Дамініканская вуліца (Вільня)
Дамініка́нская ву́ліца[1] (лет. Dominikonų gatvė) — вуліца ў цэнтральнай частцы Вільні, у Старым Месьце. Працягвае вуліцу Сьвятаянскую. Зьвязвае скрыжаваньне вуліцаў Сьвятаянскай, Унівэрсытэцкай і Гаона з рогам вуліцаў Нямецкай і Віленскай. Працягваецца вуліцай Троцкай.
| Дамініканская лац. Daminikanskaja | |
| вуліца | |
 | |
 | |
| Агульная інфармацыя | |
|---|---|
| Гістарычны раён | Старое Места |
| Былыя назвы | Сьвятога Духа, Благавешчанская, Гаралё |
| Даўжыня | 290 м |
| Паштовыя індэксы | LT-01131, LT-01517 |
| На мапе | |
| Вуліца Дамініканская ў Вікісховішчы | |
Архітэктурныя дамінанты вуліцы — комплекс кляштару дамініканаў з касьцёлам Сьвятога Духа ў стылі віленскага барока, касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы, палацы Бжастоўскіх, Гурэцкіх, Завішаў і Пацеяў, помнікі архітэктуры XV—XVIII стагодзьдзяў.
Гісторыя
рэдагавацьВялікае Княства Літоўскае
рэдагавацьНазва вуліцы ўтварылася ад кляштару дамініканаў, які захаваўся да нашага часу. Ужо ў XVI ст. забудова вуліцы была мураванай.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
рэдагавацьПа здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў у 1864 годзе Мураўёў-вешальнік з мэтай маскалізацыі земляў колішняга Вялікага Княства Літоўскага загадаў перайменаваць вуліцу ў Благавешчанскую (рас. Благовещенская улица). Па адыходзе расейскіх войскаў зь Вільні ў 1915 годзе вуліцы вярнулі традыцыйную гістарычную назву.
Найноўшы час
рэдагавацьУ 1947 годзе савецкія ўлады перайменавалі вуліцу ў імя летувіскага камуністычнага дзеяча Ёзаса Гараліса (лет. Garelio gatvė). У 1989 годзе вуліцы зноў вярнулі гістарычную назву.
Агульныя зьвесткі
рэдагаваць
Даўжыня вуліцы каля 290 м. Мае брукаваную праезную частку. Нумарацыя дамоў пачынаецца ад рогу вуліцаў Нямецкай і Віленскай. З правага паўднёвага боку вуліцы дамы зь няцотнымі нумарамі, зь левага паўночнага боку — цотная нумарацыя.
Усярэдзіне мае скрыжаваньне з вуліцамі Шкляной (з правага боку) і Сьвятога Ігната (зь левага).
Будынкі
рэдагавацьНяцотны бок
рэдагаваць
- № 11 — палац Пацеяў. У канцы XVII ст. Андрэй Война збудаваў палац на месцы трох ранейшых камяніцаў. У першай палове XVIII ст. будынак перайшоў да ваяводы троцкага Аляксандра Пацея. У выніку праведзенай у канцы XVIII ст. рэканструкцыі палац набыў рысы клясыцызму. У час паўстаньня Т. Касьцюшкі тут хаваўся супраціўнік Канстытуцыі 3 траўня апошні гетман вялікі Сымон Марцін Касакоўскі. Паўстанцы знайшлі яго на гарышчы і на наступны дзень павесілі на Ратушным пляцы. У гэтым доме ў пачатку 1906 году адкрылася летувіская кнігарня Марыі Пясяцкайце-Шляпялене, якая дзейнічала да 1945 году. Тут можна было набыць і падпісацца на «Нашу Долю», «Нашу Ніву», а таксама на іншыя беларускія кнігі і выданьні[2].
- № 13 — палац Завішаў. Да 1747 году палац знаходзіўся ў валоданьні роду Завішаў, калі яго набыў скарбнік троцкі Тучынскі. У 1748 годзе будынак пацярпеў ад пажару. У 1753 годзе яго ныбаў біскуп Міхал Зянковіч, у 1790 годзе — Мілеры. У 1806—1850 гадох тут працавала пошта. У другой палове XIX ст. у выніку рэканструкцыі да палаца дабудавалі трэці паверх. За савецкім часам у будынку месьціўся камбінат тэлефонных сетак, інтэрнат, кватэры. Сёньня тут пяцізоркавы гатэль, у якім у час візыту ў Вільню ў 2009 годзе спыняўся Аляксандар Лукашэнка.
- № 15 (таксама вуліца Гаона, 1) — палац Гурэцкіх. На гэтым месцы яшчэ ў канцы XV або ў пачатку XVI стагодзьдзяў стаяла 2-павярховая гатычная камяніца. У 1649 годзе яе набыла Віленская акадэмія. У сярэдзіне XVIII ст. будынкам валодаў Валенці Гурэцкі, які істотна рэканструяваў палац у стылі клясыцызму.
