Вікіпэдыя

Гаўд

Гаўд (Гаўдзь, Галдзь), Гаўда, Гаўт — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Гаўд
лац. Gaŭd / Haŭd
Gaud
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Іншыя формы
Варыянт(ы) Гаўдзь, Гаўда, Гаўт, Галдзь
Зьвязаныя імёны Гаўдык, Гаўдзіла, Гаўдзін, Гаўдэш, Гаўтоўт, Гаўтвід, Гоўдвік, Гаўтэр, Гаўдземунда, Галтрык, Гаўдрым, Гаўдрут
Арыгольд, Яскаўт, Віляўд, Вінгольт, Віргаўд, Вісігаўд, Гедыгоўд, Даўгоўд, Жыгаўд, Каргоўд, Мінігаўд, Рогаўт, Рымгальд, Саргоўд, Сіргоўд, Торыгаўт, Тульгаўд, Эйгаўд, Ягоўд
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Гаўд»

Паходжаньне

рэдагаваць
Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Гаўда, Гаўта, Гаўд або Гаўт (Gaudo, Gauto, Gaudus, Gautus) — імя германскага паходжаньня[1]. Іменная аснова -гаўд- (-гаўт-, -каўд-) паходзіць ад германскага *gautaz 'гот'[2] або гоцкага goþs 'добры, годны', godei 'дабро, годнасьць, цнота'[3]. Апроч таго, адзначалася старажытнае германскае імя Голда або Колд (Goldo, Coldus)[4] і адпаведная іменная аснова -голд- (-голт-), якая паходзіць ад гоцкага gulth 'золата'[5][a]. Сярод ліцьвінаў бытавалі імёны Гаўдык (Гальдык), Гаўдзіла (Гаўдэль), Гаўдзін (Голдзін), Гаўтоўт, Гаўтвід, Гоўдвік, Гаўтэр, Гаўдземунда (Гаўдмонт), Галтрык, Гаўдрут, Арыгольд, Яскаўт (Яскаўд), Віляўд, Вінгольт, Віргаўд, Вісігаўд (Візгольд), Даўгоўд (Даўгольд), Жыгаўд, Каргоўд (Каргоўт), Мінігаўд (Менгаўд), Рогаўт, Рымгальд, Саргоўд (Сарголт), Сіргоўд (Сіргольд), Тульгаўд (Тулакалд), Эйгаўд, Ягоўд (Ягалд). Адзначаліся германскія імёны Gaudeck (Gaudich), Gaudila (Gaudela), Gaudin, Gautald (Gaudald), Gautwidus (Gautvidr), Goldwig, Gauter, Gaudemund, Gautrik, Gautrude, Aregaudus, Askaut (Ásgautr), Wiliaud, Wingolt, Vergaut (Werigoz), Wisogoz, Dagaud, Sigaud, Caragolt, Menegald (Minegolt), Rogaudus, Rimigaud, Saregaud, Siriaud, Dolcaudus, Eygautr, Ágautr.

Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскіх імёнаў Gołda (Golto), Gołdyn, Golder, Goldnar[9]. Апроч таго, у Польшчы гістарычна бытавала імя Гаўд: Dominus Ieorgius Gaudo (1442 год); honorabilis vir dominus Georgius Gauda, prepositus Sancti Spiritus extra muros Warssowienses (1449 год), honorabilis dominus Georgius Gawd (1450 год)[10].

