Вікіпэдыя

Кейстут (імя)

Кейстут, Кестут (Гестут, Кістут, Гештот) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Кейстут
лац. Kejstut
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Утворанае ад Keast + суфікс з элемэнтам -т- (-t-)
Іншыя формы
Варыянт(ы) Гестут, Кестут, Кістут, Гештот
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Кейстут»

Паходжаньне

рэдагаваць
Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Гаст або Гест, пазьней Кіст (Gast, Gestr[1], Gest[2][3], Keast[4]) — імя германскага паходжаньня[5]. Іменная аснова -гаст- (-каст-, -гест-) (імёны ліцьвінаў Гестар, Каштарт, Гаштольд; германскія імёны Gaster, Kastert, Gastald) паходзіць ад гоцкага і германскага gasts 'госьць, вандроўнік'. Антрапанімічны суфікс-пашыральнік -ут- (-ut-) адзначаецца як у германскіх, так і ў славянскіх мовах[6].

Яшчэ ў Раўданскім рукапісе, апублікаваным Тэадорам Нарбутам, імя Кейстут тлумачылася як «спрытнюга» (fortelnik), што засьведчыла традыцыйнасьць разуменьня германскага паходжаньня гэтага імя[7]. Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Кейстут паходзіць ад прагерманскага і праславянскага keist-, ад якога славянскае кисть, дыялектавае расейскае кистать 'неахайна рабіць штосьці', данскае keite 'левая рука', keitet 'ляўшун', таксама 'няспрытны, неахайны'; у мове ліцьвінаў, відаць, наадварот азначала 'спрытны, увішны'[7].

З нагоды летувіска-балтыйскіх этымалёгіяў імя Кейстут лінгвіст і літаратуразнаўца-мэдыявіст Аляксандар Бразгуноў зьвяртае ўвагу на тое, што сучаснае летувіскае напісаньне «Kęstutis» ёсьць гістарычна непраўдзівым, бо ня ўлічвае, што ў асноўнай летапіснай форме імя Кейстут пасьля «е» стаіць «й», а летувіскі «ę» гістарычна быў насавым, што адлюстроўваецца ў форме чацьвертай асобы цяперашняга часу kęsti 'цярпець, зносіць', ад якога ў рэчышчы палітыкі летувізацыі выводзяць імя — kenčia 'трывае, зносіць'[8].

У 1389 годзе ў Праскім унівэрсытэце навучаўся Bartholomaeus Keynstot[9].

У Прусіі бытавала імя Gaystut / Geistut[10].

У Польшчы ў 1534 годзе адзначалася прозьвішча Gostot[11].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: От князя от Кестутя и от князя от Либорта у Торунь к местычемъ (па 1341 годзе)[12][13]; Оже я князь Еоунутии, и Кистютии, и Любартъ[14] (1352 год)[15]; Nos Kynstutus[a] dux. lythwanorum (14 жніўня 1358 году)[17]; Kenstutte (7 лістапада 1367 году[18], 29 верасьня 1379 году[19][20]); Се язъ князь великии Олгердъ со своимъ братомъ, со княземъ Кестутьемъ[14] (1372 год[21])[22]; Nobilibus viris Oligerdo Magno et Kenstuto ac Lubardo fratribus ducibus Lituanorum (23 кастрычніка 1373 году)[23]; filium Chestudi, ducis Lituanorum (29 верасьня 1377 году)[24]; rex Keynstuthe (27 лютага 1380 году)[25]; Kinstudti filius (14 чэрвеня 1384 году)[26]; Kinstudti filio (1 студзеня 1386 году)[27]; vnser vater herczog Kinstutt[28] (Мэмарыял Вітаўта, 1390 год); Kynstut[29], Kinstut[30], Kynstud[31], Kinstoud[32] (Хроніка Віганда); Keinstut (Хроніка Лівоніі Германа Вартбэрга)[33]; Kyestuti, Kyerstruch[b] або Кестоутіи, Кестутіи[c] (Летапісец вялікіх князёў літоўскіх); Waydoth, Kenstotten sone (Хроніка Дэтмара зь Любеку)[34]; Kinstod (Хроніка Ёгана фон Посільге)[35]; Kynstodus (па 1409 годзе)[36]; Kinstot… Kynstotte… Kynstot (да 1416 году)[37]; Кейстутей[38] або Кестутій[39] (Наўгародзкі чацьверты летапіс); Кестутей[40] або Кестютей[41] (Сафійскі першы летапіс); пры великомъ князи Кестути (31 жніўня 1449 году)[42]; пры великом князи Кгестути (5 лютага 1494 году)[43]; Кестутей Гедимановичь[14][44] (Ніканаўскі летапіс); Богданъ Кестуцевичъ (1528 год)[45]; Sawonko Kistiutowicz (1551 год)[46]; Петрукъ Кестутевичъ (24 красавіка 1580 году)[47]; Кестут (Хроніка літоўская і жамойцкая)[48]; Michał Walentynowicz Kieystut… nieboszczyk oyciec iego Walenty Kieystut (16 траўня 1661 году)[49]; Michał Giesztot (1816 год)[50].

