Найвышэйшая атэстацыйная камісія Беларусі

Найвышэйшая атэстацыйная камісія Беларусі — дзяржаўнае ведамства Беларусі ў галіне засьведчаньня годнасьці і ступеняў навуковых працаўнікоў, заснавае ў верасьні 1992 году.

Найвышэйшая атэстацыйная камісія Беларусі
Абрэвіятура	НАК РБ
Дата ўтварэньня	18 верасьня 1992 (32 гады таму)
Тып	ведамства
Юрыдычны статус	дзяржаўная ўстанова
Мэта	прысваеньне навуковых годнасьцяў і ступеняў
Штаб-кватэра	Першамайскі раён, прасп. Незалежнасьці, д. 66
Месцазнаходжаньне	Менск
Каардынаты	53°55′13″ пн. ш. 27°35′54″ у. д.
Дзейнічае ў рэгіёнах	Беларусь
Афіцыйныя мовы	беларуская, расейская
Старшыня	Аляксандар Гучок
Галоўная навуковая сакратарка	Вольга Дубаневіч
Сябры Камісіі	Аляксандар Канойка, Натальля Кардзіяка, Зьміцер Піневіч, Аляксандар Сьмяян, Ірына Старавойтава, Сяргей Чыжык
Асноўныя асобы	Кірыл Дабрэга, Аляксей Белы, Міхаіл Вішнеўскі, Валеры Гадуноў, Алег Івашкевіч, Мікалай Казак, Аляксандар Лакотка, Валянціна Маслава, Антаніна Морава, Станіслаў Трацьцяк, Юры Харын, Уладзімер Шкуматаў
Кіроўны орган	Прэзыдыюм
Матчына кампанія	Прэзыдэнт Беларусі
Бюджэт	1,859 млн рублёў (2021 год; 732,5 тыс. $)
Сайт	vak.gov.by/be
Колішняя назва	Найвышэйшы атэстацыйны камітэт Беларусі (1995—1997, 2001—2002), Дзяржаўны найвышэйшы атэстацыйны камітэт Беларусі (1997—2001)

На 2022 год улучала 2 управы: 1) аналітычнай і прававой працы, 2) атэстацыйнай працы, а таксама рэжымна-таемны орган.

Паўнамоцтвы

На 2022 год Найвышэйшая атэстацыйная камісія Беларусі мела паўнамоцтвы на:

• кіраваньне працай навуковых установаў і ВНУ у галіне засьведчаньня навукоўцаў;
• узгадненьне праектаў нарматыўных прававых актаў датычна падрыхтоўкі навукоўцаў і прысваеньня навуковых годнасьцяў і ступеняў;
• вызначэньне парадку засьведчаньня навуковых установаў сумесна зь Дзяржаўным камітэтам па навуцы і тэхналёгіях Беларусі і Нацыянальнай акадэміяй навук Беларусі;
• распрацоўку і зацьверджаньне пераліку спэцыяльнасьцяў навукоўцаў Беларусі і пераліку спэцыяльнасьцяў для прысваеньня навуковых годнасьцяў у Беларусі;
• стварэньне і зацьверджаньне складу, улік і мэтадычную дапамогу, нагляд за дзейнасьцю і спыненьне дзейнасьці радаў абароны дысэртацыяў;
• разгляд дысэртацыяў ад радаў абароны дысэртацыяў;
• зацьверджаньне і скасаваньне рашэньняў радаў абароны дысэртацыяў аб прысуджэньні навуковай ступені кандыдата навук;
• прысуджэньне навуковай ступені доктара навук на падставе хадайніцтва рады абароны дысэртацыяў і адхіленьне такога хадайніцтва;
• прысваеньне годнасьці дацэнта і прафэсара на падставе хадайніцтва навуковай рады ВНУ і навуковай установы і адхіленьне такога хадайніцтва;
• прыраўноўваньне дакумэнтаў аб прысуджэньні навуковай годнасьці і ступені, выдадзеных ведамствамі засьведчаньня іншых дзяржаваў, зь якімі ўрад Беларусі заключыў дамовы аб прызнаньні такіх дакумэнтаў;
• перазасьведчаньне асобаў з навуковай годнасьцю і ступеняй, прысуджанымі ў іншых дзяржавах, зь якімі ўрад Беларусі заключыў дамову аб прызнаньні адпаведных дакумэнтаў;
• узгадненьне адкрыцьця і закрыцьця асьпірантуры, ад’юнктуры і дактарантуры, удзел у іх зацьведчаньні, мэтадычную дапамогу ім і нагляд за імі;
• зацьверджаньне пашпарту спэцыяльнасьці навукоўцаў і праграмы-мінімуму кандыдацкага экзамэну паводле адмысловага прадмету;
• разгляд справы аднаўленьня і пазбаўленьня навуковай годнасьці і ступені, скаргі і звароту грамадзяніна і юрыдычнай асобы;
• распрацоўку апісаньня нацыянальнага дыплёму кандыдата і доктара навук, нацыянальнага пасьведчаньня дацэнта і прафэсра, нацыянальнага дыплёму доктара філязофіі, дубліката такога дыплёму і пацьведчаньня, унясеньня іх на зацьверджаньне прэзыдэнту Беларусі, усталяваньне парадку афармленьня і выдачы названых дакумэнтаў і іх дублікатаў;
• агляд вынікаў дысэртацыяў, давядзеньне і да ведама дзяржаўных ведамстваў і іх асьвятленьне ў сродках масавай інфармацыі;
• улік і абагулены агляд абароненых дысэртацыяў са штогадовай падачай адпаведнай справаздачы прэзыдэнту Беларусі
• стварэньне і падтрыманьне надзённасьці банку дадзеных аб навукоўцах Беларусі, унясеньне асабістых зьвестак фізычных асобаў з такога банку ў рэгістар насельніцтва;
• фінансаваньне выдаткаў радаў абароны дысэртацыяў на прысуджэньне навуковых ступеняў і нагляд за мэтавых выкарыстаньнем гэтых сродкаў;
• стварэньне архіву, захоўваньне справаў засьведчаньня і перадача дысэртацыі ў Нацыянальную бібліятэку Беларусі;
• удзел у падрыхтоўцы праектаў міжурадавых дамоваў аб засьведчаньні навуковай годнасьці і ступені;
• заключэньне міжнародных міжведамасных дамоваў;
• усталяваньне парадку разгляду справы засьведчаньня сушукальніка навуковай годнасьці і ступені, іх прысваеньня, аднаўленьня і пазбаўленьня, вызначэньне афармленьня дысэртацыі, аўтарэфэрату і выданьня паводле дысэртацыі, утварэньне і зьмяненьне пераліку выданьняў Беларусі для абнародаваньня вынікаў дысэртацыі.

