Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч
- Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Богуш.
Станісла́ў Бо́гуш-Сестранцэ́віч (3 верасьня 1731, маёнтак Занкі Ваўкавыскага павету[2] — 1 сьнежня 1826) — беларускі[2] рэлігійны дзяяч, літаратар, навуковец.
.jpg) Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч | |
 Герб «Сестранцэвіч» | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 3 верасьня 1731 |
| Памёр | 1 сьнежня 1826 |
| Пахаваны | |
| Род | Богуш-Сестранцэвічы |
| Бацькі | Ян Богуш-Сестранцэвіч[d] Карнелія з Адынцоў[d] |
| Дзейнасьць | пісьменьнік, каталіцкі сьвятар, каталіцкі дыякан, каталіцкі біскуп |
Біяграфія
рэдагавацьРаньнія гады
рэдагавацьЗ пратэстанцкага шляхецкага роду Богуш-Сестранцэвічаў гербу ўласнага, сын Івана, старадубскага кусташа, і Карнэліі з Адзінцовых, каталічкі паводле веры.
Родным пляменьнікам пісьменьніка быў Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч.
Будучы кальвіністам, скончыў Слуцкую гімназію, працягваў навучаньне ва ўнівэрсытэтах Караляўца, Франкфурта, Амстэрдама і Лёндана.
Служыў у пяхоце прускага войска, у літоўскай кавалерыі. У 1761 годзе пайшоў у адстаўку ў чыне капітана. За час службы ў войску не нажыў багацьця, таму ўладкаваўся настаўнікам да Радзівілаў. У гэты час ён зьмяніў сваю веру і прыняў каталіцтва. Паспрыяць гэтаму маглі розныя прычыны: магчыма, гэта вяртаньне да веры маці; альбо няўдалае каханьне, калі дзяўчына не пажадала выйсьці замуж за кальвініста, але і не дачакалася, пакуль ён зьменіць веру[2]; або цікавасьць каталіцкага ордэна піяраў да вельмі адукаванага маладога чалавека; або звычайна жаданьне зрабіць кар’еру.
Кар’ера
рэдагаваць.jpg)
У 1762 годзе праслухаў курс багаслоўя ў галоўнай калегіі піяраў у Варшаве, у наступным годзе пасьвечаны ў духоўнае званьне. Пробашч у Бабруйскскай і Гомельскай парафіяў.
3 кастрычніка 1773 году — тытулярны біскуп Малінскі (Mallus), атрымаў празначэньне на Беларускую суфраганію Віленскай арцыдыяцэзыі.
У 1780 годзе маскоўская гаспадыня Кацярына II зьвярнулася да папы Піюса VI па дазвол на стварэньне на Беларусі каталіцкага арцыбіскупства са сталіцай у Магілёве на чале з С. Богуш-Сестранцэвічам.
8 сьнежня 1783 году атрымаў прызначэньне на афіцыйна ўтвораную Ватыканам Магілёўскую арцыдыяцэзыю. Арцыбіскупства складалася з касьцёлаў у Магілёўскай, Віцебскай і Кіеўскай губэрнях, а таксама ў цэнтральнай частцы Расейскай імпэрыі.
.jpg)
Заснаваў Магілёўскую друкарню (1774 год), у якой выдавалася духоўная і сьвецкая літаратура, урадавыя пастановы. З 1780 году жыў у Магілёве, дзе ў 1783 годзе адкрыўся заснаваны ім тэатар, кіраўніком якога быў А. Жукоўскі, мастаком — А. Главацкі.
З 1801 году і да канца сваіх дзён жыў у Пецярбургу. Апекваўся навукай і сам працаваў у галіне гісторыі, філялёгіі, мэдыцыны і інш. У 1813 годзе прэзыдэнт Вольнага эканамічнага таварыства і часова — прэзыдэнт Расейскай Акадэміі навук.
Вёў пасьпяховую гаспадарчую дзейнасьць: заснаваў бровар і суконную фабрыку, у яго працавалі друкары і дываноўшчыкі, меў цудоўную аранжарэю ў Буйнічах.
Да канца жыцьця заставаўся арцыбіскупам Магілёўскім, мітрапалітам рымска-каталіцкіх цэркваў Расеі, адміністратарам Віленскай вакантнай эпархіі, старшынём рымска-каталіцкай духоўнай калегіі.