Носьбіты

рэдагаваць

Кейстуты Гедзіміны (Kiejstut Gedymin) — літоўскі шляхецкі род зь Вільні[51].

Гедзіміны (Giedymin) або Кейстут-Гедзіміны (Kiejstut-Giedymin) гербу Пагоня — літоўскі шляхецкі род з Троцкага павету[52].

Заўвагі

рэдагаваць
  1. ^ Напрыклад, старажытнае германскае імя Geisaricus запісвалася і як Gesericus, Gisiricus, і як Ginsiricus, Gensiricus[16]
  2. ^ Паводле Origo regis Jagyelo et Wytholdi ducum Lithuanie
  3. ^ Паводле Віленскага сьпісу

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Naumann H. Altnordische Namenstudien. — Berlin, 1912. S. 38.
  2. ^ Ray O. Vore navne: en etymologisk navnebok med fyldige utredninger. — Chicago, 1944. S. 145.
  3. ^ Bass A. Deutsche Vornamen. — Leipzig, 1909. S. 128.
  4. ^ Ferguson R. The Teutonic Name-system Applied to the Family Names of France, England, & Germany. — London, 1864. P. 296.
  5. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 605.
  6. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 204.
  7. ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
  8. ^ Бразгуноў А. Генезіс імёнаў вялікіх князёў літоўскіх // Беларуская анамастыка. Гісторыя і сучаснасць: матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі (Менск, 20 красавіка 2010 г.) / Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы; рэдкал.: І. Капылоў і інш.]. — Менск: Права і эканоміка, 2010. С. 211.
  9. ^ Album seu matricula facultatis juridicae Universitatis Pragensis. — Pragae, 1834. P. 102.
  10. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 28, 31.
  11. ^ Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. T. 1: A—G. — Kraków, 2007. S. 565.
  12. ^ Послание литовских князей Кейстута и Любарта жителям Торуни (после 1341), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  13. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 23.
  14. ^ а б в Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 164.
  15. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 30.
  16. ^ Schonfeld M. Wörterbuch der altgermanischen personen-und völkernamen. — Heidelberg, 1911. S. 99.
  17. ^ Kodeks dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego. — Warszawa, 1863. S. 73.
  18. ^ Договор между Тевтонским орденом в Ливонии и ВКЛ о пограничном режиме на реке Двине (1367), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  19. ^ Договор о перемирии на 10 лет между ВКЛ и Тевтонским орденом (1379)(недаступная спасылка), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  20. ^ Codex diplomaticus Lithuaniae, 1253—1433. — Vratislaviae, 1845. P. 53.
  21. ^ Перемирие между Великим княжеством Литовским и Великим княжеством Московским (1372), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  22. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 46.
  23. ^ Послание папы Григория XI в.к.л. Ольгерду с призывом принять католичество (1373), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  24. ^ Послание короля Польши и Венгрии Людовика о положении в Подольской земле (1377), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  25. ^ Договор между в.к.л. Ягайлом и магистром Ливонии Вильгельмом фон Фримерсхаймом (1380), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  26. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 5.
  27. ^ Обязательство Тевтонского ордена помогать князю Витовту в возвращении вотчины (1386), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  28. ^ Лицкевич О. В. «Летописец великих князей литовских» и «Повесть о Подолье»: опыт комплексного критического разбора. — СПб., 2019. С. 263—264.
  29. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 447, 519, 527—528, 545—548, 550, 557—558, 563, 566, 588, 570—571, 577, 583, 596, 598, 601—604, 606, 609, 613, 618, 619, 620.
  30. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 529, 531, 535, 555, 570—571, 581, 583, 596, 599, 603, 607, 613—614.
  31. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 508, 522, 527—531, 533—535, 537, 540, 545, 548—549, 567, 573, 595, 614.
  32. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 520, 529, 538—539, 547, 549—550, 555, 562—563, 565, 570, 583, 607, 621.
  33. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 81, 84—85, 94, 104, 106—107, 113.
  34. ^ Chroniken der deutschen Städte. Bd. 1. — Leipzig, 1884. S. 533.
  35. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 3. — Leipzig, 1866. S. 91, 94, 105, 118, 123
  36. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 997.
  37. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 1026.
  38. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 56, 67, 83.
  39. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 56, 72
  40. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 223—225, 238.
  41. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 235.
  42. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 248, 357.
  43. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 5 (1427—1506). — Vilnius, 2014. P. 251.
  44. ^ ПСРЛ. Т. 10. — СПб., 1885. С. 217.
  45. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 101.
  46. ^ Słownik historycznych nazw osobowych Białostocczyzny (XV—XVII w.). T. 1: A—O. — Białystok, 1997. S. 154.
  47. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 14. — Вильна, 1887. С. 213.
  48. ^ ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 41—42, 62—63.
  49. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 10. — Вильна, 1879. С. 279.
  50. ^ Gudogaj, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego
  51. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 567.
  52. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 272.

Літаратура

рэдагаваць
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Кейстут_(імя)&oldid=2608328»