Гісторыя Бабра

Бобр — магдэбурскае мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны). Да нашага часу тут захавалася сядзіба Барталамеяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся Мікольская царква (клясыцызм, 1842), зруйнаваная савецкімі ўладамі, і касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (нэаготыка, 1862).

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Бобр датуецца 1516 годам, калі князь Іван Друцкі-Красны адпісаў яго разам з Сакаловічамі і Недаходавым сваёй жонцы Марыне з князёў Заслаўскіх. У 1559 годзе мясьціна згадваецца як уладаньне Хадкевічаў. Захаваўся дакумэнт 1573 году на перадачу Бабра ў заставу швагру Яна Хадкевіча Станіславу Пацу, у якім паселішча значыцца як мястэчка Аршанскага павету Віцебскага ваяводзтва. У гэты час тут, паводле інвэнтару, быў 71 дом, дзейнічаў гасьціны двор^[2].

Як сьведчыць інвэнтар, у 1614 у Бабры было 180 аселых мяшчанскіх двароў (пляцаў) на абодвух берагах рэчкі. Апрача таго, мяшчанам належала 90 надзелаў ворыўнай зямлі, вымеранай у валоках і моргах, і 16 г.зв. «гуменных» пляцаў пад гаспадарчымі пабудовамі. Сярод уладальнікаў валокаў і гуменных пляцаў сустракаюцца прозьвішчы яшчэ прыкладна 44 мяшчанаў, не пазначаных у ліку ўладальнікаў мяшчанскіх пляцаў. У Бабры існавала царква, сьвятару якой айцу Фёдару належалі пляц і валока, вольныя ад усіх падаткаў. Упамінаецца таксама карчма на Рынку, вадзяны млын з двума коламі і мост, якія здаваліся ў арэнду. У 1699 маёнткам валодаў Бэнэдыкт Сапега, які ў 1700 годзе прадаў яго Яну Казімеру Лендорфу.

Пячатка з гербам места, 1735

У 1733 Бобр перайшоў у валоданьне Агінскіх. На 1743 у мястэчку было 60 дымоў. У 1760 тут збудавалі драўляны касьцёл; мястэчка налічвала каля 100 двароў і было найбольшым з усіх паселішчаў сучаснай Крупшчыны.

1 сьнежня 1762 (паводле іншых зьвестак у 1735^[3] кароль і вялікі князь Аўгуст Сас надаў Бабру Магдэбурскае права і герб: «у блакітным полі дзьве збройныя постаці сьвятых Глеба і Барыса ў каронах»^[4].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Бобр апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Сеньненскага павету Магілёўскай губэрні. У 1828 у мястэчку пачала працаваць цагельня. У 1842 тут збудавалі царкву, у 1862 — мураваны касьцёл. На 1859 — 67 жылых і 29 пустых двароў, штогод праводзіўся кірмаш.

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1868 з мэтаю маскалізацыі краю расейскія ўлады адкрылі ў Бабры народную вучэльню. На 1885 у мястэчку існавалі 2 царквы, касьцёл, капліца, сынагога, лячэбніца на 12 месцаў, народная вучэльня, праваслаўная і 3 юдэйскія школы, 2 млыны, 22 крамы; штогод праводзіліся 3 кірмашы. У 1904 працавалі 2 цагельні. На 1907 — 445 будынкаў. У Першую сусьветную вайну ў 1918 мястэчка занялі нямецкія войскі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 згодна з Трэцяй Устаўной граматай Бобр абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 Бобр вярнулі БССР. 27 верасьня 1938 статус паселішча панізілі да вёскі, аднак ужо 17 лютага 1941 яно атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У Другую сусьветную вайну зь ліпеня 1941 да 27 чэрвеня 1944 Бобр знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

З 31 сакавіка 1977 году да 18 лютага 2010 году цэнтар Бобрскага пасялковага савету. З 31 сьнежня 2013 году цэнтар Бобрскага сельсавету^[5].

