Форма дзяржаўнага кіраваньня

Форма дзяржаўнага кіраваньня характарызуе арганізацыю дзяржаўнай улады, сыстэму вышэйшых дзяржаўных органаў, а таксама парадак іх утварэньня, узаемаадносіны паміж імі і грамадзянамі.

Формы дзяржавы
Палітычныя рэжымы
Дэмакратыя Імітацыйная · Лібэральная · Прадстаўнічая · Прамая Аўтарытарызм Карпаратыўны · Дататалітарны · Посткаляніяльны Таталітарызм
Формы дзяржаўнага ладу
Унітарная дзяржава · Фэдэрацыя · Канфэдэрацыя Садружнасьць · Пратэктарат · Асацыяваная дзяржава · Дамініён · Кондамініюм · Імпэрыя · Гегемон · Джамахірыя
Формы дзяржаўнага кіраваньня
Манархія Абсалютная · Саслоўна-прадстаўнічая · Канстытуцыйная · Дуалістычная · Фэадалізм · з рэспубліканскімі элемэнтамі · Ангельскі абсалютызм Рэспубліка Парлямэнцкая · Прэзыдэнцкая · Зьмяшаная · Супэрпрэзыдэнцкая · Савецкая · Дырэкторыя · Тэакратычныя
Іншае Гібрыдны рэжым · Тэхнакратыя · Матрыярхат · Патрыярхат · Дэвалюцыя · Аўтакратыя · Дыктатура · Ваенная дыктатура · Таталітарызм · Тыранія · Ваенна-бюракратычны рэжым · Расавая квазідэмакратыя · Султаніцкі рэжым · Інфармацыйная аўтакратыя · Анархія · Анархізм · Вольная асацыяцыя · Безьдзяржаўнае грамадзтва · Арыстакратыя · Анакратыя · Герантакратыя · Клептакратыя · Крытархія · Мэрытакратыя · Ноакратыя · Партыкратыя · Плутакратыя · Тэхнакратыя · Тэакратыя · Дэспатызм
рэд · пр · разм

Форма кіраваньня нараўне з формай дзяржаўнага ладу і палітычным рэжымам характарызуюць форму дзяржавы.

У розных пэрыядах гісторыі форма кіраваньня мела розны сэнс. Так, у аграрным грамадзтве значэньне формы кіраваньня зводзілася толькі да азначэньня таго, якім чынам замяшчаецца пасада главы дзяржавы — у парадку ўспадкоўваньня або шляхам выбараў. Па меры раскладаньня фэадалізму і пераходу да індустрыяльнага грамадзтва, які суправаджаўся паслабленьнем улады манархаў, зьяўленьнем і ўмацаваньнем народнага прадстаўніцтва, формы кіраваньня сталі ўзбагачацца. Найбольшую значнасьць набыла ня то, спадчынны або выбарны глава дзяржавы щ краіне, а то, як арганізуюцца адносіны паміж главой дзяржавы, парлямэнтам, урадам, як узаемна ўраўнаважваюцца іх паўнамоцтва, — словам, як уладкованы падзел улад.

Такім чынам, форма кіраваньня паказвае:

• як ствараюцца вышэйшыя органы ўлады ў дзяржаве,
• іх структуру,
• якія прынцыпы ляжаць у аснове ўзаемадзеяньня паміж дзяржаўнымі органамі,
• як будуюцца ўзаемаадносіны паміж вярхоўнай уладай і радавымі грамадзянамі краіны,
• у якой меры арганізацыя органаў дзяржавы дазваляе забясьпечваць правы і волі грамадзян.

Пры гэтым неабходна адрозьніваць паняцьце «палітычны рэжым» ад паняцьця «форма кіраваньня». Палітычны рэжым хутчэй сацыялягічная характарыстыка дзяржавы характарызавалая ў большай ступені ўзаемаадносіны з нагоды адчужэньні і пераходу ўлады ў дзяржаве, а форма кіраваньня апісвае як фармуюцца органы дзяржаўнай улады (хутчэй з пункта гледжаньня працэсуальных момантаў), і як дадзеныя органы ўзаемадзейнічаюць адзін з адным.

Розныя формы дзяржаўнага кіраваньня

• Рэспубліка
  • Прэзыдэнцкая рэспубліка
  • Парлямэнцкая рэспубліка
  • Зьмяшаная рэспубліка
• Манархія
  • Абсалютная манархія
  • Канстытуцыйная манархія
  • Дуалістычная манархія
  • Парлямэнтарная манархія

Некаторыя навукоўцы вылучаюць іншыя формы кіраваньня, такія, як

• Супэрпрэзыдэнцкая рэспубліка
• Савецкая рэспубліка
• Дыктатура
• Арыстакратыя
• Джамахірыя
• Тэакратыя
• Тэхнакратыя
• Ідэакратыя
• Алігархія
• Плутакратыя

Літаратура

• Н. В. Хропанюк. Теория государства и права. — М.: Интерстиль, 2000.
• Т. В. Кашанина. Основы российского права. — М.: Норма-ИнфраМ, 2000.
• М. Н. Марченко. Общая теория государства и права. — М.: Зерцало, 1998.
• К. И. Батыр. Всеобщая история государства и права. Ч.2. — М.. — Манускрипт, 1993.
• О. А. Жидков, Н. А. Крашенинникова. История государства и права зарубежных стран. Ч.2. — М.: Норма-ИнфраМ, 1998.
• Ю. П. Титов. История государства и права России. — М.: Проект, 1998.
• О. Тоффлер. Проблемы власти на пороге XXI века. — М.: МГУ, 1997.
• М. Каддафи. Зелёная книга. — М.: Международные отношения, 1989.