Вікіпэдыя

Кейстут (імя)

Кейстут, Кестут (Гестут, Кістут) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Кейстут
лац. Kejstut
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Утворанае ад Geste + суфікс з элемэнтам -т- (-t-)
Keso + Tuoto
Іншыя формы
Варыянт(ы) Гестут, Кестут, Кістут
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Кейстут»

Імя рэдагаваць

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Іменная аснова -гаст- (-каст-, -гест-) (імёны ліцьвінаў Гестар, Каштарт, Гаштольд; германскія імёны Gaster, Kastert, Gastald) паходзіць ад гоцкага і германскага gasts 'госьць, вандроўнік', аснова -гез- (-гіз-, -кез-) (імёны ліцьвінаў Геска, Гізель, Гесмонт; германскія імёны Geske, Giesel, Gismondus) — ад гоцкага gais 'суліца, кап’ё'[1], а аснова -тот- (-дод-) (імёны ліцьвінаў Тутыла, Дудзен, Доман; германскія імёны Tuotilo, Duden, Domann) — ад стараверхненямецкага toto 'хросны бацька'[2]. Апроч таго, як у германскіх, так і славянскіх мовах адзначаецца антрапанімічны суфікс-пашыральнік -ут- (-ut-)[3].

Яшчэ ў Раўданскім рукапісе, апублікаваным Тэадорам Нарбутам, імя Кейстут тлумачылася як «спрытнюга» (fortelnik), што засьведчыла традыцыйнасьць разуменьня германскага паходжаньня гэтага імя[4]. Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Кейстут паходзіць ад прагерманскага і праславянскага keist-, ад якога славянскае кисть, дыялектавае расейскае кистать 'неахайна рабіць штосьці', данскае keite 'левая рука', keitet 'ляўшун', таксама 'няспрытны, неахайны'; у мове ліцьвінаў, відаць, наадварот азначала 'спрытны, увішны'[4].

У 1389 годзе ў Праскім унівэрсытэце навучаўся Bartholomaeus Keynstot[5].

У Прусіі бытавала імя Gaystut / Geistut[6].

У Польшчы ў 1534 годзе адзначалася прозьвішча Gostot[7].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: От князя от Кестутя и от князя от Либорта у Торунь к местычемъ (па 1341 годзе)[8][9]; Оже я князь Еоунутии, и Кистютии, и Любартъ[10] (1352 год)[11]; Nos Kynstutus dux. lythwanorum (14 жніўня 1358 году)[12]; Kenstutte (7 лістапада 1367 году[13], 29 верасьня 1379 году[14][15]); Се язъ князь великии Олгердъ со своимъ братомъ, со княземъ Кестутьемъ[10] (1372 год[16])[17]; Nobilibus viris Oligerdo Magno et Kenstuto ac Lubardo fratribus ducibus Lituanorum (23 кастрычніка 1373 году)[18]; filium Chestudi, ducis Lituanorum (29 верасьня 1377 году)[19]; rex Keynstuthe (27 лютага 1380 году)[20]; Kinstudti filius (14 чэрвеня 1384 году)[21]; Kinstudti filio (1 студзеня 1386 году)[22]; vnser vater herczog Kinstutt[23] (Мэмарыял Вітаўта, 1390 год); Kynstut[24], Kinstut[25], Kynstud[26], Kinstoud[27] (Хроніка Віганда); Keinstut (Хроніка Лівоніі Германа Вартбэрга)[28]; Kyestuti, Kyerstruch[a] або Кестоутіи, Кестутіи[b] (Летапісец вялікіх князёў літоўскіх); Waydoth, Kenstotten sone (Хроніка Дэтмара зь Любеку)[29]; Kinstod (Хроніка Ёгана фон Посільге)[30]; Kynstodus (па 1409 годзе)[31]; Kinstot… Kynstotte… Kynstot (да 1416 году)[32]; Кейстутей[33] або Кестутій[34] (Наўгародзкі чацьверты летапіс); Кестутей[35] або Кестютей[36] (Сафійскі першы летапіс); пры великомъ князи Кестути (31 жніўня 1449 году)[37]; пры великом князи Кгестути (5 лютага 1494 году)[38]; Кестутей Гедимановичь[10][39] (Ніканаўскі летапіс); Богданъ Кестуцевичъ (1528 год)[40]; Sawonko Kistiutowicz (1551 год)[41]; Петрукъ Кестутевичъ (24 красавіка 1580 году)[42]; Michał Walentynowicz Kieystut… nieboszczyk oyciec iego Walenty Kieystut (16 траўня 1661 году)[43].

