён прыехаў у Санкт-Пецярбург, зьявілася магчымасьць працаваць у матэматыцы. У студзені 1731 году ён атрымлівае месца прафэсара (то бок акадэміка) па фізыцы, а ўлетку 1733 году замяняе на катэдры матэматыкі Данііла Бэрнулі, які зьехаў у Базэль.
Ойлер прымае ўдзел у розных акадэмічных мерапрыемствах, якія патрабуюць ужываньня матэматыкі: складаньне геаграфічных мапаў, розныя тэхнічныя экспэртызы, задачы караблебудаваньня і караблекіраваньня, складаньне вучэбных кіраўніцтваў і водгукаў на навуковыя працы і г. д. Яго адкрыцьці друкаваліся ва ўсіх акадэмічных «Нататках», пачынаючы з другога тома ў 1727 годзе і чыталіся па ўсёй Эўропе. Ён згуляў значную ролю ў станаўленьні Пецярбурскай АН.
Ойлер вывучае тэорыю радоў, дыфэрэнцыйныя раўнаньні, варыяцыйнае вылічэньне, тэорыю лікаў, дынаміку кропкі, тэорыю музыкі і інш., друкуе больш за 50 рукапісаў, у тым ліку «Мэханіку» ў 2-х тамах. Яго абіраюць чальцом Бэрлінскай АН, у 1749 годзе — Лёнданскага каралеўскага таварыства, а ў 1755 годзе — Францускай АН.
У 1733 годзе Ойлер ажаніўся з Кацярынай Гзэль, дачкой жывапісца з Галяндыі. Ад гэтага шлюбу ў яго было 13 дзяцей, 8 зь якіх памерлі ў дзяцінстве.
У 1735 годзе ад акадэмікаў патрабавалі сьпешных вылічэньняў. Матэматыкі казалі, што для гэтага неабходна некалькі месяцаў, але Ойлер зрабіў усю працу за тры дні. У выніку гэтага ў яго адбылася ятрасьць мозгу, Ойлер быў пры сьмерці і назаўжды пазбавіўся правага вока.
Але рэгенства Анны Леапольдаўны было часам бесьперапынных арыштаў, і з-за палітычнага становішча і неспрыяльнага клімату Ойлер пакідае Санкт-Пецярбург.
Бэрлінскі пэрыяд
рэдагавацьУлетку 1741 году па запрашэньні Фрыдрыха II Ойлер пераяжджае ў Бэрлін. У 1744 годзе Фрыдрых рэарганізаваў Бэрлінскую АН. Працуючы ў Бэрліне, Ойлер падтрымліваў сувязь і зь Пецярбургам. Ён працягвае друкаваць палову сваіх працаў у «Весьніку» (які ўсё роўна ледзь спраўляецца з плыняй навуковых артыкулаў Ойлера), друкуецца ў Бэрліне, выконвае даручэньні прускага ўрада па гідратэхніцы, балістыцы, арганізацыі лятарэй і інш. Рэдагуе матэматычныя разьдзелы бэрлінскіх і пецярбурскіх акадэмічных нататак, кіруе заняткамі маладых вучоных з Расеі, якія жылі ў яго на кватэры (Кацельнікава, Румоўскага, Сафронава), удзельнічае ў арганізацыі конкурсаў абедзьвюх акадэмій, вядзе жывую перапіску з прафэсарамі, шукаючы супрацоўнікаў для Пецярбурскай АН, на свае грошы набывае і перадае ў Пецярбург кнігі і абсталяваньне. Да іншых яго зацікаўленасьцяў дадаюцца новыя пытаньні альгебры і тэорыі лікаў, эліптычныя інтэгралы, раўнаньні матэматычнай фізыкі, трыганамэтрычныя шэрагі, дыфэрэнцыйная геамэтрыя паверхняў, задачы тапалёгіі, мэханіка цьвёрдага цела, гідрадынаміка, тэорыя руху Месяца і плянэт, оптыка, магнэтызм, і ў кожнай вобласьці ён атрымлівае значныя вынікі.
