Іван Чыгрынаў
Іва́н Гаўры́лавіч Чыгры́наў (21 сьнежня 1934, Вялікі Бор, Магілёўская вобласьць — 5 студзеня 1996, Менск) — народны пісьменьнік Беларусі, драматург, грамадзкі дзяяч. Аўтар раманаў «Плач перапёлкі» і «Апраўданьне крыві», якія апавядаюць пра трагічныя падзеі пачатку нямецка-савецкай вайны на тэрыторыі Беларусі. Ляўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР. Кавалер Ордэну Дружбы народаў.
| Іван Чыгрынаў лац. Ivan Čyhrynaŭ | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Імя пры нараджэньні | Іван Гаўрылавіч Чыгрынаў |
| Нарадзіўся | 21 сьнежня 1934[1]
|
| Памёр | 5 студзеня 1996 (61 год) |
| Пахаваны | |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | пісьменьнік, публіцыст, драматург, перакладнік, літаратурны крытык, сцэнарыст, рэдактар |
| Гады творчасьці | 1952—1996 |
| Жанр | ваенная проза |
| Мова | беларуская мова |
| Значныя творы | «Плач перапёлкі» (1972), «Апраўданне крыві» (1977), «Свае і чужынцы» (1984), «Вяртанне да віны» (1992), «Не ўсе мы згінем» (1996) |
| Прэміі | Дзяржаўная прэмія БССР |
| Узнагароды | |
| Творы на сайце Knihi.com | |
Біяграфія
рэдагавацьІван Чыгрынаў нарадзіўся 21 сьнежня 1934 году ў вёсцы Вялікі Бор Касьцюковіцкага раёну Магілёўскай вобласьці[2] ў сям’і старшыні сельсавету[3]. Іван быў чацьвёртым дзіцём у сям’і, а пасьля яго нарадзіліся яшчэ тры сястры і брат. Бацька быў занятым чалавекам, таму дзяцей выхоўвала маці, Хадоска Ігнатаўна[4]. У дзяцінстве перажыў Вялікую Айчынную вайну, на якой згубіў бацьку.
Пасьля сканчэньня Вялікаборскай сямігадовай школы (1949) працягнуў навучаньне ў дзесяцігадовай школе ў Саматэвічах (Магілёўская вобласьць), якая знаходзілася за восем кілямэтраў ад хаты. Вучыўся старанна. Гэтую школу ў свой час скончыў беларускі паэт Аркадзь Куляшоў[5]. У той час, натхнёны творчасьцю Аркадзя Куляшова, Чыгрынаў упершыню пачаў публікаваць свае вершы ў газэтах. Вясной 1952 году Куляшоў завітаў у Саматэвіцкую сярэднюю школу на выпускны вечар. На мерапрыемстве выступіў і дзесяціклясьнік Чыгрынаў, прачытаў свае вершы[6].
У 1952 паступіў на аддзяленьне журналістыкі філялягічнага факультэту БДУ. Аднакурсьнікамі Чыгрынава сталі Вячаслаў Адамчык, Іван Пташнікаў і іншыя. У час вучобы Іван Гаўрылавіч друкаваўся ў рэспубліканскай пэрыёдыцы (вершы ў «Чырвонай змене», часопісе «Полымя»)[6].
Пасьля сканчэньня ўнівэрсытэту з 1957 па 1962 год працаваў рэдактарам у выдавецтве Акадэміі навук БССР, потым там жа загадчыкам рэдакцыі літаратуры і мастацтва[7]. З 1965 па 1975 год працаваў рэдактарам аддзелу публіцыстыкі часопіса «Полымя»[2]. У 1973 годзе далучыўся да КПСС. З 1975 зьяўляўся намесьнікам старшыні, а з 1976 году — сакратаром праўленьня Саюзу пісьменьнікаў БССР. У 1978 годзе ўдзельнічаў у працы XXXIII сэсіі Генэральнай асамблеі ААН у складзе дэлегацыі БССР[2].