Кіраваньне

• Прэзыдыюм. Склад зацьвярджаўся прэзыдэнтам Беларусі па ўзгадненьні са старшынём. Налічваў 15 сябраў. Прысуджаў навуковыя годнасьці і ступені. Прыраўноўваў і прызнаваў замежныя пасьведчаньні аб навуковай годнасьці і ступені.
• Калегія. Налічвала 9 сябраў. Стварала і зацьвярджала склад радаў абароны дысэртацыяў і экспэртных радаў. Узгадняла адкрыцьце і закрыцьце асьпірантуры, ад’юнктуры і дактарантуры. Зацьвярджала пашпарт спэцыяльнасьці навукоўцаў і праграмы-мінімуму кандыдацкага экзамэну паводле адмысловага прадмету.
• Экспэртныя рады. Ацэньвалі дысэртацыі на сушуканьне навуковых ступеняў у адпаведнасьці з галіной навукі і спэцыяльнасьцю паводле надзённасьі і навізны, дакладнасьці і абгрунтаванасьці вынікаў, а таксама дастасоўнай значнасьці. Вызначалі абгрунтаванасьць заключэньняў рады абароны дысэртацыяў. Рыхтавалі заключэньні і парады для Прэзыдыюму наконт прысуджэньня навуковай годнасьці і ступені. Разглядалі матэрыялы перазасьведчаньня ўладальнікаў замежных пасьведчаньняў аб навуковай годнасьці і ступені, пасьля чаго давалі Прэзыдыюму адпаведныя парады. Уносілі прапановы наконт стварэньня і складу радаў абароны дысэртацыяў пасьля адпаведнага разгляду. Раілі наконт зацьверджаньня пашпарту спэцыяльнасьці навукоўцаў і праграмы-мінімуму кандыдацкага экзамэну паводле адмысловага прадмету пасьля адпаведнага разгляду. Разглядала матэрыялы наконт аднаўленьня і пазбаўленьня навуковай годнасьці і ступені. Уносіла ў Калегію прапановы наконт улучэньня часопісаў у Пералік навуковых выданьняў Беларусі для абнародаваньня вынікаў дысэртацыяў.