У бэрлінскі пэрыяд Ойлер надрукаваў некалькі вялікіх манаграфіяў, ўсяго каля 260 прац.
Пецярбурская АН некалькі разоў запрашала Ойлера вярнуцца. У 1760-я гады адносіны паміж Ойлерам і Фрыдрыхам II рэзка пагоршыліся. Пасьля сьмерці Мапэрцюі кароль прапанаваў месца прэзыдэнта Бэрлінскай АН Далямбэру, а калі той адмовіўся, даручыў Ойлеру кіраваць Акадэміяй без прэзыдэнцкага тытулу і пад сваім асабістым наглядам. Рознагалосьсі ў пэўных фінансавых і адміністрацыйных пытаньнях выклікалі надрыў, і, карыстаючыся швайцарскім грамадзянствам і падтрымкай расейскага ўраду, Ойлер дамагаецца адстаўкі.
Другі Пецярбурскі пэрыяд
рэдагавацьЎ траўні 1766 году расейскі амбасадар ў Бэрліне князь Даўгарукі перадаў Ойлеру, што Кацярына II, пагаджаючыся на ўсе ўмовы, запрашае яго ў Расею. Ён прыехаў у ліпені 1766 году. Амаль адразу па прыбыцьці Ойлер захварэў і асьлеп на другое вока. Яго наступныя працы пішуць студэнты і сакратары пад дыктоўку. У 1769, 1770 і 1771 гадох ён выдаў тры вялікія тамы «Дыоптрыкі».
у 1768—1772 гадох ён друкуе адзіную кнігу, даступную для разуменьня ня толькі матэматыкамі — на аснове ўрокаў і лістоў да дачкі маркграфа Брандэнбурга-Швэрынскага. Кніга складалася з шматлікіх папулярных вучэньняў па пытаньнях фізыкі і матэматыкі, а таксама некаторыя развагі па філязофіі, рэлігіі, маральнасьці і іншых. Гэтая праца даволі поўна паказвае стан навукі на той момант.
За 17 гадоў у Пецярбургу ён апублікаваў больш кніг, чым за 25 гадоў ў Бэрліне. Яшчэ каля 300 прац было надрукавана пасьля яго сьмерці.
У 1771 годзе згарэў дом і ўся маёмасьць Ойлера. Яму прыйшлося асвойваць новы дом усьляпую. У канцы таго ж году вядомы венскі акуліст зьняў катаракту зь левага вока і вярнуў яму зрок, забараніўшы працаваць нейкі час. Але Ойлер не ўтрымаўся і вярнуўся да працы, пасьля чаго зноўку згубіў зрок, зь вялікай пакутай і цяпер ужо назаўжды. Нягледзячы на гэта, Ойлер працягвае навуковую дзейнасьць. У 1776 годзе памерла ягоная жонка, і Ойлер ажаніўся са зводнай сястрой сваёй жонкі Саламеяй Абігель Гзэль. Яго старэйшы сын у дваццаць гадоў атрымаў прэмію Францускай АН па астраноміі. У 1779 годзе Ойлер апублікаваў «Усеагульную сфэрычную трыганамэтрыю», то бок першы поўны выклад ўсёй сыстэмы сфэрычнай трыганамэтрыі.
Ойлер актыўна працаваў да апошніх дзён. У верасьні 1783 году 76-гадовы навуковец стаў адчуваць галаўны боль і слабасьць. 7 верасьня 1783 году Ойлер памёр ад апаплексычнага ўдару акурат пасьля абеду, праведзенага разам зь сям’ёй, размаўляючы з акадэмікам Андрэем Лекселем аб нядаўна адкрытай плянэце Ўран і ейнай арбіце. Быў пахаваны на Смаленскіх лютэранскіх могілках у Пецярбургу. Пасьля сьмерці Ойлера ягоная магіла была згублена, аднак зноўку знойдзена ў закінутым стане толькі ў 1830 годзе[15].