Кавалер ордэнаў Андрэя Першазваннага, Аляксандра Неўскага, крыжоў Уладзімера Вялікага і Ганны першай ступені, Белага арла сьвятога Станіслава і Яна Ерусалімскага.
Уласную маёмасьць пакінуў сваякам; бібліятэку (3 тысячаў тамоў), грашовыя сродкі (20 тысячаў рублёў), розныя навуковыя рэчы і прылады — касьцёлу сьвятога Станіслава ў Пецярбургу; дом у Магілёве — Магілёўскай рымска-каталіцкай кансысторыі. Ягоных слугаў нашчадкі мусілі вызваліць з прыгону.
Памёр на 96 годзе жыцьця, спачыў ў касьцёле сьвятога Станіслава ў Пецярбургу.
Творчасьць
рэдагавацьПрыхільнік ідэяў гуманізму і асьветніцтва, спрыяў адкрыцьцю школаў на Беларусі, разьвіцьцю кнігадрукаваньня.
Аўтар вершаў, казаньняў і іншых дыдактычных твораў. Напісаў, паставіў і выдаў у Магілёве вершаваную трагедыю «Гіцыя ў Таўрыдзе» (1783), а таксама трагедыю ў пяці дзеях «Ора» (1788).
У 1793 годзе ў Магілёве была выйшла кніга «Аб Заходняй Русі» (на польскай мове). Пазьней напісаў «Гісторыю Таўрыі» (1800), «Аб паходжаньні славян і сарматаў» (1812). Апроч таго, у рукапісах пакінуў паэмы «Выратаваны кароль» і «Аб узяцьці Ачакава». Таксама, магчыма, С. Богуш-Сестранцэвіч склаў «Граматыку літоўскаю» са слоўнікам (не публікавалася, рукапіс ня знойдзены) — Адам Мальдзіс, а за ім Генадзь Каханоўскі, мяркуюць, што пад «літоўскай» мовай, мабыць, мелася на ўвазе беларуская, аднак Сяргей Запрудзкі паказаў, што ў разьдзеле пра літоўскую мову сваёй «Гісторыі сарматаў і славян...» (1812) С. Богуш-Сестранцэвіч дае словы ugnis, akis, wodas, bailus, bruwis, то бок пад «літоўскай» мовай разумее летувіскую[3].
Захапляўся помнікамі старажытнасьці, зьбіраў манускрыпты.
Галерэя
рэдагаваць- Іканаграфія Станіслава Богуш-Сестранцэвіча
-
Невядомы мастак, XVIII ст. -
Невядомы мастак, XVIII ст. -
Ян Дамель, 1820 г. -
Ю. Хрышчановіч, 1827 г.
_(2).jpg)
.jpg)
-
Ю. Хрышчановіч, 1850 г. -
Невядомы мастак, 1890 г. -
Невядомы мастак, XIX ст. -
Невядомы мастак, 1902 г.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Храневич К. И. Сестренцевич-Богуш, Станислав (рас.) // Русский биографический словарь / под ред. А. А. Половцов — СПб: 1904. — Т. 18. — С. 388—392.
- ^ а б в Каханоўскі Г. Богуш-Сестранцэвіч Станіслаў Іванавіч // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 52.
- ^ Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст. // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе. — Менск: БДУ, 2013. — С. 97.
Літаратура
рэдагаваць- Каханоўскі Г. Археалогія і гістарычнае краязнаўства Беларусі ў 16—19 стст. — Менск, 1984. — С. 11—22.
- Філіповіч І. Міфы і праўда аб Магілёве. — Магілёў, 1993. — С. 77—79.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0
- Яцкевіч З. Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч // «Веснік Магілёва», 11 сьнежня 1992.
- Stanislaus Bohush v. Siestrzencewicz, ein polnischer Malev // Shein werfer (Wilna). - № 34, 2 Gilbhart 1916.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Богуш-Сестранцэвіч С.. Сайт Магілёўскай абласной бібліятэкі. Праверана 12 студзеня 2011 г.
- Святлана Марозава. Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч. Сайт «Хрысціянства ў гістарычным лёсе беларускага народа». Праверана 12 студзеня 2011 г.