Гісторыя Петрыкава

Петрыкаў — даўняе мястэчка гістарычнай Мазыршчыны (частка Меншчыны), на ўсходзе Палесься.

Вялікае Княства Літоўскае

Выяўленае археолягамі селішча VI — VII стст. сьведчыць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў далёкай старажытнасьці. У пісьмовых крыніцах Петрыкаў (Петрыкавічы) упершыню ўпамінаецца ў ХV ст., калі паселішча ўваходзіла ў склад Слуцкага княства і знаходзілася ў валоданьні Алелькавічаў^[1]. У 2-й пал. ХVI ст. мясьціна далучылася да Мазырскага павету Менскага ваяводзтва.

У 1523 Петрыкаў атрымаў статус мястэчка. Алелькавічы збудавалі тут замак, зьнішчаны ў 1535 маскоўскімі захопнікамі (пазьней адноўлены). У 1595 мястэчка разрабавалі казацкія загоны Налівайкі.

У пач. XVII ст. Петрыкаў перайшоў у валоданьне Хадкевічаў. У 1638 К. Хадкевіч збудаваў у мястэчку касьцёл. У 1649 казакі Б. Хмяльніцкага захапілі Петрыкаў і зьнішчылі каталіцкую сьвятыню. За часамі вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) у 1655 у замку стаяла залога з навакольнай шляхты і мяшчанаў, у 1664 — ня вытрымаў аблогі і на пэўны час трапіў у рукі казакаў. Паводле інвэнтару 1700 году ў мястэчку быў 21 дым.

У XVIII ст. у Петрыкаве быў разьвіты шавецкі промысел і выраб аўчынаў. У 1772 тут збудавалі царкву Сьвятога Міколы. 16 кастрычніка 1776 Хадкевічы атрымалі ад караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага прывілей на правядзеньне ў мястэчку вялікіх кірмашоў два разы на год — 20 ліпеня на сьвята Сьвятога Ільлі паводле каталіцкага календара і 1 кастрычніка на сьвята Покрыва паводле праваслаўнага календара.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Петрыкаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Мазырскага павету Менскай губэрні. На 1795 у мястэчку было 272, на 1811 — 375 двароў. Тракт зьвязваў Петрыкаў зь Піншчынай, працавала паштовая станцыя. У 1816 у мястэчку збудавалі драўляную царкву Ўваскрэшаньня Хрыстова, у 1830 — мураваную Сьвятога Мікалая. У 1836 на могілкі зь вёскі Сотнічы перанесьлі драўляную царкву. Згодна з пастановай Сэнату ў 1848 жыхарам Петрыкава вярнулі статус мяшчанаў. З мэтаю маскалізацыя краю ў 1864 расейскія ўлады адкрылі народную вучэльню. На 1866 у мястэчку было 530 двароў, дзейнічалі 3 царквы і 2 сынагогі, працавалі 2 вадзяныя млыны, рэгулярна праводзіліся 2 кірмашы. У 1877 пачала працаваць друкарня. Паводле вынікаў перапісу (1897) у Петрыкаве было 1006 двароў, дзейнічалі 2 царквы, каліца, касьцёл і 3 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі 2 пачатковыя школы, лякарня, аптэка, пошта, 134 крамы, вяртак, 2 майстэрні апрацоўкі скуры, 3 карчмы, вінны магазын, прыстань, паромная пераправа. У склад мястэчка ўваходзілі сядзіба і вёскі Каленікі і Сялко. Жыхары займаліся будаваньнем барак і лодак, вырабам абутку, які прадаваўся на кірмашах і развозіўся ў суседнія вёскі. Улетку 1918 Петрыкаў занялі нямецкія войскі, у гэты час тут дзейнічаў партызанскі аддзел пад камандаю В. Талаша. У сакавіку — ліпені 1920 мястэчка займалі польскія войскі, 8 лістапада 1920 — аддзелы С. Булак-Балаховіча.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 згодна з Трэцяй Устаўной граматай Петрыкаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 у адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён ўвайшоў у склад Беларускай ССР, у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну^[2]. 17 ліпеня 1924 Петрыкаў стаў цэнтрам раёну, а 3 ліпеня 1925 атрымаў статус места. На 1925 тут было 1063 двары, аграпункт і лясьніцтва, дзейнічала рамеснае таварыства. У міжваенны час у Петрыкаве працавалі цагельня (з 1932), паравы млын зь лесапільняй (з 1926), кравецкая (з 1928), шавецкая (з 1926) і суднабудаўнічая (з 1927) майстэрні, хлебапякарня (з 1928), 2 кузьні, ваўначоска, лясная і рыбная гаспадаркі. У Другую сусьветную вайну з 29 ліпеня 1941 да 29 чэрвеня 1944 места знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

У 1974 да Петрыкава далучылі вёскі Чырвоны Агароднік і Белкі. 13 кастрычніка 2001 адбылося ўрачыстае асьвячэньне новага касьцёла пад тытулам Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Пане Марыі^[3].

Галерэя

Мястэчка на старых здымках
Касьцёл, 1893
Кірмаш. І. Сербаў, 1912
Цыгане на кірмашы. І. Сербаў, 1912
Местачкоўцы перад царквою. І. Сербаў, 1912
Рынак. І. Сербаў, 1912
Рынак, 1918
Рынак, 1919
Чыгуначная станцыя, 1918
Рынак. Царква Ўваскрасеньня
Могілкавая царква зь вёскі Сотнічы

Крыніцы

^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 428.
^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
^ Петрыкаў — парафія Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Пане Марыі на Catholic.by

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 12: Палікрат — Праметэй. — 576 с. — ISBN 985-11-0198-2
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2, кн. 2. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2005. — 520 с.: іл. ISBN 985-11-0330-6.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście. — Warszawa, 1887.

Вонкавыя спасылкі

Гісторыя Петрыкава — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[1] ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 428.

[at-2] 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.

[3] Петрыкаў — парафія Зьвеставаньня Найсьвяцейшай Пане Марыі на Catholic.by

[1]

[2]

[3]