Беларуская Вікіпэдыя
Белару́ская Вікіпэ́дыя — разьдзел Вікіпэдыі на беларускай мове, заснаваны ў жніўні 2004 году.
| Беларуская Вікіпэдыя | |
 | |
 | |
| Слоган | Вольная энцыкляпэдыя |
|---|---|
| Тып | энцыкляпэдыя |
| Даступныя мовы | беларуская |
| Уладальнік | Фундацыя «Вікімэдыя» |
| Аўтар | Уладзімер Каткоўскі |
| Пачатак працы | 12 жніўня 2004 (19 гадоў таму) |
| Камэрцыйны? | не |
| Рэгістрацыя | ёсьць, задарма, неабавязкова |
| Прыбытак | няма |
| Актуальны стан | дзейны |
| Рэйтынг Alexa | ? (2019 год) |
| Ліцэнзія | CC BY-SA 3.0[d] і ЛВД ГНУ |
| be-tarask.wikipedia.org | |
Першы запіс па-беларуску на галоўнай старонцы зьявіўся 27 студзеня 2004 году[1]. Першыя артыкулы — 12 жніўня 2004 году. На дадзены момант мае 86 331 артыкул. На 2019 год была 41-м паводле якасьці артыкулаў разьдзелам Вікіпэдыі.
Гісторыя рэдагаваць
- Асноўны артыкул: Вікіпэдыя:Гісторыя
Беларуская Вікіпэдыя была заснаваная 12 жніўня 2004 году (першая праўка на галоўнай старонцы была зробленая 7 красавіка таго ж году па беларускім часе).[2] Адным зь яе стваральнікаў быў Уладзімер Каткоўскі. Да пачатку 2007 году было напісана 6 000 артыкулаў. На сакавік 2007 году ў беларускай Вікіпэдыі было каля 6700 артыкулаў.
27 сакавіка 2007 году адбыўся перанос існаваўшага разьдзелу беларускай Вікіпэдыі на іншы адрас, што выклікала скандал у беларускай суполцы. На 27 лістапада 2008 году разьдзел займаў 60-ае месца па якасьці артыкулаў. 17 чэрвеня 2009 году ў беларускай Вікіпэдыі клясычным правапісам створаны 20-тысячны артыкул.
27 сьнежня 2021 году быў узламаны ўліковы запіс беларускага вікіпэдыста Паўла Пернікава[3]. 7 красавіка 2022 году яго выраклі да 2-х гадоў зьняволеньня, у тым ліку за праўкі ў артыкул «Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020—2021)»[4]. 11 лістапада 2022 году стварылі 80-тысячны артыкул. Паводле вынікаў 2022 году лік праглядаў артыкулаў Беларускай Вікіпэдыі вырас на 17 % да 50 млн, а лік яе ўнікальных наведнікаў павялічыўся на 62 % да 357 тыс. Пры гэтым лік рэдагаваньняў зьменшыўся на 9 % да 71 тыс., як і лік адрэдагаваных старонак на 9 % да 4 тыс. Прыток новых улічаных удзельнікаў павялічыўся ў 3,5 разы да 69 чалавек, але лік дзейных удзельнікаў скараціўся на 7 % да 31. Агульны лік мэдыязапытаў вырас на 7 % да 14 млн, але чыстая розьніца байтаў засталася на леташнім узроўні 42 мэгабайтаў[5].
Склад рэдагаваць
Апаратнае забесьпячэньне рэдагаваць
Беларускі разьдзел разам з астатнімі разьдзеламі Вікіпэдыі працуе на сэрвэрным клястары зь некалькіх сот сэрвэраў. Падрабязьней гл. meta:Hardware (анг.).
Праграмнае забесьпячэньне рэдагаваць
Выкарыстоўваецца рухавік MediaWiki. Падрабязныя зьвесткі пра вэрсію MediaWiki, якая выкарыстоўваецца, і ўсталяваныя пашырэньні даступныя на старонцы вэрсіі.
Тэматыка артыкулаў рэдагаваць
|
|
Гэты разьдзел утрымлівае застарэлыя зьвесткі. |
|---|
- Глядзіце таксама: ВП:Папулярныя артыкулы
Па стане на студзень 2009 году найболей шматлікімі зьяўляліся артыкулы, прысьвечаныя:
- Выбітным асобам — больш за 1000
- Населеным пунктам — больш за 1000
Удзельнікі рэдагаваць
Удзельнікам зьяўляецца любы карыстач Інтэрнэту, які зрабіў хоць бы адну праўку ў беларускай Вікіпэдыі.
Удзельнікі беларускай Вікіпэдыі могуць быць зарэгістраванымі карыстачамі або ананімамі. У першым выпадку яны могуць валодаць правамі адміністратара, бюракрата і/або чэк-юзэра.
- Асноўны артыкул: Вікіпэдыя:Правы ўдзельнікаў
Ананімы не рэгіструюцца ў праекце, але робяць ананімныя праўкі. Часьцей за ўсё гэта альбо выпадкова трапіўшыя ў Вікіпэдыю, новыя будучыя ўдзельнікі, замежныя ўдзельнікі (якія прастаўляюць інтэрвікі). Ананімныя ўдзельнікі ня могуць загружаць файлы і рэдагаваць паўзаблякаваныя артыкулы. У гісторыі правак запісваецца іх IP-адрас.
