Беларуская Вікіпэдыя
Белару́ская Вікіпэ́дыя — разьдзел Вікіпэдыі на беларускай мове, заснаваны ў жніўні 2004 году.
| Беларуская Вікіпэдыя лац. Biełaruskaja Vikipedyja | |
 | |
 | |
| Слоган | Вольная энцыкляпэдыя |
|---|---|
| Тып | энцыкляпэдыя |
| Даступныя мовы | беларуская |
| Уладальнік | Фундацыя «Вікімэдыя» |
| Аўтар | Уладзімер Каткоўскі |
| Пачатак працы | 12 жніўня 2004 (20 гадоў таму) |
| Камэрцыйны? | не |
| Рэгістрацыя | ёсьць, задарма, неабавязкова |
| Прыбытак | няма |
| Актуальны стан | дзейны |
| Рэйтынг Alexa | ? (2019 год) |
| Ліцэнзія | CC BY-SA 3.0[d] і ЛВД ГНУ |
| be-tarask.wikipedia.org | |
Першы запіс па-беларуску на галоўнай старонцы зьявіўся 27 студзеня 2004 году[1]. Першыя артыкулы — 12 жніўня 2004 году. На гэты момант мае 87 938 артыкулаў. На 2019 год была 41-м паводле якасьці артыкулаў разьдзелам Вікіпэдыі.
Гісторыя
рэдагаваць
Беларускую Вікіпэдыю заснавалі 12 жніўня 2004 году (першую праўку на галоўнай старонцы зрабілі 7 красавіка таго ж году паводле беларускага часу)[2]. Адным зь яе стваральнікаў быў Уладзімер Каткоўскі. Да пачатку 2007 году было напісана 6 000 артыкулаў. На сакавік 2007 году ў Беларускай Вікіпэдыі было каля 6700 артыкулаў.
27 сакавіка 2007 году без публічнага абгрунтаваньня з боку Фундацыі «Вікімэдыя» адбыўся перанос існага разьдзелу Беларускай Вікіпэдыі з асноўнага беларускага паддамэну трэцяга ўзроўню «be» (куды з інкубатару перанесьлі разьдзел, створаны русіфікаваным моўным стандартам) на пабочны «be-x-old», што выклікала скандал у беларускай суполцы.
1 чэрвеня 2008 году Беларуская Вікіпэдыя пераадолела мяжу ў 10 тысячаў артыкулаў[3]. На 27 лістапада 2008 году разьдзел займаў 60-е месца паводле якасьці артыкулаў. 17 чэрвеня 2009 году ў Беларускай Вікіпэдыі клясычным правапісам стварылі 20-тысячны артыкул[4].
6 жніўня 2013 году колькасьць артыкулаў дасягнула 50 тысячаў. Увосень 2015 году дамэнную прыстаўку «be-x-old» замянілі на «be-tarask» у адпаведнасьці з уласным моўным падтэгам «tarask» (поўнае пазначэньне: be-tarask), нададзеным IANA клясычнаму правапісу (тарашкевіцы) беларускай мовы[5].
У час здушэньня пратэстаў у Беларусі супраць фальсыфікацыі выбараў, гвалту і беззаконьня 27 сьнежня 2021 году быў узламаны ўліковы запіс беларускага вікіпэдыста Паўла Пернікава[6]. 7 красавіка 2022 году рэжым Лукашэнкі вырак яго да 2-х гадоў зьняволеньня, у тым ліку за праўкі ў артыкул «Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020—2021)»[7].
11 лістапада 2022 году ў Беларускай Вікіпэдыі стварылі 80-тысячны артыкул. Паводле вынікаў 2022 году, лік праглядаў артыкулаў вырас на 17% да 50 млн, а лік яе ўнікальных наведнікаў павялічыўся на 62% да 357 тыс. Прытым лік рэдагаваньняў зьменшыўся на 9% да 71 тыс., як і лік адрэдагаваных старонак на 9% да 4 тыс. Прыток новых улічаных удзельнікаў павялічыўся ў 3,5 разы да 69 чалавек, але лік дзейных удзельнікаў скараціўся на 7% да 31. Агульны лік мэдыязапытаў вырас на 7% да 14 млн, але чыстая розьніца байтаў засталася на леташнім узроўні 42 мэгабайтаў[8].
