Бахань
Бахань — былая вёска ў Прапойскім раёне Магілёўскай вобласьці. Уваходзіла ў склад Баханскага сельсавету. Разьмешчана за 27 км на паўднёвы захад ад Прапойску, за 97 км ад Магілёва, за 42 км ад чыгуначнай станцыі Быхаў на лініі Магілёў—Жлобін.
| Бахань | |
| трансьліт. Bachań | |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Магілёўская |
| Раён: | Прапойскі |
| Сельсавет: | Баханскі |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 2246 |
| СААТА: | 7250828006 |
| Нумарны знак: | 6 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 53°23′52″ пн. ш. 30°37′48″ у. д. / 53.39778° пн. ш. 30.63° у. д.Каардынаты: 53°23′52″ пн. ш. 30°37′48″ у. д. / 53.39778° пн. ш. 30.63° у. д. |
Бахань на мапе Беларусі ±   Бахань | |
Рэльеф раўнінны, у цэнтры вадаём, на поўдзень, захад ад вёскі і празь яе праходзілі мэліярацыйныя каналы, злучаныя з р. Баброўкай (прытокам р. Дняпра).
Транспартныя сувязі на мясцовай дарозе празь в. Вялікая Зімніца, в. Малая Зімніца і далей па шашы Доўск—Прапойск. Вёска пацярпела ад катастрофы на Чарнобыльскай атамнай электрастанцыі, адселена.
Гісторыя
рэдагавацьВядома паводле пісьмовых крыніцаў з 1567 году як сяло ў Рэчыцкім павеце Вялікага Княства Літоўскага, шляхецкая ўласнасьць. У 1586 годзе Боханы ў Рагачоўскай воласьці, дзяржаўная ўласнасьць. Згадваецца ў 1675 годзе як вёска ва ўладаньні Міхала і Аляксандра Валяр’янавічаў Юдыцкіх у Аршанскім павеце Вялікага Княства Літоўскага[1].
Пад уладай Расейскай імпэрыі
рэдагавацьПасьля першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 годзе ў складзе Расейскай імпэрыі.
У 1841 годзе пабудавана драўляная царква. У 1858 годзе ў Быхаўскім павеце, уласнасьць памешчыка. У 1864 годзе адкрыта школа (народнае вучылішча), у якой у 1889 годзе навучалася 40 хлопчыкаў. Непадалёку быў аднайменны маёнтак, гаспадар якога меў у 1862 годзе 1311 дзесяцінаў зямлі і карчму. Апрача земляробства вяскоўцы займаліся калёсным, кушнерскім, кавальскім, бандарным і кравецкім промысламі.
У 1897 годзе меліся крама, 2 хлебазапасныя магазіны (адкрыты не пазьней 1882 году), фэльчарска-акушэрскі пункт, заезны дом.
Найноўшы час
рэдагавацьУ 1909 годзе дзейнічалі казённая вінная крама і лячэбніца.
На базе дарэвалюцыйнай створана працоўная школа 1-й ступені. Дзейнічаў гурток па ліквідацыі непісьменнасьці сярод дарослых. З 1919 году ў Быхаўскім павеце Гомельскай губэрні РСФСР, з 20 жніўня 1924 году ў Журавіцкім, з 8 ліпеня 1931 году ў Быхаўскім, з 12 лютага 1935 году ў Доўскім, з 5 красавіка 1935 году ў Журавіцкім, з 12 сьнежня 1956 году ў Быхаўскім, з 31 сакавіка 1958 году ў Слаўгарадзкім, з 25 сьнежня 1962 году ў Быхаўскім, з 6 студзеня 1965 году ў Слаўгарадзкім раёнах Магілёўскай акругі БССР (да ліпеня 1930), Гомельскай вобласьці (15 студзеня 1938 — 17 сьнежня 1956), з 17 сьнежня 1956 году ў Магілёўскай вобласьці. 2 чэрвеня 1919 году адкрыта хата-чытальня. У 1924 годзе арганізавана сельскагаспадарчае таварыства, якое аб’ядноўвала 60 гаспадарак. З 20 жніўня 1924 году цэнтар сельсавету. У 1930-я гг. вяскоўцы былі аб’яднаныя ў калгас імя А. В. Суворава.