Мінуўшчына

18 верасьня 1992 году Савет міністраў Беларусі ўхваліў Пастанову № 564 «Аб стварэньні Найвышэйшай атэстацыйнай камісіі пры Савеце міністраў Рэспублікі Беларусь». У лістападзе 1995 году Найвышэйшую атэстацыйную камісію Беларусі перайменавалі ў Найвышэйшы атэстацыйны камітэт Беларусі (НАК Беларусі). На 1996 году НАК Беларусі атрымліваў заяўкі на прысуджэньне навуковых ступеняў ад 136 радаў абароны дысэртацыяў і 25 экспэртных радаў. НАК Беларусі зацьвярджала рашэньне радаў аб прысуджэньні навуковай ступені кандыдата навук і адпаведныя хадайніцтвы аб прысуджэньні ступені доктара навук. Таксама НАК Беларусі прысвойвала годнасьці дацэнта і прафэсара, стварала ўстановы атэстацыі, распрацоўвала парадак падрыхтоўкі навуковых кадраў праз асьпірантуру, дактарантуру і сушукальніцтва. Сярод іншага НАК Беларусі зацьвярджала пералікі спэцыяльнасьцяў для прысуджэньня навуковых годнасьцяў і ступеняў, а таксама стварала нацыянальны банк дадзеных навукоўцаў з годнасьцямі і ступенямі. У 1997 годзе НАК Беларусі перайменавалі ў Дзяржаўны найвышэйшы атэстацыйны камітэт Беларусі, а ў 2001-м — зноў у Найвышэйшы атэстацыйны камітэт, але ў складзе Камітэту па навуцы пр Савеце міністраў Беларусі. У 2002 годзе вярнулі назву Найвышэйшая атэстацыйная камісія Беларусі.

У 2013 годзе Найвышэйшая атэстацыйная камісія Беларусі прысвоіла навуковую ступеню кандыдата навук 512 сушукальнікам, а ступеню доктара навук — 39 сушукальнікам. Таксама 49 сушукальнікаў атрымалі годнасьць прафэсара. Сярэдні век сушукальнікаў ступені кандыдата навук склаў 34 гады, а доктара навук — 53 гады. Па мэдычных і тэхнічных навуках выканалі 100 дысэртацыяў з прысуджэньнем ступені, па фізыка-матэматычных — 47 і па біялягічных — 45. За 21 год дзейнасьці НАК Беларусі ў пэдагогіцы абаранілі каля 600 дысэртацыяў. Дыплёмы аб навуковых ступенях у Беларусі атрымалі 46 замежных грамадзянаў з 11 краінаў — Расеі, Лібіі, Іраку, Кітаю, Ірану, Анголы, Віетнаму, Ізраілю, Нігерыі, Нідэрляндаў і Ўкраіны. Па выніках пераатэстацыі ступеню кандыдата навук прысудзілі 3-м грамадзянам Беларусі, якія абаранілі свае працы за мяжой.

На 31 сьнежня 2019 году НАК Беларусі ўхваляў дзейнасьць 161-й рады абароны дысэртацыяў, у тым ліку 120 доктарскіх радаў. За 2019 год зьмянілі склад 20 радаў абароны дысэртацыяў і падоўжылі паўнамоцтвы 10 такіх радаў, а таксама стварылі 7 новых радаў, зь якіх 6 кандыдацкіх. Агулам рады абароны дысэртацыяў дзейнічалі ў 23-х галінах навукі, у тым ліку такіх, як: архітэктура, біялёгія, вэтэрынарыя, ваенная навука, геаграфія, геалёгія і мінэралёгія, мастацтвазнаўства, гісторыя і археалёгія, культуралёгія, мэдыцына, пэдагогіка, паліталёгія, псыхалёгія, сельскагаспадарчая навука, грамадазнаўства, тэхнічныя навукі, фармацэўтыка, фізыка-матэматычныя навукі, мовазнаўства, філязофія, хімія, эканоміка і правазнаўства.

Старшыні

• Анатоль Дастанка (1992—2002)
• Анатоль Рубінаў (сьнежань 2002 — студзень 2006)
• Анатоль Афанасьеў (2006—2014)
• Генадзь Пальчык (2014—2018)
• Аляксандар Гучок (ад 26 чэрвеня 2018 году)

Вонкавыя спасылкі

• Электронная форма для грамадзянаў // Найвышэйшая атэстацыйная камісія Рэспублікі Беларусь, 2022 г. Праверана 6 чэрвеня 2022 г.
  • Бібліятэка аўтарэфэратаў (рас.)
  • Апісаньне нацыянальных кваліфікацыйных дакумэнтаў(недаступная спасылка)
  • Узоры афармленьня бібліяграфічнага апісаньня ў сьпісе крыніцаў, прыводзімых у дысэртацыі і аўтарэфэраце (рас.)
• Найвышэйшая атэстацыйная камісія // Газэта «Зьвязда», 21 верасьня 2017 г. Праверана 6 чэрвеня 2022 г.