У жніўні 2024 году рэжым Лукашэнкі абвясьціў «экстрэмісцкім» тэлеграм-канал Беларускай Вікіпэдыі (@wikipedyja)[9].
| Пачатак году | Месца сярод Вікіпэдыяў |
Лік артыкулаў | Створаных артыкулаў за папярэдні год |
Крыніца |
|---|---|---|---|---|
| 2024 | ▼79-е з 326 | ▲85 126 | ▲+4496 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2024-01-01 |
| 2023 | ▲78-е з 318 | ▲80 630 | ▼+3807 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2023-01-01 |
| 2022 | ▼80-е з 325 | ▲76 823 | ▲+4400 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2022-01-01 |
| 2021 | 78-е з 314 | ▲72 423 | ▲+3844 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2021-01-01 |
| 2020 | 78-е з 307 | ▲68 579 | ▼+2947 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2020-01-01 |
| 2019 | ▼78-е з 303 | ▲65 632 | ▲+3802 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2019-01-01 |
| 2018 | ▼76-е з 298 | ▲61 830 | ▼+1908 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2018-01-01 |
| 2017 | ▼75-е з 295 | ▲59 922 | ▼+2057 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2017-01-01 |
| 2016 | ▼71-е з 291 | ▲57 865 | ▼+2672 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2016-01-01 |
| 2015 | ▼69-е з 288 | ▲55 193 | ▼+3367 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2015-01-01 |
| 2014 | ▼67-з 287 | ▲51 826 | ▼+4140 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2014-01-01 |
| 2013 | 61-е з 285 | ▲47 686 | ▼+6964 | Вікіпэдыя:Асноўны міжмоўны рэнкінг 2013-01-01 |
| 2012 | ▲61-е | ▲40 904 | ▲+10 481 | ru:Википедия:Основной межъязыковой рэнкинг 2012-01-01 |
| 2011 | ▲63-е | ▲30 423 | ▼>+74231 | ru:Википедия:Основной межъязыковой рэнкинг 2011-01-01 |
| 2010 | ▲65-е | ▲23 000² | ▲<+8000² | Вікіпэдыя:Гісторыя#2010 |
| 2009 | ▲75-е | ▲15 000³ | ▲>+6000³ | Вікіпэдыя:Гісторыя#2009 |
| 2008 | ▼79-е з 253 | ▲8110 | ▼+2195 | en:Wikipedia:Multilingual ranking January 2008 |
| 2007 | ▼70-е з 250 | ▲5915 | ▲+3787 | en:Wikipedia:Multilingual ranking January 2007 |
| 2006 | ▼65-е са 197 | ▲2128 | ▲+1364 | en:Wikipedia:Multilingual ranking January 2006 |
| 2005 | 58-е са 162 | ▲7644 | +7644 | en:Wikipedia:Multilingual ranking January 2005 |
|
| ||||
Склад
рэдагавацьАпаратнае забесьпячэньне
рэдагавацьБеларускі разьдзел разам з астатнімі разьдзеламі Вікіпэдыі працуе на сэрвэрным клястары зь некалькіх сот сэрвэраў. Падрабязьней гл. meta:Hardware (анг.).
Праграмнае забесьпячэньне
рэдагавацьВыкарыстоўваецца рухавік MediaWiki. Падрабязныя зьвесткі пра вэрсію MediaWiki, якая выкарыстоўваецца, і ўсталяваныя пашырэньні даступныя на старонцы вэрсіі.
Тэматыка артыкулаў
рэдагавацьГэты разьдзел ўтрымлівае застарэлыя зьвесткі.
|
На студзень 2009 году найболей шматлікімі былі артыкулы, прысьвечаныя:
- Вядомым асобам — больш за 1000
- Населеным пунктам — больш за 1000
Удзельнікі
рэдагавацьУдзельнікам можа быць усякі карыстальнік інтэрнэту, які зрабіў хоць бы адну праўку ў Беларускай Вікіпэдыі.
Удзельнікі Беларускай Вікіпэдыі могуць быць зарэгістраванымі карыстальнікамі або ананімамі. У першым выпадку яны могуць валодаць правамі адміністратара, бюракрата і/або чэк-юзэра.
Ананімы не рэгіструюцца ў праекце, але робяць ананімныя праўкі. Часьцей за ўсё гэта альбо выпадкова трапіўшыя ў Вікіпэдыю, новыя будучыя ўдзельнікі, замежныя ўдзельнікі (якія прастаўляюць інтэрвікі). Ананімныя ўдзельнікі ня могуць загружаць файлы і рэдагаваць паўзаблякаваныя артыкулы. У гісторыі правак запісваецца іх IP-адрас.
Зарэгістраваныя ўдзельнікі маюць свой нік і аўтарызуюцца, уводзячы свае імя і пароль. Па рэгістрацыі ўдзельнікі маюць права загружаць файлы, пераназываць артыкулы, а празь некалькі дзён рэдагаваць паўзаблякаваныя артыкулы. Сталыя актыўныя ўдзельнікі маюць права браць удзел у выбарах адміністратараў і бюракратаў.
