Казімер Нестар Сапега
Казімер Нестар Сапега (14 лістапада 1757, Берасьце — 25 траўня 1798, Вена) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, паэт. Генэрал артылерыі войска ВКЛ (1773—1793), маршалак літоўскай канфэдэрацыі Чатырохгадовага Сойму, удзельнік паўстаньня Т. Касьцюшкі (1794). Кавалер ордэнаў Сьвятога Станіслава (1776) і Белага Арла (1779).
.jpg) Казімер Нестар Сапега | |
 Герб «Ліс» | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 14 лістапада 1757 Берасьце |
| Памёр | 25 траўня 1798 Вена |
| Пахаваны | |
| Род | Сапегі |
| Бацькі | Ян Сапега Альжбета з Браніцкіх |
| Жонка | Ганна з Цэтнэраў |
| Дзейнасьць | вайсковец |
Біяграфія
рэдагавацьПаходзіў з коданскай лініі магнацкага роду Сапегаў гербу «Ліс», сын Яна, генэрал-маёра, і Альжбеты з Браніцкіх. Бацька памёр праз 8 месяцаў па нараджэньні сына, выхаваньнем займаліся маці і дзядька Францішак Ксавэры Браніцкі. Да 10 год навучаўся ў школе тэатынаў у Варшаве. У 1767—1772 гадох працягваў адукацыю ў рыцарскай школе ў Варшаве, пазьней у вайсковай акадэміі ў Турыне, у Парыжы, Страсбургу[2].
11 сакавіка 1772 году атрымаў патэнт на палкоўніка артылерыі Вялікага Княства Літоўскага. 28 красавіка 1773 году дзякуючы высілкам дзядзькі атрымаў патэнт генэрала артылерыі літоўскай. У 1773—1776 гадох падарожнічаў у Эўропе. У Францыі навучаўся майстэрству артылерыі, праву, філязофіі. У 1776 годзе на загад дзядзькі вярнуўся ў Рэч Паспалітую, хоць сам лічыў, што адукацыю яшчэ ня скончыў. У час падарожжа вёў дзёньнік.
Дзесьці ў той жа час стаў адным з 6 камандораў Мальтыйскага ордэна.
_by_Vig%C3%A9e_Le_Brun.jpg)
13 сьнежня 1776 году атрымаў Ордэн сьвятога Станіслава. У тым жа годзе спрабаваў паехаць на сойм ад Слонімскага павету. Але ня змог гэтага зрабіць. У 1777—1781 гадох займаўся эканомікай і правам з былым езуітам Губэртам Ваўтрынам. У 1778 годзе абіраўся паслом на сойм ад Берасьцейскага павету дзякуючы падтрымцы караля і вялікага князя, але насуперак жаданьням А. Тызэнгаўза. На гэтым сойме абіраўся дэпутатам у Вайсковы Дэпартамэнт Пастаяннай Рады. 1 студзеня 1779 году атрымаў ордэн Белага Арла.
Яшчэ з 1775 году быў актыўным удзельнікам масонкіх ложаў. Спачатку парыскай ложы «De la Candeur», а потым адным з стваральнікаў кракаўскай ложы «Пад трыма шлемамі». У 1780 годзе на чарговым сойме (дзе быў паслом) пры падтрымцы караля выставіў сваю кандыдатуру на маршалка Пастаяннай Рады, але прайграў князю Станіславу Панятоўскаму.
У 1784 годзе ўдзельнічаў у сойме як берасьцейскі пасол, адзін з кіраўнікоў апазыцыйнай партыі. У 1786 годзе зноў удзельнічаў у сойме ў той жа якасьці. Яшчэ больш умацаваў свае пазыцыі, як кіраўнік апазыцыйнага руху супраць караля, разам з Ф. Браніцкім і Ш. Патоцкім. У 1788 годзе абіраўся паслом на сойм ад Берасьцейскага павету. 7 кастрычніка яго абралі маршалкам літоўскай канфэдэрацыі на сойме. Як літоўскі маршалак часам кіраваў ходам сойму разам з каронным маршалкам С. Малахоўскім, а таксама зьбіраў у сябе дома літоўскія правінцыйныя сэсіі для абмеркаваньня пазыцыі шляхты ВКЛ на сойме.
Быў рэкардсмэнам паводле выступаў на сойме. За 4 гады браў голас 760 разоў. Пры гэтым меў добрыя аратарскія здольнасьці. Выкарыстоўваў «тэатральныя» моманты: на сойм хадзіў у традыцыйнай вопратцы, адкінуўшы ўсе новыя францускія завядзёнкі, на свае грошы ўтрымліваў «гучкаў» — арбітраў, якія назіралі за хадой сойму з балькона і падтрымлівалі яго выступленьні.