Галерэя

Мястэчка на старых здымках
Рынак. Касьцёл, 1913
Вуліца Магілёўская. Царква, да 1918^[6]
Панарама мястэчка, да 1918^[7]
Панарама мястэчка. Царква, 1918
Панарама мястэчка. Млын, 1918
У бок Зарэчча, да 1918
Сядзіба Барталамеяў, да 1918^[8]
Сядзіба Барталамеяў, да 1918
Земская ўправа, да 1918
Местачкоўцы, да 1918

Крыніцы

^ Дэмух Я., Ліцьвін А. З гісторыі каталіцкай парахвіі ў Бабры // Малое Палесьсе. Гісторыка-краязнаўчы літаратурна-мастацкі альманах Друцка-Бярэзінскага Краю. — Крупкі, 2012. С. 136.
^ Насевіч В. Бобр // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 336.
^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Крупскага р-на / Склад. і навук. рэд. Дз. М. Хромчанка; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.), Дз. Дз. Карань і інш. — Мн.: БелЭн, 1999.
^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 120.
^ «О переносе административного центра сельсовета». Решение Крупского районного Совета депутатов от 31 декабря 2013 г. № 163(недаступная спасылка) (рас.)
^ Малое Палесьсе. Гісторыка-краязнаўчы літаратурна-мастацкі альманах Друцка-Бярэзінскага Краю. — Крупкі, 2012. С. 145.
^ Аляхновіч А. Калі ж нам сьвяткаваць юбілей? // Малое Палесьсе. Гісторыка-краязнаўчы літаратурна-мастацкі альманах Друцка-Бярэзінскага Краю. — Крупкі, 2011. С. 33.
^ Ржэуцкая А., Ржэуцкая В. Далей Бабра — няма дабра // Малое Палесьсе. Гісторыка-краязнаўчы літаратурна-мастацкі альманах Друцка-Бярэзінскага Краю. — Крупкі, 2010. С. 29.

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Беларусы — Варанец. — 511 с. — ISBN 985-11-0068-4
Беларусь: энцыкл. даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш. — Мінск: БелЭн, 1995.— 799 с. ISBN 985-11-0026-9.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
Гарады і вёскі Беларусі: энцыклапедыя. Т. 8. Мінская вобласць. Кн. 2 / рэдкал.: Т.У. Бялова (дырэктар) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2011. — 464 с.: іл. ISBN 978-985-11-0554-6.
Малое Палесьсе. Гісторыка-краязнаўчы літаратурна-мастацкі альманах Друцка-Бярэзінскага Краю. — Крупкі, 2010. — 250 с.
Малое Палесьсе. Гісторыка-краязнаўчы літаратурна-мастацкі альманах Друцка-Бярэзінскага Краю. — Крупкі, 2011. — 250 с.
Малое Палесьсе. Гісторыка-краязнаўчы літаратурна-мастацкі альманах Друцка-Бярэзінскага Краю. — Крупкі, 2012. — 200 с.
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Крупскага р-на / Склад. і навук. рэд. Дз. М. Хромчанка; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.), Дз. Дз. Карань і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — 640 с.: іл. ISBN 985-11-0143-5.
Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880.

Вонкавыя спасылкі

Гісторыя Бабра — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[1] Дэмух Я., Ліцьвін А. З гісторыі каталіцкай парахвіі ў Бабры // Малое Палесьсе. Гісторыка-краязнаўчы літаратурна-мастацкі альманах Друцка-Бярэзінскага Краю. — Крупкі, 2012. С. 136.

[2] Насевіч В. Бобр // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 336.

[3] Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Крупскага р-на / Склад. і навук. рэд. Дз. М. Хромчанка; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.), Дз. Дз. Карань і інш. — Мн.: БелЭн, 1999.

[4] Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998. С. 120.

[5] «О переносе административного центра сельсовета». Решение Крупского районного Совета депутатов от 31 декабря 2013 г. № 163(недаступная спасылка) (рас.)

[6] Малое Палесьсе. Гісторыка-краязнаўчы літаратурна-мастацкі альманах Друцка-Бярэзінскага Краю. — Крупкі, 2012. С. 145.

[7] Аляхновіч А. Калі ж нам сьвяткаваць юбілей? // Малое Палесьсе. Гісторыка-краязнаўчы літаратурна-мастацкі альманах Друцка-Бярэзінскага Краю. — Крупкі, 2011. С. 33.

[8] Ржэуцкая А., Ржэуцкая В. Далей Бабра — няма дабра // Малое Палесьсе. Гісторыка-краязнаўчы літаратурна-мастацкі альманах Друцка-Бярэзінскага Краю. — Крупкі, 2010. С. 29.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]