Ойлер як чалавек
рэдагавацьСучасьнікі адгукаліся пра Ойлера як пра вельмі сьціплага, рахманага, спакойнага чалавека. Ён заўжды дапамагаў навукоўцам іншых напрамкаў і не адмаўляўся ні ад якой працы (адзінае, што ён не пагадзіўся зрабіць — астралягічны прагноз для царэвіча Івана). Ойлер валодаў выключнай эрудыцыяй, па водгуках сучасьнікаў, ён добра ведаў гісторыю і старажытную літаратуру, некалькі моваў, гісторыю матэматыкі; таксама ён ведаў батаніку, хімію, фізыку, анатомію і мэдыцыну так глыбока, што дзівіў спэцыялістаў.
Ён не цікавіўся тэатрам і новай мастацкай літаратурай.
Ойлер быў шчырым і справядлівым чалавекам, добрым сем’янінам, але ён вельмі мала ведаў людзей. Як праўдзівы вернік, ён рахмана прымаў усе нягоды, уключаючы сьлепату і сьмерць сваіх дзяцей. Пры гэтым, Ойлер быў дзіклівым чалавекам, не цікавіўся зносінамі зь іншымі, і вельмі мала людзей ведала яго асабіста.
Некаторыя найбольш вялікія працы
рэдагавацьТабліца складзеная вучнем Ойлера Фусам.
Гады | Колькасьць прац |
---|---|
1727-1733 | 24 |
1734-1743 | 49 |
1744-1753 | 125 |
1754-1763 | 99 |
1764-1772 | 104 |
1773-1782 | 335 |
Гэта ня вельмі дакладнае дасьледаваньне. Зараз вядома ня менш за 886 ягоных працаў, зь якіх 600 — артыкулы ў пэрыядычных выданьнях Пецярбурскай АН, 130 артыкулаў у мэмуарах Бэрлінскай АН, 30 артыкулаў у розных выданьнях Нямеччыны, Францыі, Расеі і іншых краін, 40 кніг і 15 мэмуараў.
Першы Пецярбурскі пэрыяд
рэдагаваць- двухтомная «Мэханіка, альбо навука пра рух ў аналітычным выкладзе» (Пецярбург, 1736)
- «Вопыт новай тэорыі музыкі» (Пецярбург, 1739)
- «Уводзіны ў арытмэтыку» (Пецярбург, 1738—1740)
- «Тэорыя прыліваў і адліваў» (Парыж, 1740)
Бэрлінскі пэрыяд
рэдагаваць- «Мэтад знаходжаньня крывых ліній, якія валодаюць уласьцівасьцямі максымуму альбо мінімуму» (Лязана — Жэнэва, 1744)
- «Тэорыя руху плянэт і камэт» (Бэрлін, 1744)
- «Новыя прынцыпы артылерыі Робінса…» (Бэрлін, 1745)
- двухтомныя «Уводзіны ў аналіз бясконца малых» (Лазана, 1748)
- двухтомная «Марская навука» (Пецярбург, 1749)
- «Тэорыя руху Месяца» (1753) і «Дыфэрэнцыйнае вылічэньне» (1755), надрукаваныя ў Бэрліне за рахунак Пецярбурскай АН
- «Тэорыя руху цьвёрдых цел» (Расток-Грэйсвальд, 1765)
Другі Пецярбурскі пэрыяд
рэдагаваць- двухтомная «Унівэрсальная арытмэтыка» (Пецярбург, 1768—1769)
- «Інтэгральнае вылічэньне» (Пецярбург, 1768—1770)
- «Лісты да адной нямецкай прынцэсы па розным пытаньням філязофіі і фізыкі» (Пецярбург, 1768—1772)
- «Мэханіка вадкіх цел» (Пецярбург, 1769)
- трохтомная «Дыоптрыка» (Пецярбург, 1769—1771)
- «Уводзіны ў альгебру» (Пецярбург, 1770)
- «Тэорыя руху Луны, трактаваная новым мэтадам» (Пецярбург, 1772)
- «Поўная тэорыя пабудовы і кіраваньня караблёў» (Пецярбург, 1773).