У Нямецка-савецкую вайну з жніўня 1941 году да 25 лістапада 1943 году акупавана нямецка-фашыстоўскімі захопнікамі. У братэрскай магіле, што ў цэнтры вёскі, пахаваны 97 савецкіх воінаў, якія загінулі ў 1943 годзе. На фронце і ў партызанскай барацьбе загінулі 227 жыхароў зь вёсак Баханскага сельсавету. У памяць аб іх у 1967 годзе ў цэнтры вёскі ўзьведзены мэмарыяльны мур, на якім 2 дошкі зь імёнамі загінулых.
У склад сельсавету ўваходзілі 4 вёскі і 9 пасёлкаў. Да 1977 году ў склад сельсавету ўваходзіў таксама пасёлак Паленава, які перастаў існаваць.
Вёска пацярпела ад катастрофы на Чарнобыльскай атамнай электрастанцыі.
У 1990 годзе ў вёсцы разьмяшчаліся вытворчая брыгада, жывёлагадоўчы комплекс, майстэрня па рамонце сельскагаспадарчай тэхнікі, лесапільня, устаноўка па прыгатаваньні вітаміннай мукі, былі клюб, бібліятэка, 8-гадовая школа, інтэрнат, лекарскі ўчастак, аптэка, крама, аддзяленьне сувязі, аддзяленьне ашчаднага банку, комплексны прыёмны пункт бытавога абслугоўваньня насельніцтва.
Ліквідавана 26 лютага 2002 году[2].
Пляніроўка
рэдагавацьПраект пляніроўкі і забудовы быў распрацаваны ў 1984 годзе Магілёўскім філіялам інстытуту «Белкалгаспраект».
Пляніровачна складалася з паўночнай, заходняй і ўсходняй частак, падзеленых паміж сабою мэліярацыйным каналам і штучным вадаёмам. Кожная частка мела простакутную сетку вуліцаў, забудаваных двухбакова, шчыльна, традыцыйнымі драўлянымі дамамі сядзібнага тыпу. Уздоўж вадаёму, паміж паўночнай і ўсходняй часткамі, разьмяшчаўся грамадзкі цэнтар. Тут жа было пабудавана шмат мураваных адна- і двухпавярховых жылых дамоў. Вытворчы сэктар разгрупаваны ў розных частках вёскі, на поўдзень — калгасны сад.
Насельніцтва
рэдагаваць- XVIII стагодзьдзе:
- 1747 — 66 двароў.
- 1799 — 58 двароў, 577 жыхароў.
- XIX стагодзьдзе:
- 1858 — 46 рэвіскіх душ.
- 1880 — 86 двароў, 528 жыхароў.
- 1897 — 134 двары, 270 жыхароў.
- XX стагодзьдзе:
- 1909 — у в. Бахані 1 — 100 двароў, 798 жыхароў, у в. Бахні 2 — 43 двары, 300 жыхароў.
- 1917 — у в. Бахань 1 — 104 двары, 760 жыхароў, у в. Бахань 2 — 333 жыхары.
- 1990 — 189 гаспадарак, 498 жыхароў.
Славутасьці
рэдагавацьАсобы
рэдагаваць- Уладзімер Дзедушкін (нар. 1954) — беларускі палітык.
- Марыя Яхімаўна Новікава (1935—2018) — савецкі перадавік вытворчасьці, Герой Сацыялістычнай Працы.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ НГАБ, ф. 1875, воп. 1, спр. 2, с. 717
- ^ Рашэнне Слаўгарадскага раённага Савета дэпутатаў ад 26.02.2002 г. № 15-4
- ^ а б Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Магілёўская вобласць / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Менск: Беларус. Сав. Энцыклапедыя, 1986. — 408 с.: іл.
Літаратура
рэдагаваць- Бахань // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 7, кн. 3. Магілёўская вобласць / У. А. Бадакоў і інш.; пад навуковай рэдакцыяй А. І. Лакоткі. — Мн.: БелЭн, 2009. — 542 с. ISBN 978-985-11-0452-5.