Беларуская сялянска-работніцкая грамада

Беларуская сялянска-работніцкая грамада (БСРГ) — палітычная партыя ў Заходняй Беларусі на тэрыторыі міжваеннай Польскай Рэспублікі, якая пасьлядоўна выступала за дзяржаўны сувэрэнітэт Беларусі. Самая масавая палітычная партыя ў гісторыі Беларусі. Друкаваным органам была газэта «Беларуская справа», пазьней — «Народная справа».

Беларуская сялянска-работніцкая грамада
Беларуская сялянска-работніцкая грамада
Лідэр партыі	Браніслаў Тарашкевіч
Дата заснаваньня	24 чэрвеня 1925 (95 гадоў таму)
Распушчаная	16 жніўня 1938 (82 гады таму)
Штаб-кватэра	Вільня, Заходняя Беларусь
Саюзьнікі і блёкі	Камуністычная партыя Заходняй Беларусі
Ідэалёгія	Сацыялізм
Колькасьць	120 тыс.
Колькасьць дэпутатаў
· Сойм Польскай рэспублікі	4
Орган партыйнага друку	«Жыцьцё беларуса», «Беларуская Ніва», «Беларуская справа», «Народная справа», «Narodny zwon», «Наша справа», «Наш голос», «Наша воля», «Наша праўда», «Наша праца», «Праца», «Права працы», «Думка працы»

Выява з часопіса Маланка №14, 1926. Сяляне ўцякаюць з ППС, Вызваленьня, Сялянскага Саюзу і ўступаюць у БСРГ. Аўтар — Язэп Горыд

Абвестка ў газэце «Беларуская справа» аб стварэньні гурткоў БСРГ

БСРГ была ўтвораная 24 чэрвеня 1925 году на аснове групы прадстаўнікоў беларускай меншасьці ў польскім Сойме, у якую ўваходзілі Браніслаў Тарашкевіч, Сымон Рак-Міхайлоўскі, Пётра Мятла, Павал Валошын.

Асноўныя патрабаваньні ў праграме БСРГ былі наступныя:

• увядзеньне дэмакратычнага самакіраваньня;
• увядзеньне васьмігадзіннага працоўнага дня;
• наданьне шырокіх грамадзянскіх правоў беларускай мове;
• касаваньне асадніцтва (земляўласьніцтва польскіх каляністаў у Заходняй Беларусі);
• канфіскацыя абшарніцкай зямлі і бясплатная перадача яе безьзямельнаму і малазямельнаму сялянству.

Таксама ставілася задача аб’яднаць усе этнічныя беларускія тэрыторыі ў межах адной дзяржавы.

Партыя разгарнула актыўную дзейнасьць і наладзіла выданьне пэрыёдыкі. Да лістападу 1926 году БСРГ згуртавала ў сваіх шэрагах 120 тысячаў чалавек. Побач з нацыянальна-вызваленчай рыторыкай актыўна ўжывалася сацыяльная тэма. У значнай ступені БСРГ сымпатызавала саветам і таму лічылася ў Польшчы просавецкай партыяй. У сваю чаргу, СССР спрабаваў узяць Грамаду пад свой кантроль, каб надаць беларускаму нацыянальна-вызвольнаму руху ў Польшчы клясавы характар.

Аргумэнтуючы гэта барацьбой з камуністычным уплывам, польскія ўлады ліквідавалі партыю перш, чым яна здолела пераўтварыцца ў рэальнага палітычнага гульца. У студзені 1927 году адбыліся масавыя арышты кіраўніцтва і актыву Грамады. Паслоў ад парлямэнцкай фракцыі БСРГ пазбавілі дэпутацкага імунітэту і зьняволілі, а праз год засудзілі на катаргу. Празь некалькі гадоў шэраг актывістаў БСРГ былі абмененыя Польшчай на бальшавіцкіх вязьняў і перададзеныя СССР, дзе тыя былі расстраляныя — як «польскія шпіёны». У сакавіку 1927 году БСРГ была афіцыйна забаронена.

Вонкавыя спасылкі

• Чаму была разгромленая Беларуская Сялянска-Работніцкая Грамада? — 150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі
• Разгром «Грамады» за кулісамі палітычнага скандалу
• У новай айчыне. Штодзённае жыцьцё беларусаў Беласточчыны ў міжваенны пэрыяд.