Некаторыя найбольш значныя вынікі
рэдагавацьТэорыя дыфэрэнцыйных раўнаньняў
рэдагаваць- Пачатак тэорыі звычайных дыфэрэнцыйных раўнаньняў і раўнаньняў у частковых вытворных як асобнай навукі.
- Паняцьці поўнага і частковага інтэграла, частковага разьвязаньня.
- Разьвіцьцё мэтаду інтэгральнага множніка.
- Дасьледаваньне раўнаньня Рыкаці.
- Асноўная заслуга ў разьвіцьці тэорыі лінейных звычайных дыфэрэнцыйных раўнаньняў.
- Разьвязаньне задачы пра ваганьні струны і яе абагульненьне, сувязь з распаўсюджваньнем хваляў.
Варыяцыйнае вылічэньне
рэдагаваць- Вырашэньне праблемы ізапэрымэтраў.
- Раўнаньне геадэзічнай на паверхні.
- Прамы мэтад варыяцыйнага вылічэньня.
- Па сутнасьці — стварэньне варыяцыйнага вылічэньня як навукі.
Матэматычны аналіз і тэорыя шэрагаў
рэдагаваць- Распрацоўка дыфэрэнцыяльнага і інтэгральнага зьлічэньня.
- Вылучэньне аналітычных функцыяў і пашырэньне паняцьця функцыі, асновы тэорыі аналітычных функцыяў.
- Гама-функцыі Ойлера.
- Тэорыя складаньня шэрагаў і раскладаньня функцыі ў трыганамэтрычны шэраг.
- Крытэр зьбежнасьці знакасталых шэрагаў.
- Складаньне разьбежных шэрагаў.
- Шэраг Ойлера-Маклёрэна.
- Дасьледаваньне трыганамэтрычных шэрагаў.
- Раскладаньне функцыі ў бясконцае множаньне і ў суму найпрасьцейшых дробаў.
- Тэорыя спэцыяльных функцыяў і вызначаных інтэгралаў.
- Лік e (названы ў яго гонар).
- Сучасныя пазначэньні і інш.
Тэорыя функцыяў камплекснай зьменнай
рэдагаваць- Паняцьце функцыі комплекснай зьменнай.
- Пашырэньне паказальнай, лягарытмічнай і трыганамэтрычнай функцыяў на комплексную плоскасьць.
- Сувязь паміж паказальнай і трыганамэтрычнай функцыямі.
- Выяўленьне камплекснага ліку ў трыганамэтрычнай форме.
- Сучасная трактоўка лягарытмаў.
Дыфэрэнцыйнае вылічэньне
рэдагаваць- Выразнае і пасьлядоўнае выкладаньне асноў вылічэньня канчатковых рознасьцяў, сучасная сымболіка.
- Неабходная ўмова поўнага дыфэрэнцыяла, дыфэрэнцыраваньне няяўных функцыяў.
- Тэарэма пра незалежнасьць выніку ад пасьлядоўнасьці дыфэрэнцыраваньня.
- Раскрыцьцё нявызначанасьцяў.
- Умовы Ойлера-Далямбэра.
Інтэгральнае вылічэньне
рэдагаваць- Велізарны ўклад у разьвіцьцё інтэгральнага вылічэньня.
- Знаходжаньне шматлікіх квадратураў.
- Дасьледаваньне ўласьцівасьцяў эліптычных інтэгралаў.
