Матэматыка
Матэма́тыка (грэц. μαθηματικά, ад μάθημα — навука, вывучаць) — лягічная дэдуктыўная навука, якая вывучае абстрактныя структуры (напр. колькасьць, форма), вызначаныя пры дапамозе аксіёмаў, выкарыстоўваючы сымбальную лёгіку. Асобныя структуры матэматыкі паходзяць з прыродазнаўчых навук, у асноўным зь фізыкі, але матэматыкі стварылі таксама шэраг іншых канцэпцыяў менавіта для ўнутраных патрэбаў гэтае навукі. Існуе шэраг меркаваньняў сярод матэматыкаў і філёзафаў на конт дакладнага аб’ёму вывучэньня матэматыкі і ейнага вызначэньня[1].
| Матэматыка | |
| Навука | |
 | |
| Зьвесткі | |
|---|---|
| Падкляса ад | прыродазнаўчыя навукі |
| Тэма | 2600 |
| Прадмет вывучэньня | абстрактныя структуры, вызначаныя пры дапамозе аксіёмаў, выкарыстоўваючы сымбальную лёгіку |
| Пэрыяд заснаваньня | антычнасьць |
| Гісторыя | гісторыя матэматыкі[d] |
| Асноўныя кірункі | Альгебра, Геамэтрыя й інш. |
| Цэнтры дасьледаваньняў | ва ўсім сьвеце |
| Матэматыка ў Вікісховішчы | |
Матэматыкі шукаюць і вызначаюць матэматычныя сыстэмы[2], каб выкарыстаць іх пры сфармуляваньнях новых гіпотэзаў. Матэматыкі вызначаюць праўдзівасьць або памылковасьць гіпотэзаў праз матэматычныя доказы. Калі матэматычныя структуры добра мадэлююць рэальныя зьявы, матэматычныя развагі могуць даць уяўленьне або прагноз аб прыродных працэсах. Дзякуючы выкарыстаньню абстракцыі і лёгікі, матэматыкі робяць падлік, вылічэньне, вымярэньне і сыстэматычнае вывучэньне формаў і рухаў фізычных аб’ектаў. Практычная матэматыка выкарыстоўвалася чалавекам яшчэ да існаваньня пісьмовых справаздачаў на гэты конт. Дасьледаваньні, неабходныя для вырашэньня матэматычных задачаў, могуць заняць гады ці нават стагодзьдзі.
Матэматыка выкарыстоўваецца ва ўсім сьвеце ў якасьці найважнейшага інструмэнту ў многіх галінах навукі і чалавечай дзейнасьці. Прыкладная матэматыка, зьвязаная з ужываньнем матэматычных ведаў у іншых абласьцёх матэматыкі, натхняе на стварэньне новых матэматычных адкрыцьцяў, што прывяло да разьвіцьця цалкам новых матэматычных дысцыплінаў, як то статыстыка і тэорыя гульняў.
Структура
рэдагавацьПа адной з самых шырокіх клясыфікацыяў, матэматыка падзяляецца на тры асноўныя галіны:
- Альгебра — дасьледуе структуру мностваў, надзеленых абагульненымі арытмэтычнымі апэрацыямі.
- Аналіз — займаецца дасьледваньнем функцыяў шляхамі дыфэрэнцыйнага і інтэгральнага зьлічэньняў.
- Геамэтрыя — вывучае прасторавыя формы і іх пераўтварэньні.
Узроўнем ніжэй ляжыць матэматычная лёгіка, якая прапануе аксіяматычнае абгрунтаваньне структуры й вываду матэматычных ведаў і зьяўляецца фундамэнтам для ўсяго будынку матэматыкі.
Базавыя паняткі
рэдагавацьАксіёма — Велічыня — Геамэтрычная фігура — Лік — Мноства — Тэарэма
Асноўныя паняцьці
рэдагавацьБясконцасьць — Зьменная — Ліміт — Парамэтар — Роўнасьць — Формула — Функцыя
Матэматычныя навукі
рэдагавацьАльгебра — Арытмэтыка — Геамэтрыя — Дыскрэтная матэматыка — Камбінаторыка — Лінейная альгебра — Матэматычны аналіз — Матэматычная лёгіка — Трыганамэтрыя — Тэорыя графаў — Тэорыя групаў — Тэорыя гульняў — Тэорыя імавернасьцяў — Тэорыя лікаў — Тэорыя мностваў — Тапалёгія
Глядзіце таксама
рэдагавацьЛітаратура
рэдагаваць- Курс вышэйшай матэматыкі : Алгебра і геаметрыя. Аналіз функцый адной зменнай : Падручнік для студ. прыродазнаўчых і тэхн. спец. ВНУ / В. М. Русак, Л. І. Шлома, В. К. Ахраменка, А. П. Крачкоўскі. — Мн. : Вышэйшая школа, 1994. — 431 с — Бібліягр.: с.424. — ISBN 985-06-0016-0
- Матэматычная энцыклапедыя. — Менск: Тэхналогія, 2001. ISBN 985-458-059-8
- Воднеў, У. Т. Малы матэматычны слоўнік. — Мінск : Універсітэцкае, 1994. — 142,[2] с. : іл. — ISBN 5-7855-0694-7
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Mura, R. Images of Mathematics Held by University Teachers of Mathematical Sciences // Educational Studies in Mathematics. — № 25 (4). — P. 375—385.
- ^ Devlin, Keith, Mathematics: The Science of Patterns: The Search for Order in Life, Mind and the Universe (Scientific American Paperback Library) 1996, ISBN 978-0-7167-5047-5
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць
|
Вікіпэдыя мае праект «Матэматыка» |
- Mathematics у перадачы In Our Time. BBC (анг.)
- Кнігі па матэматыцы (анг.)
- Матэматычная энцыкляпэдыя (анг.)