З 1986 па 1990 год быў дэпутатам Вярхоўнага Савету БССР. З 1987 году — старшыня праўленьня Беларускага аддзяленьня савецкага фонду культуры. З 1989 году — галоўны рэдактар часопісу «Спадчына». З 1986 па 1990 год — старшыня пастаяннай камісіі Вярхоўнага Савету БССР па нацыянальных пытаньнях і міжнацыянальных адносінах[8].
Памёр 5 студзеня 1996 году. Пахаваны на Ўсходніх могілках у Менску.
Творчасьць
рэдагавацьТворчы шлях І. Чыгрынава ахоплівае крыху больш за два дзесяцігодзьдзі. За гэты час празаікам было напісана каля трыццаці апавяданьняў і пяці раманаў[9].
У друку дэбютаваў вершам у 1952, як празаік — у 1958 годзе ў моладзевай газэце «Чырвоная змена». У 1952 годзе ў №12 часопісу «Полымя» быў надрукаваны верш першакурсьніка Чыгрынава «Сон трактарыста»[10].
Сам Чыгрынаў пачаткам сваёй сталай літаратурнай дзейнасьці лічыў 1961 год, калі 6 чэрвеня газэта «Літаратура і мастацтва» зьмясьціла яго апавяданьне «Праз гады»[7].
У пачатку 60-х гг. Чыгрынаў зьвярнуўся да прозы. Спачатку ён узяўся за напісаньне так званых «мясцовых быляў», якія прапаноўваў для друку касьцюковіцкай раённай газэце «Сцяг камунізму». У аснову гэтых твораў клаў мясцовыя паданьні і легенды, якія запісваў падчас вандровак па роднай Касьцюкоўшчыне. Першай сур’ёзнай заяўкай Чыгрынава як празаіка стала дакумэнтальная аповесьць «Тайна адной экспэдыцыі», зьмешчаная ў газэце «Чырвоная змена» ў канцы 1957 году. Ужо ў гэтай аповесьці адчуваюцца асаблівасьці Чыгрынава-празаіка: важлівае асэнсаваньне матэрыялу, нешматслоўнасьць і разам з тым глыбокі падтэкст, пераканаўчасьць псыхалягічных характарыстык пэрсанажаў[11].
Аўтар кніг апавяданьняў і аповесьцей «Птушкі ляцяць на волю» (1965), «Самы шчасьлівы чалавек» (1967), «Ішоў на вайну чалавек» (1973), «Ці бываюць у выраі ластаўкі?» (1983), раманаў «Плач перапёлкі» (1972), «Апраўданьне крыві» (1977), «Свае і чужынцы» (1984), «Вяртаньне да віны» (1992), «Ня ўсе мы згінем» (1996), п’есаў — «Дзівак з Ганчарнай вуліцы» (1986), «Сьледчая справа Вашчылы» (1988), «Чалавек з мядзьведжым тварам» (1988), «Звон — не малітва» (1988), «Толькі мёртвыя не вяртаюцца» (1989), «Ігракі» (1989), «Прымак» (1994), кнігі крытыкі і публіцыстыкі — «Новае ў жыцьці, новае ў літаратуры» (1983), «Паміж сонцам і месяцам» (1994). У 1984 выйшлі Выбраныя творы ў 3 тамах.
Падчас працы ў выдавецтве Акадэміі навук далучыўся да навукова-дасьледніцкай дзейнасьці. Разам з В. Бандарчыкам стаў аўтарам манаграфіі «Н. Я. Никифоровский», якая выйшла ў 1960 годзе[7].
У сваіх творах Чыгрынаў імкнецца паказаць праўду таго суровага і гераічнага часу, праўду, якая адкрылася яго пакаленьню, узгадаванаму вайной і балючай памяцьцю пра яе[12].
Адзін з аўтараў сцэнару шматсэрыйнага тэлевізійнага фільма «Руіны страляюць…» (пастаўлены ў 1973).