Адміністратары маюць дадатковыя правы — блякаваньне ўдзельнікаў, выдаленьне артыкулаў, праўка цалкам заблякаваных артыкулаў (поўнае блякаваньне і здыманьне ўсіх відаў блякаваньняў).
Бюракраты могуць пераназываць уліковыя запісы ўдзельнікаў, прысвойваць статус адміністратара і бота. Усе бюракраты адначасна адміністратары.
Чэк-юзэры маюць доступ да прыладаў, якія дазваляюць у выпадку неабходнасьці атрымаць доступ да дадатковых дадзеных пра карыстальнікаў. Для выдачы гэтых правоў ўдзельнікі мусяць паведаміць свае рэальныя зьвесткі. Гэтак жа яны абавязваюцца выконваць правілы, і ў выпадку іх парушэньня гэтыя правы могуць быць адкліканыя.
Геаграфічнае разьмеркаваньне ўдзельнікаў
рэдагавацьГэты разьдзел ўтрымлівае застарэлыя зьвесткі.
|
На жнівень 2009 году ўдзельнікі Беларускай Вікіпэдыі (паводле пададзенай імі інфармацыі) прадстаўляюць каля 10 краінаў. Большасьць удзельнікаў, вядома, зь Беларусі. Каля 40 удзельнікаў самаідэнтыфікуюцца як удзельнікі зь Менску.
Прагляданасьць паводле краінаў
рэдагаваць
ПраблемырэдагавацьТарашкевіца й наркамаўкарэдагавацьРазьвіцьцё Беларускай Вікіпэдыі абцяжарвае расейскамоўнасьць пераважнай большасьці насельніцтва Беларусі — адно з наступстваў шматгадовай палітыкі гвалтоўнай русіфікацыі (расейскага этнацыду), а таксама раўналежнае выкарыстаньне розных варыянтаў беларускай мовы. Адна частка карыстальнікаў ужывае клясычны варыянт правапісу беларускае мовы (тарашкевіцу), а другая — афіцыйны (наркамаўку). Агулам два беларускія разьдзелы маюць толькі 1,7% ад ўсіх праглядаў моўных вэрсіяў энцыкляпэдыі ў Беларусі, значна адстаючы ад расейскамоўнай (79,2%) і ангельскамоўнай (15,2%).[11] Суіснаваньне двух правапісаў у межах аднаго праекту не задавальняла прыхільнікаў «наркамаўкі», а таму яны надумалі аддзяліцца і стварыць асобны праект Вікіпэдыі. Праз пэўны час — у сакавіку 2007 году — Беларуская Вікіпэдыя была падзеленая на дзьве — з клясычным і з афіцыйным правапісам, а 26 сакавіка 2007 году згодна з пастановай моўнага падкамітэту фундацыі Wikimedia разьдзел Вікіпэдыі клясычным правапісам быў перайменаваны з паддамэну трэцяга ўзроўню «be», які стала займаць Вікіпэдыя афіцыйным правапісам, у «be-x-old», што выклікала скандал у Беларускай Вікіпэдыі. Разьвіцьцё інтэрнэтурэдагавацьУ Беларусі кошт інтэрнэт-паслуг значна вышэй, чым у шматлікіх краінах сьвету. Паводле праведзенага ў кастрычніку 2008 году дасьледаваньня агенцтва FactumBel (партнэр Gemius у Беларусі) сярод 1504 жыхароў Беларусі ў веку з 15 да 74 гадоў (асабістае апытаньне паводле месца жыхарства) 32,8% апытаных выходзілі ў інтэрнэт не радзей, чым раз на месяц. Гэты вынік на 15% вышэйшы за зафіксаваны ў чэрвені. Кожны дзень інтэрнэтам карысталіся 14% удзельнікаў апытаньня, яшчэ 14% бывалі ў інтэрнэце штотыдзень[12]. Аўтарскае праварэдагавацьПраявай вандалізму можна лічыць і масавую публікацыю інфармацыі, і загрузку выяваў, абароненых аўтарскім правам, хоць у гэтым выпадку вандалізм часам не прызнаецца. Нягледзячы на пэўнасьць (у большасьці выпадкаў) такіх артыкулаў, публікацыя падобных тэкстаў можа прывесьці да юрыдычных праблемаў Вікіпэдыі. Паводле гэтага чыньніку падобныя артыкулы выдаляюцца, што таксама запавольвае разьвіцьцё Вікіпэдыі. Узнагародырэдагаваць
Глядзіце таксамарэдагавацьКрыніцырэдагаваць
Вонкавыя спасылкірэдагаваць | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
