Вікіпэдыя

Беларус (1913)

«Беларус (Biełarus)» — тыднёвая каталіцкая газэта на беларускай мове(увесь наклад лацінкай), якая выходзіла з 13 (26) студзеня 1913 году ў Вільні па 30 ліпеня (12 жніўня) 1915 году.

Biełarus
Тып тыднёвая газэта
Галоўны рэдактар

Антон Бычкоўскі,

Баляслаў Пачопка
Заснаваная 13 студзеня 1913
Закрытая 30 ліпеня (12 жніўня) 1915
Палітыка каталіцкая газэта
Мова беларуская
Штаб-кватэра Вільня, Сямёнаўская вул. 6-5

Гісторыя Рэдагаваць

Ініцыятарамі выданьня штотыднёвай газэты для беларускіх каталікоў былі сьвятары Францішак Будзька і Аляксандар Астрамовіч. Яе першым фармальным рэдактарам быў Антон Бычкоўскі, а пачынаючы зь пятага нумару (№ 1 за 1914 год, 3 студзеня) рэдатарам газэты «Biełarus» стаў былы каталіцкі сэмінарыст Баляслаў Пачопка, на прыватнай кватэры якога пазьней афіцыйна знаходзілася рэдакцыя газэты. Сябрамі рэдакцыі былі Ян Пазьняк і Антон Лявіцкі.

Фінансава выданьне тыднёвіка шмат падтрымлівала княгіня Магдалена Радзівіл, а таксама асобныя каталіцкія сьвятары і сьвецкія асобы. Ня раз сваёй парадай і ахвяраваньнем падтрымліваў гэтую каталіцкую газэту генэрал ордэну марыянаў літовец а. Юры Матулевіч (будучы біскуп Віленскі і блаславёны Каталіцкай Царквы).

Паводле ўспамінаў рэдактара газэты Баляслава Пачопкі, пачыналася выданьне так: «У 1912 г. Антон Бычкоўскі, работнік страхавой канторы, які меў вялікае жаданьне рабіць газэтную справу, атрымаў канцэсію на выданьне «Беларуса». Але дазвол ляжаў нерухома і можа ніколі б і ня быў ужыты, калі б не знайшоўся сьмяльчак — Ян Пазьняк, які, абуджаны «нашаніўцамі», прыйшоў да Бычкоўскага і сказаў яму, што нейкі час будзе выдаваць газэту за свае сродкі, і гэтак газэта пачала выходзіць».[1]

Эпіграфам у газэце былі словы з Эвангельля: «Шкада мне гэтага народу… бо ня мае што есьці» (Марк, 8, 2). Газэта мела на мэце задаволіць духоўныя патрэбы беларусаў-каталікоў і абудзіць іх нацыянальную сьвядомасьць, была разлічана пераважна на каталіцкую частку беларускіх сялянаў і інтэлігенцыі. Асьвятляла пытаньні рэлігійнага характару, якія не знаходзілі месца ў газэце «Наша Ніва», выдаўцы якой, да таго ж, прынялі рашэньне адмовіцца ад ад лацінкі і выдаваць сваю газэту толькі кірыліцай.

Газэта трымалася памяркоўнага грамадзкага накірунку, з павагай выказвалася пра іншыя народы, але крытыкавала паланізацыю і русіфікацыю беларусаў. Тым ня менш, ва ўмовах Сусьветнай вайны і на яе старонках зьявіліся «белыя плямы» цэнзараў.

У праграмным артыкуле рэдакцыя абвясьціла, што «будзе заўсёды стаяць на грунце хрысьціянска-каталіцкім, баронячы справу хрысьціянскую і беларускую», паважаючы іншыя народнасьці і веравызнаньні. Газэта агітавала беларусаў за разьвіцьцё нацыянальнай сьвядомасьці, заахвочвала да ўжываньня беларускай мовы ў набажэнствах.

Газэта мела аддзелы і рубрыкі: рэдакцыйныя артыкулы; вершы, аповесьці, апавяданьні і нарысы, каталіцкі касьцельны каляндар; сялянская гаспадарка; краёвая царкоўная і замежная хроніка; перапіска з уласнымі карэспандэнтамі, «усячына» (афарызмы, загадкі, незвычайныя здарэньні і інш.). Друкавала артыкулы на эканамічныя, палітычныя і сельскагаспадарчыя тэмы, казаньні сьвятароў на тэмы маралі і пэдагогікі, жыцьці сьвятых, малітвы.

У тыднёвіку друкавалі свае артыкулы і творы каталіцкія сьвятары, прыхільнікі беларусізацыі Каталіцкай Царквы ў Беларусі Францішак Будзька, Аляксандар Астрамовіч, Гэнрык Бэта, Казімер Сваяк, Ільдэфонс Бобіч (Пётра Просты), Уладзіслаў Талочка, Язэп Рэшаць і інш.

Друкаваліся літаратурныя творы Алеся Гаруна (пад псэўданімам А. Сумны), Антона Лявіцкага (Ядвігін Ш.), Альбэрта Паўловіча, Гальляша Леўчыка, Альфонса Петрашкевіча (Ф. Калінка), Язэпа Шпэта і інш. Газэта публікавала народныя казкі, песьні, паданьні, этнаграфічныя нарысы, апісаньні народных гульняў, зьвяртала ўвагу на сувязь беларускага фальклёру і традыцыйных абрадаў з хрысьціянскімі вобразамі і малітвамі. Вітаючы лепшыя бакі народнага характару беларусаў, адзначала і яго нясьмеласьць, пасіўнасьць, кансэрватызм прывычак.

Папа Піюс Х перад Вялікаднем 1914 годуа, на просьбу аднаго з супрацоўнікаў газэты «Biełarus», які ў той час быў у Рыме, блаславіў рэдактара, супрацоўнікаў і чытачоў газэты для беларускіх каталікоў.

Выхад газэты быў спынены ў сувязі з наступам немцаў і набліжэньнем расейска-нямецкага фронту да Вільні. Пасьля вайны шматкроць рабіліся спробы аднавіць выданьне «Беларуса». Баляслаў Пачопка разам з кс. Антонам Шышкам рабіў спробы аднавіць яе выданьне ў Беластоку. Аднак заўсёды аказвалася, што ўрэшце не хапала патрэбных дзеля гэтага грошай.

Выдавецкая дзейнасьць Рэдагаваць

Дзякуючы фінансаваму спрыяньню Магдалены Радзівіл, рэдакцыя газэты «Biełarus» выдавала кнігі рэлігійна-маральнага зьместу: «Алкаголь», «Некалькі слоў аб пакуце», «З жаднаго закону», «Батлейка», «На што беларусу газэты», «Чалавек на вышыні сваёй годнасьці», «Выясьненьне абрадаў р.-к. касьцёла», кніжачкі да набажэнства «Бог з намі» і «Жыцьцё папежа Піюса Х». Апрача гэтага былі прыгатаваны да друку: «Жыцьцё сьвятых Божых»", «Гісторыя касьцёла», «Набажэнства маёвае» і іншыя.

Літаратура Рэдагаваць

Крыніцы Рэдагаваць

  1. ^ Пачобка Б. «Беларус».[1]

Вонкавыя спасылкі Рэдагаваць

  Гэта — накід артыкула пра пэрыядычныя выданьні. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Беларус_(1913)&oldid=2393075»