Сьпярша знаходзіўся ў лягеры гетманскай апазыцыі, якая кіравалася ягоным дзядзькам Ф. Браніцкім: выступаў супраць зьнішчэньня Пастаяннай Рады, крытыкаваў караля і прапрускую пазыцыю «патрыётаў». У 1790 годзе актыўна выказваўся супраць спадчыннага стальцу і абмежаваньня выбарчага права беднай шляхты. Аднак паступова пачаў ўсё шчыльней супрацоўнічаць з каралём і «патрыятычнай» партыяй.
Пра падрыхтаваны праект Канстытуцыі даведаўся толькі 3 траўня на паседжаньні. І хоць, як сам казаў, быў ня згодны зь некаторымі пунктамі дакумэнта, прысягнуў Канстытуцыі разам зь іншымі пасламі.
Заўсёды актыўна выступаў у абарону прэрагатываў Вялікага Княства Літоўскага. Асабліва гэта праявілася ў чэрвені — кастрычніку 1791 году, калі пад яго кіраўніцтвам шляхта ВКЛ абараняла свае правы на асобныя скарбовую, паліцэйскую камісіі, а таксама захаваньне Статуту 1588 году. Вынікам гэтага супрацьстаяньня было падпісаньне «Ўзаемных заручынаў абодвух народаў» 21 кастрычніка 1791 году.
У чэрвені 1792 году выступаў супраць далучэньня караля да Таргавіцкай канфэдэрацыі, але калі гэта адбылося, выехаў з краіны. У 1794 годзе актыўна ўдзельнічаў у паўстаньні, зь яго пачаткам праводзіў мабілізацыю ў Львове, Любліне, Берасьці[3]. Аднак пры гэтым адмаўляўся ўзначаліць паўстанцкі рух на Літве. Вызначыўся мужнасьцю пры абароне Вільні 11 жніўня 1794 году, калі артылерыйская батарэя пад яго камандваньнем абараніла Зялёны мост і змусіла непрыяцеля адступіць. У 1795—1798 гадох жыў у Вене, дзе і памёр.
Сучасьнікі ўспаміналі пра Казімера Нестара Сапегу як пра балбатуна і п’яніцу, кпілі зь ягонай пыхі і патэнта генэрала артылерыі, атрыманага ім у 16 год. Казімера Нестара Сапегу зьвінавачвалі ў выкарыстаньні дзяржаўных грошай на свае патрэбы. Аднак пры гэтым ён карыстаўся вялікай павагай сярод дробнай шляхты за сваё аратарскае майстэрства, шчырасьць і патрыятызм, асабліва ў пытаньнях асобнасьці Вялікага Княства Літоўскага.
У 1784 годзе ажаніўся з Ганнай Цэтнэр, удавой Сангушкі. Аднак таго ж году разышоўся. Працэс падзелу маёмасьці цягнуўся да 1788 году. Больш не жаніўся і дзяцей ня меў.
Галерэя
рэдагавацьМалярства
рэдагаваць- Творы малярства
-
Ё. Пічман, 1787 г. -
Ю. Пешка, 1790 г. -
Невядомы мастак, каля 1900 г. -
Невядомы мастак, 1829 г.
.jpg)
.jpg)
Графіка
рэдагаваць- Графічныя партрэты
-
F. John, 1791 г. -
Ё. Пічман, 1791 г. -
В. Сьлівіцкі, 1820-я гг. -
Невядомы мастак, 1829 г.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_(2).jpg)
-
Невядомы мастак, каля 1839 г. -
Невядомы мастак, каля 1839 г. -
Невядомы мастак, 1858 г. -
Ю. Галявінскі, 1876 г.
.jpg)
_(2).jpg)
.jpg)
.jpg)
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Гісторыя Сапегаў : жыццяпісы, маёнткі, фундацыі (белар.) — Мінск: Віктар Хурсік, 2017. — С. 103. — 586 с. — ISBN 978-985-7025-75-6
- ^ Грыцкевіч А.. Сапегі // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1.
- ^ Грыцкевіч А. Сапегі // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 550.
Літаратура
рэдагаваць- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
- Kądzieła Ł. Kazimierz Nestor Sapieha // Polski Słownik Biograficzny. — W-wa — Kraków, 1994. — S. 53—64.