У Прусіі бытавалі імёны Golte / Gaude (1289 і 1346 гады)[11][12], Gaudike / Gaudeke / Gaudiko / Gawdeke[b] (1335, 1345, 1363, 1394, 1400 і 1406 гады)[14], Gaudil[c] (1360 год)[16], Gaudyn / Gauden / Gaudine / Gaudenne / Gawdyn / Gawdine / Goldyn / Goltenne[d] (1340, 1356, 1360, 1389, 1396 і 1401 гады)[18][19], Gawdelin / Gawdeline[e][12], Gaudete[f] (1359 год)[12], Gawdioth[g] (1387 год)[12], Gaudewil[h] (1405 год)[12]; Gaudewine[i] (1409 год)[12], Gawdeways / Gaudois / Gawdewis[j] (1371 і 1384 гады)[12], Algaude[k] (1300 год)[27], Austigawdis / Austigaude[l] (1339 і каля 1395 году)[29], Manegaude[m][31], Miregaude[n][33], Nergaut[o][35], Rossegaude[36], Swegaude[p][38], Wirigaude[q] (1360 год)[39], Wissegaude[r] (1299 год)[42]. У скандынаўскіх сагах упамінаецца купец Відгаўт (Widgaut[s]) з Самлянду[45][46].

Адпаведнасьць прускага імя Gaude германскаму імю Gaudo прызнае летувіскі лінгвіст Ёзас Юркенас(lt)[47].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: земля пустовская на имя Кговдовщина в Жомоити, в Росенском повете (16 сакавіка 1514 году)[48]; sioła Gołtowicz (1561 год)[49]; cum Agnethæ Gaudicza de Kryniczyn (1698 год)[50]; cum Agnetha Gawdzicza ambo de Kryniczyn (1699 год)[51]; Georgius Gawde de Kryniczyn… Agnetha Gawdowa de Kryniczyn (1700 год)[51], cum Eva Gawdowa de Kryniczyn (1701 год)[52]; Georgius Gawda (1702 год)[53]; Gawdziszki (1744 год)[54][t].

Носьбіты

рэдагаваць

Гаўдзевічы (Gaudziewicz, Gawdziewicz) — жыхары Гарадзенскага павету, якія ўпамінаюцца ў 1765 годзе[71].

Галдзевічы (Gałdziewicz) — літоўскі шляхецкі род[72] з ваколіцаў Ашмянаў і Дзісны[73].

Галдзевічы (Gołdziewicz) гербу Ястрабец — літоўскі шляхецкі род з ваколіцаў Дзісны[74].

Галдзевічы (Gołdziewicz) гербу Равіч — літоўскі шляхецкі род[75].

Голдаў (Goldow у 1419 годзе) — вёска каля Нойгаўзэну ў Прусіі[76].

На гістарычнай Ашмяншчыне існуе вёска Гаўдзевічы, на гістарычнай Лідчыне — Голдзішкі, у гістарычнай Прусіі — Гаўтэн.