Творы І. Чыгрынава вядомыя ня толькі ў Беларусі, але і за яе межамі. У 1968, 1970, 1978 гг. на расейскай мове выйшлі зборнікі яго апавяданьняў, а ў 1972 і 1978 гг. — раманы. Творы пісьменьніка перакладзеныя на ўкраінскую, баўгарскую, нямецкую, польскую, ангельскую, францускую, гішпанскую і іншыя мовы[9].
Узнагароды
рэдагавацьЛяўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР (1974) як суаўтар сцэнару тэлефільму «Руіны страляюць…».
У 1994 атрымаў званьне Народнага пісьменьніка Беларусі.
Узнагароджаны ордэнам Дружбы народаў (1984), срэбным мэдалём імя А. Фадзеева (1979) за раманы «Плач перапёлкі», «Апраўданьне крыві»; мэдалём Францішка Скарыны 1992.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Чигринов Иван Гаврилович // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ^ а б в Чыгрынаў Іван // Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X.
- ^ Иван Гаврилович Чигринов // Советские писатели. Автобиографии. — Худ. лит. — М.: 1988 Т. 5. — С. 483−491. — 527 с. — ISBN 5-280-00412-X
- ^ Марціновіч А. А. З Вялікага Бору — у вялікае жыццё // Іван Чыгрынаў. Нарыс жыцця і творчасці. — М.: Народная асвета, 1999. — С. 6. — 176 с. — 4100 ас. — ISBN 985-03-0707-3
- ^ Марціновіч А. А. З Вялікага Бору — у вялікае жыццё // Іван Чыгрынаў. Нарыс жыцця і творчасці. — М.: Народная асвета, 1999. — С. 10. — 176 с. — 4100 ас. — ISBN 985-03-0707-3
- ^ а б Марціновіч А. А. З Вялікага Бору — у вялікае жыццё // Іван Чыгрынаў. Нарыс жыцця і творчасці. — М.: Народная асвета, 1999. — С. 11. — 176 с. — 4100 ас. — ISBN 985-03-0707-3
- ^ а б в Марціновіч А. А. З Вялікага Бору — у вялікае жыццё // Іван Чыгрынаў. Нарыс жыцця і творчасці. — М.: Народная асвета, 1999. — С. 12. — 176 с. — 4100 ас. — ISBN 985-03-0707-3
- ^ Марціновіч А. А. З Вялікага Бору — у вялікае жыццё // Іван Чыгрынаў. Нарыс жыцця і творчасці. — М.: Народная асвета, 1999. — С. 13. — 176 с. — 4100 ас. — ISBN 985-03-0707-3
- ^ а б Грамадчанка Т. К. Уступ // Жывая памяць народа. — М.: Навука і тэхніка, 1984. — С. 4. — 112 с. — 4050 ас.
- ^ Марціновіч А. А. З Вялікага Бору — у вялікае жыццё // Іван Чыгрынаў. Нарыс жыцця і творчасці. — Мн.: Народная асвета, 1999. — С. 15. — 176 с. — 4100 ас. — ISBN 985-03-0707-3
- ^ Марціновіч А. А. З Вялікага Бору — у вялікае жыццё // Іван Чыгрынаў. Нарыс жыцця і творчасці. — Мн.: Народная асвета, 1999. — С. 16. — 176 с. — 4100 ас. — ISBN 985-03-0707-3
- ^ Грамадчанка Т. К. Уступ // Жывая памяць народа. — Мн.: Навука і тэхніка, 1984. — С. 6. — 112 с. — 4050 ас.
Літаратура
рэдагаваць- Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X.
- Марціновіч А. А. Іван Чыгрынаў. Нарыс жыцця і творчасці. — М.: Народная асвета, 1999. — 176 с. — ISBN 985-03-0701-3
- Грамадчанка Т. К. Жывая памяць народа. — М.: Навука і тэхніка, 1984. — 112 с.