Цотны бок
рэдагаваць._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F._%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%91%D0%BB.jpg)
- № 6 — аптэка кляштару дамініканаў. З 1922 году ў будынку месьцілася кнігарня Сьвятога Войцеха. За савецкім часам тут знаходзілася букіністычная кнігарня.
- № 8 (таксама вуліца Сьвятога Ігната, 11) — касьцёл Сьвятога Духа і кляштар дамініканаў. У 1408 годзе вялікі князь Вітаўт збудаваў тут першы драўляны касьцёл. У 1441 годзе за вялікім князем Казімерам замест драўлянага ўзьвялі мураваную сьвятыню. Па здушэньні вызвольнага паўстаньне 1830—1831 гадоў у 1844 годзе ўлады Расейскія імпэрыі ліквідавалі кляштар. За часамі нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў у кляштарных мурах на загад генэрал-губэрнатара Мураўёва-вешальніка зьняволілі паўстанцаў на чале з Кастусём Каліноўскім, які напісаў тут Лісты з-пад шыбеніцы. У 1993 годзе віленскія беларусы павесілі на сьцяне кляштару мэмарыяльную дошку памяці нацыянальнага героя[3]. 5 верасьня 1993 году тут адбылася сустрэча Папы Рымскага Яна Паўла II зь вернікамі, у якой удзельнічалі арцыбіскупы-беларусы Тадэвуш Кандрусевіч і Казімір Сьвёнтэк.
- № 10 (таксама вуліца Сьвятога Ігната, 16) — колішні шпіталь. Будаваньне дома вялося ў XVIII ст. з выкарыстаньнем скляпеньняў камяніцы XVI ст., у якой разьмяшчаўся жаночы шпіталь. У 1788 годзе будынак шпіталя перарабілі пад жылы дом. У 1975—1978 гадох праводзілася рэстаўрацыя гатычных сутарэньняў, у якіх разьмясьціўся рэстаран.
- № 12 — касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (цяпер носіць тытул Божай Міласэрнасьці). У канцы XV або пачатку XVI стагодзьдзяў тут збудавалі першы гатычны касьцёл. У 1748—1749 гадох касьцёл перабудавалі ў стылі барока. У 1821 годзе ўлады Расейскай імпэрыі перарабілі касьцёл пад царкву Маскоўскага патрыярахату. У 1846—1848 гадох сьвятыню перабудавалі ў маскоўскім стылі. У 1919 або 1920 годзе будынак вярнулі каталікам. У 1948 годзе савецкія ўлады зачынілі касьцёл. У 1971 годзе праводзілася рэстаўрацыя помніка. У 2004 годзе будынак зноў вярнулі каталікам.
- № 14 — колішні шпіталь (мужчынскі прытулак). У 1536 годзе тут адкрыўся шпіталь (паводле іншых зьвестак, мужчынскіх прытулак). У XVIII ст. гатычную камяніцу перабудавалі ў стылі барока. У 1821 годзе будынак пераабсталявалі пад вайсковы шпіталь. У 1956 годзе па рамонце тут разьмясьцілі кватэры. Пазьней дом некалькі разоў рэстаўраваўся. У наш час на першым паверсе месьціцца антыкварная крама.
- № 16 — прытулак кляштару дамініканаў. Цяпер тут месьціцца італьянская цукерня.
- № 18 (таксама Ўнівэрсытэцкая вуліца, 2) — палац Бжастоўскіх. У канцы XVI ст. будынак набыў і аднавіў дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага Цыпрыян Бжастоўскі. 3 1760 году палацам валодаў пісар і рэфэрэндар Павал Ксавэры Бжастоўскі. Сучаснае барокавае аблічча будынак набыў у выніку перабудовы 1769 году. Відаць, аўтарам праекту быў віленскі архітэктар Марцін Кнафкус. У 1802 годзе палац перайшоў да кампазытара Міхала Клеафаса Агінскага, па ягонай сьмерці — да сына Ірынея Клеафаса[4].
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Наша Ніва. № 1, 1994. С. 7.
- ^ Лашкевіч К. Страчаная сталіца. Дапаможнік-гід па беларускай Вільні, TUT.BY, 6 жніўня 2009 г.
- ^ Кастусь Лашкевіч, 10 адрасоў паўстанцаў Каліноўскага, якія варта наведаць у Вільні, Радыё Свабода, 21 лістапада 2019 г.
- ^ Лашкевіч К. «Страчаная сталіца». 10 палацаў Вільні, якія варта пабачыць беларусу, TUT.BY, 29 сакавіка 2011 г.
Літаратура
рэдагаваць- Луцкевіч Л. Вандроўкі па Вільні. — Вільня: Рунь, 1998.— 160 с.: іл. ISBN 9986-9228-2-8.