Заўвагі

рэдагаваць
  1. ^ Польска-летувіская аўтарка Юстына Вальковяк прызнае за найбольш адэкватнае тлумачэньне іменнай асновы -гаўд- зь летувіскай мовы gaudùs 'звонкі, гучны; мэлядычны; сумны, гаротны, жаласны, журботны, маркотны', а для асноваў -гаўт- і -гаў- — gauti (gavo) 'дастаць, атрымаць'[6] (не адзначаючы, аднак, часу першай фіксацыі адпаведных словаў і іх значэньняў у летувіскіх слоўніках, тым часам слова gaudùs упершыню фіксуецца толькі ў слоўніку 1894 году[7], gáuti (gáuja) — толькі ў слоўніку 1851 году[8])
  2. ^ Адзначалася германскае імя Gaudeck[13]
  3. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Gaudila[15]
  4. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Gaudin (Gaudenus)[17]
  5. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Gaudelenus[20] (Gautelinus[21])
  6. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Gaudida[20], пазьнейшае Galtet[22]
  7. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Gauthaus, у гэтай зафіксаванай у крыніцах форме адбыўся пераход had у haus)[23]
  8. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Gaudovildis[21]
  9. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Gautvin[24] (Gauduinus[21])
  10. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Gauduis[25]
  11. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Eligaud[26]
  12. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Астгаўд (Ostgaus, у гэтай зафіксаванай у крыніцах форме адбыўся пераход gaud у gaus)[28]
  13. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Mangaudus[30]
  14. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Мерыгаўд (Merigoz, у гэтай зафіксаванай у крыніцах форме адбыўся пераход gaud у goz)[32]
  15. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Nerigaud[34]
  16. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Suigaut[37]
  17. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Верыгаўд (Werigoz, у гэтай зафіксаванай у крыніцах форме адбыўся пераход gaud у goz)[32]
  18. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Вісагаўд (Wisogoz[40], у гэтай зафіксаванай у крыніцах форме адбыўся пераход gaud у goz)[41]
  19. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Widegaud[43] (Widgaud[44])
  20. ^ Таксама:
    • Гаўдон: Eva Gawdonowa de Kryniczyn (1702 год)[55];
    • Гаўдут (адзначалася старажытнае германскае імя Gaudidus[21]): приставницства ретовского Яна Кговдутовича (1538 год)[56];
    • Гольдгольд: у 1598 годзе упамінаўся расенскі зямянін Ян Станіслававіч Гольдгольд[57];
    • Гаўдзят (адзначалася старажытнае германскае імя Gauthaus, у гэтай зафіксаванай у крыніцах форме адбыўся пераход had у haus)[23]): у 1598 годзе ўпамінаўся расенскі зямянін Юры Пацавіч Гаўдзятовіч[58], Jakub Gawdziat (1705 год)[59];
    • Каўдзіжад: воевода Тюдіяминовичь Ковдижадъ (Галіцка-Валынскі летапіс)[60];
    • Жвілгалд (адзначалася старажытнае германскае імя Wiliaud[61], параўн.: Dawid Żminigajło Jawgiel, т. б. z Minigajła[62]): бояре господарьскии Вилькомирского повета Хрщонъ Жвилкголдовичь (каля 1514 году)[63];
    • Свіргоўд (адзначалася старажытнае германскае імя Werigoz, у гэтай зафіксаванай у крыніцах форме адбыўся пераход gaud у goz[64]): Мартинъ Свиркговдовичъ (1528 год)[65];
    • Гегаўд: Янъ Кгекговдовичъ (1567 год)[66];
    • Заскалт: Choma Zoskolt, kuniczny (1722 год)[67];
    • Легаўд: Legowdzie (1744 год)[54];
    • Нумгаўд: Numgowd (XV—XVI ст. паводле выпісу XIX ст.)[68]