Зарэгістраваныя ўдзельнікі маюць свой нік і аўтарызуюцца, уводзячы свае імя і пароль. Пасьля рэгістрацыі ўдзельнікі маюць права загружаць файлы, пераназываць артыкулы, а празь некалькі дзён рэдагаваць паўзаблякаваныя артыкулы. Сталыя актыўныя ўдзельнікі маюць права ўдзельнічаць у выбарах адміністратараў і бюракратаў.
Адміністратары маюць дадатковыя правы — блякаваньне ўдзельнікаў, выдаленьне артыкулаў, праўка цалкам заблякаваных артыкулаў (поўнае блякаваньне і здыманьне ўсіх відаў блякаваньняў).
Бюракраты могуць пераназываць уліковыя запісы ўдзельнікаў, прысвойваць статус адміністратара і бота. Усе бюракраты зьяўляюцца адначасова і адміністратарамі.
Чэк-юзэры маюць доступ да прыладаў, якія дазваляюць у выпадку неабходнасьці атрымаць доступ да дадатковых дадзеных аб карыстачах. Для выдачы дадзеных правоў ўдзельнікі абавязаныя паведаміць свае рэальныя дадзеныя. Гэтак жа яны абавязваюцца выконваць правілы, і ў выпадку іх парушэньня дадзеныя правы могуць быць адкліканыя.
Геаграфічнае разьмеркаваньне ўдзельнікаў рэдагаваць
|
|
Гэты разьдзел утрымлівае застарэлыя зьвесткі. |
|---|
Па стане на жнівень 2009 году ўдзельнікі беларускай Вікіпэдыі (па прадстаўленай імі інфармацыі) прадстаўляюць каля 10 краінаў. Большасьць удзельнікаў, вядома, зь Беларусі. Каля 40 удзельнікаў самаідэнтыфікуюцца як удзельнікі зь Менску.
Прагляданасьць па краінах рэдагаваць
Праблемы рэдагавацьТарашкевіца й наркамаўка рэдагавацьРазьвіцьцё беларускай Вікіпэдыі абцяжарвае расейскамоўнасьць пераважнай большасьці насельніцтва Беларусі, а таксама раўналежнае выкарыстаньне розных варыянтаў беларускай мовы. Адна частка карыстальнікаў ужывае клясычны варыянт правапісу беларускае мовы (тарашкевіцу), а другая — афіцыйны (наркамаўку). Агулам дзьве беларускія Вікіпэдыі маюць толькі 1,7% ад ўсіх праглядаў моўных вэрсіяў энцыкляпэдыі ў Беларусі, значна адстаючы ад расейскамоўнай (79,2%) і ангельскамоўнай (15,2%).[7] Суіснаваньне двух правапісаў у межах аднаго праекту не задавальняла прыхільнікаў «наркамаўкі», а таму яны вырашылі аддзяліцца і стварыць асобны праект Вікіпэдыі. Праз пэўны час — у сакавіку 2007 году — беларуская Вікіпэдыя была падзеленая на дзьве — з клясычным і з афіцыйным правапісам, а 26 сакавіка 2007 году згодна з рашэньнем моўнага падкамітэту фундацыі Wikimedia разьдзел Вікіпэдыі клясычным правапісам быў перайменаваны з паддамэна трэцяга ўзроўню «be», які стала займаць Вікіпэдыя афіцыйным правапісам, у «be-x-old», што выклікала скандал у беларускай Вікіпэдыі. Разьвіцьцё інтэрнэту рэдагавацьУ Беларусі кошт інтэрнэт-паслуг значна вышэй, чым у шматлікіх краінах сьвету. Паводле праведзенага ў кастрычніку 2008 году дасьледаваньня агенцтва FactumBel (партнэр Gemius у Беларусі) сярод 1504 жыхароў Беларусі ва ўзросьце з 15 да 74 гадоў (асабістае апытаньне па месцы пражываньня) 32,8% апытаных выходзілі ў інтэрнэт не радзей, чым раз на месяц. Гэты вынік на 15% вышэйшы за зафіксаваны ў чэрвені. Кожны дзень інтэрнэтам карысталіся 14% удзельнікаў апытаньня, яшчэ 14% бывалі ў інтэрнэце штотыдзень.[8] Аўтарскае права рэдагавацьПраявай вандалізму можна лічыць і масавую публікацыю інфармацыі, і загрузку выяваў, абароненых аўтарскім правам, хоць у гэтым выпадку вандалізм часам не прызнаецца. Нягледзячы на пэўнасьць (у большасьці выпадкаў) такіх артыкулаў, публікацыя падобных тэкстаў можа прывесьці да юрыдычных праблемаў Вікіпэдыі. Па гэтым чыньніку падобныя артыкулы выдаляюцца, што таксама запавольвае разьвіцьцё Вікіпэдыі. Узнагароды рэдагаваць
Глядзіце таксама рэдагавацьКрыніцы рэдагаваць
Вонкавыя спасылкі рэдагаваць | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