- Раскладаньне рацыянальнай функцыі ў суму найпрасьцейшых дробаў.
- Ойлеравы падстаноўкі для інтэграваньня ірацыянальных функцыяў.
- Розныя мэтады інтэграваньня.
- Паняцьце падвойнага інтэграла.
- Разьвіцьцё мэтадаў прыбліжанага інтэграваньня.
Аналітычная геамэтрыя
рэдагаваць- Агульнае аналітычнае дасьледаваньне крывых другога парадку на плоскасьці.
- Раўнаньне датычных да крывых на плоскасьці.
- Клясыфікацыя рухаў плоскасьці.
- Азначэньне афіннага пераўтварэньня.
- Дасьледаваньне канформных пераўтварэньняў.
- Першае сыстэматычнае выкладаньне аналітычнай геамэтрыі ў прасторы.
- Палярныя каардынаты ў прасторы.
- Першае апісаньне ўсіх нявыраджаных паверхняў другога парадку.
- Кароткія прынцыпы клясыфікацыі паверхняў трэцяга і вышэйшых парадкаў.
Дыфэрэнцыйная геамэтрыя
рэдагаваць- Асновы тэорыі паверхняў.
- Формула Ойлера для галоўнай і нармальнай крывых.
- Раўнаньне геадэзічнай на паверхні.
- Першае Паняцьце пра датычны трохграньнік.
- Нармальныя перасекі.
- Паняцьце разгортвальнай паверхні.
Элемэнтарная геамэтрыя
рэдагаваць- Шэраг тэарэмаў у элемэнтарнай геамэтрыі.
- Вывучэньне прамой Ойлера.
- Працы па геамэтрыі цыркуля.
- Формула для характарыстыкі шматграньніка (г.зв. «ойлерава характэрыстыка»).
- Прасторавы аналяг тэарэмы Гэрона пра аб’ём тэтраэдра.
- Першае пасьлядоўнае выкладаньне сфэрычнай трыганамэтрыі.
Альгебра
рэдагаваць- Альгебраічны доказ асноўнай тэарэмы альгебры (з найменшым лікам тапалягічных здагадак).
- Мэтад бясконцага спуску.
Тэорыя лікаў
рэдагаваць- Больш за сто працаў па тэорыі лікаў, якія вылучылі яе ў асобную сур’ёзную навуку.
- Доказ амаль усіх тэарэм Фэрма (доказы самога Фэрма не захаваліся).
- «Залатая тэарэма» пра квадратычны закон узаемнасьці.
- Асновы аналітычнай тэорыі лікаў.
- Вывучэньне дзэта-функцыі (тоеснасьць Ойлера).
- Дасьледаваньня адытыўнай тэорыі лікаў.
Прыкладаньні тэорыі імавернасьці
рэдагаваць- Значныя працы ў вобласьці статыстыкі народанасельніцтва і матэматычных асноў страхаваньня жыцьця.
- Тэорыя паўзроставай сьмяротнасьці.
- Арганізацыя пэнсійных касаў і лятарэяў.
- Вылічэньні для азартных гульняў.
Мэханіка
рэдагаваць- Заснаваньне мэханікі, кінэматыкі і дынамікі цьвёрдага цела, ойлеравых кутоў.
- Тэарэмы момантаў колькасьці руху.
- Пачатак тэорыі гіраскопа.
Фізыка
рэдагаваць- Тэорыя руху вадкасьці.
- Сыстэма раўнаньняў ідэальнай вадкасьці.
- Задачы фізычнай астраноміі.
- Тэорыя руху Месяца і вярчэньня Зямлі.
- Тэорыя музыкі, цеплыні, магнэтызму, сьвятла.
- Працы па гідрадынаміцы і гідраўліцы.
Практычныя задачы
рэдагаваць- Тэорыя мараплаўства, раўнавагі і руху целаў, якія плаваюць.
- Балістыка.
- Оптыка.