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 611.
  2. ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 123, 126.
  3. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
  4. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 664.
  5. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 114.
  6. ^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 22.
  7. ^ gaudùs, Lietuvių kalbos žodynas
  8. ^ gáuti, Lietuvių kalbos žodynas
  9. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 74, 289.
  10. ^ Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 2. — Wrocław, 1968—1970. S. 87.
  11. ^ Pierson W. Altpreußischer Namenkodex // Zeitschrift für Preußische Geschichte und Landeskunde. — Berlin, 1873. S. 507.
  12. ^ а б в г д е ё Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 29.
  13. ^ Eule R. Germanische und fremde Personennamen als heutige deutsche Familiennamen // Festschrift zu dem fünfzigjährigen jubiläum des Friedrichs-realgymnasiums in Berlin. — Berlin, 1900. S. 31.
  14. ^ Pierson W. Altpreußischer Namenkodex // Zeitschrift für Preußische Geschichte und Landeskunde. — Berlin, 1873. S. 503.
  15. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 612, 990.
  16. ^ Pierson W. Altpreußischer Namenkodex // Zeitschrift für Preußische Geschichte und Landeskunde. — Berlin, 1873. S. 502.
  17. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 613, 1140.
  18. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 29, 35.
  19. ^ Pierson W. Altpreußischer Namenkodex // Zeitschrift für Preußische Geschichte und Landeskunde. — Berlin, 1873. S. 504.
  20. ^ а б Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 612.
  21. ^ а б в г Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 106.
  22. ^ Brons B. Friesische Namen und Mitteilungen darüber. — Emden, 1877. S. 43.
  23. ^ а б Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 617, 789.
  24. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 620.
  25. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 621.
  26. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 81.
  27. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 12.
  28. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 213, 608.
  29. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 15.
  30. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 167.
  31. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 55.
  32. ^ а б Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 610.
  33. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 60.
  34. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1153.
  35. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 186.
  36. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 83.
  37. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1384.
  38. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 102.
  39. ^ Pierson W. Altpreußischer Namenkodex // Zeitschrift für Preußische Geschichte und Landeskunde. — Berlin, 1873. S. 736.
  40. ^ Lewy E. Die altpreussischen Personennamen. — Breslau, 1904. S. 66.
  41. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 609—610.
  42. ^ Urkundenbuch des Bisthums Samland. — Leipzig, 1891. S. 102.
  43. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1568.
  44. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule. T. III: Les noms de personnes contenus dans les noms de lieux. — Paris, 1985. P. 469.
  45. ^ Hansen C. J. Reisbrieven uit Dietschland en Denemark. — Gent, 1860. S. 157—158.
  46. ^ Древняя Русь в свете зарубежных источников: Хрестоматия. Т. V: Древнескандинавские источники. — М., 2009. С. 180-181.
  47. ^ Юркенас Ю. Балтийские антропоосновы LIAUB-, DAG-, GUD- // Повідомлення Української ономастичної комісії. Вип. 15. — Київ: Наукова думка, 1976. С. 9.
  48. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 140.
  49. ^ Писцовая книга Гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленской Комиссией для разбора древних актов. Ч. 2. — Вильна, 1882. С. 107.
  50. ^ Krinčino bažnyčios 1697—1703 metų Krikšto metrikų knyga, psl. 2, Nepriklausomas virtualus archyvas GENMETRIKA
  51. ^ а б Krinčino bažnyčios 1697—1703 metų Krikšto metrikų knyga, psl. 3, Nepriklausomas virtualus archyvas GENMETRIKA
  52. ^ Krinčino bažnyčios 1697—1703 metų Krikšto metrikų knyga, psl. 4, Nepriklausomas virtualus archyvas GENMETRIKA
  53. ^ Krinčino bažnyčios 1697—1703 metų Krikšto metrikų knyga, psl. 5, Nepriklausomas virtualus archyvas GENMETRIKA
  54. ^ а б Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
  55. ^ Kryniczyn lata 1697—1703 rejestr chrztów kościelnych
  56. ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 295.
  57. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 5. ― Вильна, 1907. С. 31.
  58. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 5. ― Вильна, 1907. С. 5.
  59. ^ Sinkevičiūtė D. Dėl nesutrumpėjusių dvikamienių asmenvardžių kamieno gaud- variantų lietuvių kalboje // Baltistica. T. 48, Nr. 1 (2013). P. 125.
  60. ^ ПСРЛ. Т. 2. — СПб., 1845. С. 200.
  61. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1598.
  62. ^ Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 2. — Warszawa, 2009. S. 303, 443.
  63. ^ Литовская метрика. Т. 1. — СПб., 1903. С. 168.
  64. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 610.
  65. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 74.
  66. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 608.
  67. ^ Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске. Вып. 27. — Витебск, 1898. С. 261.
  68. ^ Būga K. Apie lietuvių asmens vardus. — Vilnius, 1911. P. 30.
  69. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 4. ― Вильна, 1905. С. 12.
  70. ^ Яўген Анішчанка, Волосовичи, Забоенье, Латыголичи инвентарь, Архіў гісторыка Анішчанкі, 21 лютага 2016 г.
  71. ^ Inwentarze starostw i dzierżaw powiatu grodzieńskiego 1765. — Jamiński Zespół Indeksacyjny, 2018.
  72. ^ Шляхта ВКЛ, Генэалёгія Лычкоўскіх
  73. ^ Ciechanowicz J. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 6. — Rzeszów, 2006. S. 126.
  74. ^ Ciechanowicz J. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 6. — Rzeszów, 2006. S. 143.
  75. ^ Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 4. — Менск, 2016. С. 290.
  76. ^ Палмайтис Л. Предложение по научной русификации исконных наименований перешедшей в состав России северной части бывшей Восточной Пруссии. — Европейский институт рассеянных этнических меньшинств, 2003. С. 43.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Гаўд&oldid=2582418»