Вялікая схізма
|
|
Гэты артыкул у цяперашні момант актыўна рэдагуецца ўдзельнікам Євдоким (гутаркі). Для пазначэньня даты ўсталяваньня папярэджаньня выкарыстоўвайце канструкцыю {{падстаноўка:Р}}. |
|---|
Вялікая схізма — гэта распад да таго часу адзінай хрысьціянскай царквы на дзьве часткі. Адбылася, як лічыцца, ў 1054 г, калі папскія легаты адлучылі ад царквы канстантынопальскага патрыярха, а патрыярх — легатаў. Але фактычна канчаткова Царква падзялілася ў 1204 г. пасьля барбарскага захопу Канстантынопаля крыжакамі.
Пры гэтым, з пункту гледжаньня каталікоў, ад Адзінай Усяленскай Апостальскай Царквы адкалоліся праваслаўныя («схізматыкі»), а з пункту гледжаньня праваслаўных — католікі («лаціняне», «папісты») адкалоліся. На працягу стагодзьдзяў свайго існаваньня раскол суправаджаўся шматлікімі тэалягічнымі спрэчкамі, а таксама ваенна-палітычнымі канфліктамі, перш за ўсё на ўсходзе Эўропы, дзе гістарычна пралягала мяжа ўплыву царкоўных структур Усходу й Захаду.
Предгісторыя расколуРэдагаваць
Гэты надзвычай складаны гістарычны факт сыходзіць сваімі каранямі ў старажытны пэрыяд. Рымская рэспубліка выхоўвала ў сваіх грамадзянаў пачуцьцё перавагі над усімі іншымі. Захапленьне Рымам ня толькі захавалася ў старажытных народаў, якія прынялі хрысьціянства, але й перадалося барбарам, якія пасяліліся на руінах Рымскай імпэрыі. Рымская адзіная дзяржава, рымская культура — гэта былі не пустыя словы, а паняцьці з выключна каштоўным сэнсам, агорнутыя славай старога Рыма, біскуп Рыма здаўна займаў бачнае месца ў хрысьціянскай царкве.
Рымскі біскуп лічыў сябе пакліканым клапаціцца «пра супакой ва ўсім сьвеце й пра дабрабыт сьвятых Божых Касьцёлаў». У справе захаваньня сапраўднага веравызнаньня Рымская царква карысталася бясспрэчным аўтарытэтам. Не прымаючы пастаяннага актыўнага ўдзелу ў дагматычнай барацьбе на Ўсходзе, папы ўважліва сачылі за ёй і ніколі не гублялі магчымасьці своечасова выказваць свае думкі, якія нярэдка перарасталі ў вялікія трактаты (як, напрыклад, томос папы Льва І ІV Вялікаму Сусьветнаму Сабору), падказваюць трапныя выслоўі, моўныя абароты, якія маглі б разгарнуць хітрасьпляценьні ерэтычных сыстэм. Рымскія папы амаль заўсёды пасьпяхова выступалі на бок праваслаўных мысьляроў, уваходзілі ў іх сумнае становішча, дапамагалі ім і падтрымлівалі іх. Пачатак супярэчнасьцям, перш за ўсё на Ўсходзе, а затым і ў адносінах паміж Усходам і Захадам, было пакладзена заснаваньнем Канстантынопальскага архіэпіскапства, а пазьней - і яго ўзьвядзеньнем у мітраполію. Да Другога Канстантынопальскага Ўсяленскага Сабору ў 381 годзе Александрыйскі лічыўся першай катэдрай на Ўсходзе.
Пасьля сабора 381 г. паміж Канстантынопалем і Александрыяй пачалася барацьба, якая скончылася канчатковай перамогай канстантынопальскага архіэпіскапа над папам Александрыйскім на ІV Усяленскім Халкідонскім саборы. Яшчэ раней, на ІІІ Эфескім Усяленскім Саборы, Антыяхійская катэдра страціла свае перавагі: Антыяхійская школа Несторыя была аб’яўлена анатэме, Кіпрская й Грузінская цэрквы атрымалі аўтакефалію. Зь ліквідацыяй антыахійскага нестарыянства й александрыйскага монафізіцтва грэцкае праваслаўе ўмацавалася як праваслаўе, якое ідзе пасярэдзіне. Зразумела, узрасла й роля Канстантынопальскага сабора. Пасьля Халкідонскага сабору арцыбіскуп Канстантынопаля стаў першым на Ўсходзе й кананічна, і фактычна. Такая сытуацыя склалася не ў апошнюю чаргу дзякуючы Рымскім Пантыфікам. Папы з асьцярогай назіралі за ўздымам новай сталіцы й спачувалі патрыярхам Антыахіі й Александрыі. Але дагматычная праўда патрабавала ад іх прынцыповай пазыцыі ў кананічных пытаньнях. Нягледзячы на тое, што ў канонах арцыбіскупу Канстантынопаля ўказвалася месца пасьля рымскага папы, у «Новым Рыме» грэцкае слова ”μετά” (пасьля) сталі разумець не ў разрадным, а ў храналягічным сэнсе. Першагерархі Канстантынопаля, абапіраючыся на падтрымку бізантыйскіх імпэратараў, пачалі дамагацца калі ня першынства, то хаця б роўнасьці ў правах з рымскімі эпіскапамі, такой жа юрысдыкцыі на Ўсходзе, якую Рым меў на Захадзе.
Галоўныя разыходжаньніРэдагаваць
Галоўнымі разыходжаньнямі паміж цэрквамі былі змаганьне за зьверхнасьць паміж патрыярхам і папам і некаторыя рознасьці ў догмах, найперш, ут. зв "філіекве" (filioque). Захад сьцьвяржаў, што Сьвяты Дух ідзе таксама й ад Сына, а Ўсход адмаўляў гэта.
Пераадоленьне схізмыРэдагаваць
У наш час паміж Рымам і Праваслаўем ідзе праца па пераадоленьні схізмы. Апроч гэтага, былі спробы і раней.