- Дынамічная мэтэаралёгія.
- Вылічэньне палёту аэрастата.
- Матэматычныя асновы картаграфіі.
Матэматычныя алімпіяды
рэдагавацьШматлікія факты ў геамэтрыі, альгебры і камбінаторыцы, даказаныя Ойлерам, паўсюль выкарыстоўваюцца ў алімпіяднай матэматыцы.
15 красавіка 2007 году была праведзеная інтэрнэт-алімпіяда для школьнікаў па матэматыцы, прысьвечаная 300-годзьдзю са дня нараджэньня Леанарда Ойлера, якая адбывалася пры падтрымцы шэрагу арганізацыяў. У сьнежня 2008 — сакавіку 2009 году праводзіцца матэматычная алімпіяда імені Леанарда Ойлера для васьміклясьнікаў, збольшага выкліканая замяніць ім страту рэгіянальнага і заключнага этапу Ўсерасейскай матэматычнай алімпіяды для 8 клясаў.
Літаратура
рэдагаваць- Артемьева Т. В. Леонард Эйлер как философ // Философия в Петербургской Академии наук XVIII века. — СПб.: 1999. — 182 с.
- Белл Э. Т. Творцы математики. — М.: Просвещение, 1979.
- Гиндикин С. Г. Рассказы о физиках и математиках. — 3-е изд., расш. — М.: МЦНМО, 2001. — 465 с — ISBN 5-900916-83-9
- Делоне Б. Н. Леонард Эйлер // Квант. — 1974. — № 5.
- Котек В. В. Леонард Эйлер. — М.: Учпедгиз, 1961.
- К 250-летию со дня рождения Л. Эйлера. — Сборник. — Изд-во АН СССР, 1958.
- Летопись Российской Академии наук. — М.: Наука, 2000. — Т. 1: 1724—1802. — ISBN 5-02-024880-0
- Математика XVIII столетия / Под редакцией А. П. Юшкевича. — М.: Наука, 1972. — Т. 3. — (История математики в 3-х томах).
- Полякова Т. С. Леонард Эйлер и математическое образование в России. — КомКнига, 2007. — 184 с — ISBN 978-5-484-00775-2
- Развитие идей Леонарда Эйлера и современная наука. Сб. статей. — М.: Наука, 1988. — 525 с — ISBN 5-02-000002-7
- Прудников В. Е. Русские педагоги-математики XVIII—XIX веков. — 1956.
- Юшкевич А. П. История математики в России. — М.: Наука, 1968.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б в г MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
- ^ а б Leonhard Euler // Nationalencyklopedin (шв.) — 1999.
- ^ а б Leonhard Euler // Store norske leksikon (бук.) — 1978. — ISSN 2464-1480
- ^ а б Эйлер Леонард // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1978. — Т. 29 : Чаган — Экс-ле-Бен. — С. 574—575.
- ^ а б в www.accademiadellescienze.it (італ.)
- ^ JSTOR — 1995.
- ^ а б ECARTICO (анг.)
- ^ а б Эйлер, Леонард (рас.) // Русский биографический словарь — СПб: 1912. — Т. 24. — С. 189—193.
- ^ Педагоги и психологи мира (рас.) — 2012.
- ^ Boyer C. B., Bell A. Leonhard Euler // Encyclopædia Britannica (брыт. анг.) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
- ^ NNDB (анг.) — 2002.
- ^ https://www.amacad.org/sites/default/files/academy/multimedia/pdfs/publications/bookofmembers/ChapterE.pdf
- ^ Матэматычная генеалогія (анг.) — 1997.
- ^ а б Pas L. v. Genealogics (анг.) — 2003.
- ^ Петров А. Н. «Памятные эйлеровские места в Ленинграде». // Леонард Эйлер. Сб. статей в честь 250-летия со дня рождения, представленных Академии наук СССР. — М.: Изд-во АН СССР, 1958. — С. 603.