Носьбіты рэдагаваць

Кейстуты Гедзіміны (Kiejstut Gedymin) — літоўскі шляхецкі род зь Вільні[44].

Гедзіміны (Giedymin) або Кейстут-Гедзіміны (Kiejstut-Giedymin) гербу Пагоня — літоўскі шляхецкі род з Троцкага павету[45].

Заўвагі рэдагаваць

  1. ^ Паводле Origo regis Jagyelo et Wytholdi ducum Lithuanie
  2. ^ Паводле Віленскага сьпісу

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
  2. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 72.
  3. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 204.
  4. ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
  5. ^ Album seu matricula facultatis juridicae Universitatis Pragensis. — Pragae, 1834. P. 102.
  6. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 28, 31.
  7. ^ Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. T. 1: A—G. — Kraków, 2007. S. 565.
  8. ^ Послание литовских князей Кейстута и Любарта жителям Торуни (после 1341), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  9. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 23.
  10. ^ а б в Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 164.
  11. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 30.
  12. ^ Kodeks dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego. — Warszawa, 1863. S. 73.
  13. ^ Договор между Тевтонским орденом в Ливонии и ВКЛ о пограничном режиме на реке Двине (1367), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  14. ^ Договор о перемирии на 10 лет между ВКЛ и Тевтонским орденом (1379), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  15. ^ Codex diplomaticus Lithuaniae, 1253—1433. — Vratislaviae, 1845. P. 53.
  16. ^ Перемирие между Великим княжеством Литовским и Великим княжеством Московским (1372), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  17. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 46.
  18. ^ Послание папы Григория XI в.к.л. Ольгерду с призывом принять католичество (1373), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  19. ^ Послание короля Польши и Венгрии Людовика о положении в Подольской земле (1377), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  20. ^ Договор между в.к.л. Ягайлом и магистром Ливонии Вильгельмом фон Фримерсхаймом (1380), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  21. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 5.
  22. ^ Обязательство Тевтонского ордена помогать князю Витовту в возвращении вотчины (1386), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  23. ^ Лицкевич О. В. «Летописец великих князей литовских» и «Повесть о Подолье»: опыт комплексного критического разбора. — СПб., 2019. С. 263—264.
  24. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 447, 519, 527—528, 545—548, 550, 557—558, 563, 566, 588, 570—571, 577, 583, 596, 598, 601—604, 606, 609, 613, 618, 619, 620.
  25. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 529, 531, 535, 555, 570—571, 581, 583, 596, 599, 603, 607, 613—614.
  26. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 508, 522, 527—531, 533—535, 537, 540, 545, 548—549, 567, 573, 595, 614.
  27. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 520, 529, 538—539, 547, 549—550, 555, 562—563, 565, 570, 583, 607, 621.
  28. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 81, 84—85, 94, 104, 106—107, 113.
  29. ^ Chroniken der deutschen Städte. Bd. 1. — Leipzig, 1884. S. 533.
  30. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 3. — Leipzig, 1866. S. 91, 94, 105, 118, 123
  31. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 997.
  32. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 1026.
  33. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 56, 67, 83.
  34. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 56, 72
  35. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 223—225, 238.
  36. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 235.
  37. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 248, 357.
  38. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 251.
  39. ^ ПСРЛ. Т. 10. — СПб., 1885. С. 217.
  40. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 101.
  41. ^ Słownik historycznych nazw osobowych Białostocczyzny (XV—XVII w.). T. 1: A—O. — Białystok, 1997. S. 154.
  42. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 14. — Вильна, 1887. С. 213.
  43. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 10. — Вильна, 1879. С. 279.
  44. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 567.
  45. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 272.

Літаратура рэдагаваць

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Кейстут_(імя)&oldid=2504169»