Алесь Бяляцкі

Алесь Бяляцкі
	Алесь Бяляцкі; лац. Aleś Bialacki
	Алесь Бяляцкі ў Варшаве, 14.01.2011
Дата нараджэньня	25 верасьня 1962 (62 гады)
Месца нараджэньня	Вяртсіля, Сартавальскі раён[d], Карэльская АССР[d], РСФСР, СССР;
Грамадзянства	Беларусь
Месца вучобы	філялягічны факультэт Гомельскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту[d] (1984); Інстытут літаратуры імя Янкі Купалы (1989);
Занятак	пісьменьнік, праваабаронец, літаратуразнаўца, літаратурны крытык, гісторык літаратуры, дысыдэнт, палітычны вязень, настаўнік, літаратар
Навуковая сфэра	літаратуразнаўства, літаратурная крытыка, гісторыя літаратуры[d] і абарона правоў чалавека[d]
Месца працы	Вясна; Літаратурны музэй Максіма Багдановіча;
Сябра ў	Талака, Каардынацыйная рада па забеспячэньні перадачы ўлады, Саюз беларускіх пісьменьнікаў, Беларускі ПЭН-цэнтар, Тутэйшыя (суполка), Беларускі Народны Фронт «Адраджэньне», Мартыралёг Беларусі і Беларуская каталіцкая грамада[d]
Бацька	Віктар Усьцінавіч Бяляцкі (1928—2011)
Маці	Ніна Аляксандраўна
Жонка	Натальля Пінчук
Дзеці	Сын Адам Бяляцкі
Узнагароды	прэмія Пэра Ангера[d] (2006) прэмія «Чалавек чалавеку»[d] (2005) прэмія правоў чалавека імя Вацлава Гаўла[d] (2013) прэмія Пэтры Келі[d] (2012) прэмія Свабоды імя Андрэя Сахарава[d] (2006) Ганаровы грамадзянін Парыжу[d] (2012) прэмія імя Льва Сапегі[d] прэмія за правільны лад жыцьця[d] (2020) Прэмія імя Алеся Адамовіча (ПЭН-цэнтар) (2014) Прэмія імя Францішка Аляхновіча (2013) ганаровы грамадзянін Сіракузаў[d] (2014) ганаровы грамадзянін Генуі[d] (2010)
	Алесь Бяляцкі ў Вікісховішчы

Але́сь Ві́ктаравіч Бяля́цкі (нар. 25 верасьня 1962) — беларускі грамадзкі дзяяч і праваабаронца. Ляўрэат Нобэлеўскай прэміі міру 2022 году.

Біяграфія

Нарадзіўся ў мястэчку Вяртсіля, Сартавальскі раён Карэліі (РСФСР) у беларускай сям’і. Хутка сям’я вярнулася ў Беларусь, на сталае жыхарства ў горад Шацілавічы Гомельскай вобласьці. Скончыў сярэднюю школу № 5 г. Шацілавічы, Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт і асьпірантуру Інстытуту літаратуры АН Беларусі^[4].

У 1986 г. А. Бяляцкі быў адным са стваральнікаў Таварыства маладых літаратараў «Тутэйшыя», потым — старшынём гэтай арганізацыі^[4]. У 1988 г. выступіў адным з заснавальнікаў таварыства «Мартыралёг Беларусі», быў сябрам Арганізацыйнага камітэту Беларускага народнага фронту. У 1990 г. выступіў адным з арганізатараў Беларускай Каталіцкай Грамады.

У 1992—1996 гадах быў дэпутатам Менскага гарадзкога савету. З 1989 па 1998 працаваў дырэктарам Літаратурнага музэю Максіма Багдановіча. З 1996 кіруе праваабарончым цэнтрам «Вясна».

У 2007 годзе быў абраны віцэ-прэзыдэнтам Міжнароднай фэдэрацыі правоў чалавека (The International Federation for Human Rights, FIDH)^[5], у 2013 годзе пераабраны на трэці тэрмін.

4 жніўня 2011 году Алесь Бяляцкі быў арыштаваны па абвінавачваньні ва ўхіленьні ад выплаты падаткаў (утойваньне прыбыткаў у асабліва буйным памеры, артыкул 243, частка 2 Крымінальнага кодэксу Рэспублікі Беларусь). 24 кастрычніка 2011 быў прысуджаны да 4,5 гадоў ў выпраўленчай калёніі ўзмоцненага рэжыму^[6] з канфіскацыяй маёмасьці^[7] за «ўтойваньне прыбыткаў у буйным памеры». Праваабаронца сваёй віны не прызнаў, заявіўшы, што ўсе грошы з рахункаў ішлі на праваабарончую дзейнасьць. Краіны Эўразьвязу, ЗША і міжнародныя праваабарончыя арганізацыі прызналі Бяляцкага палітвязьнем, а прысуд — палітычна матываваным.

Бяляцкі быў вызвалены па амністыі 21 чэрвеня 2014^[8].

У рамках пагрому грамадзкіх арганізацыяў(be) Бяляцкі быў затрыманы 14 ліпеня 2021 году^[9]. 15 ліпеня арыштаваны па крымінальнае справе актывіст сумеснаю заяваю дзевяці арганізацыяў, сярод якіх Праваабарончы цэнтар «Вясна», Беларуская асацыяцыя журналістаў, Беларускі Хэльсінскі камітэт, Беларускі ПЕН-цэнтар, быў прызнаны палітычным вязьнем^[9]^[10].

3 сакавіка 2023 году ў судзе Ленінскага раёну Менску судзьдзя Марына Запасьнік выракла Алеся Бяляцкага да 10 гадоў калёніі ва ўмовах узмоцненага рэжыму на запыт пракурора Аляксандра Караля. Яго абвінавацілі ў «кантрабандзе наяўных грашовых сродкаў арганізаванай групай» зь Летувы згодна з часткай 4 артыкула 228 Крымінальнага кодэксу Беларусі, а таксама ў «фінансаваньні пратэстаў» у 2020 годзе згодна з часткай 2 артыкула 342 Крымінальнага кодэксу. У прыватнасьці ў віну паставілі аплату працы адвакатаў, рахункаў за харчаваньне ў ізалятарах і штрафаў «з траўня 2020 году па 14 ліпеня 2021 году». Абвінавачаньне цьвердзіла, што «з 4 красавіка 2016 году да 14 ліпеня 2021 году» пры перамяшчэньні празь беларуска-летувіскую мяжу не задэкляравалі «201 тыс. эўраў і 54 тыс. даляраў ЗША». Алесь Бяляцкі не прызнаў віны, як і трое іншых абвінавачаных^[11]. Разам з Алесем Бяляцкім выракі атрымалі:

ягоны намесьнік Валянцін Стэфановіч, які быў намесьнікам старшыні Міжнароднага саюзу за правы чалавека (Францыя), — да 9 гадоў калёніі ўзмоцненага рэжыму;
каардынатар кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары» Ўладзімер Лабковіч — да 7 гадоў калёніі ўзмоцненага рэжыму;
праваабаронца «Вясны» Зьміцер Салаўёў — да 8 гадоў калёніі завочна^[12].

Узнагароды

У сакавіку 2006 году Вацлаў Гавэл уручыў А. Бяляцкаму прэмію Homo Homini за праваабарончую дзейнасьць. У тым жа годзе А. Бяляцкі быў вылучаны на Нобэлеўскую прэмію міра^[13].

У 2012 годзе быў намінаваны на Нобэлеўскую прэмію міра, але прэмія была прысуджаная Эўразьвязу.

2 лютага 2013 году ізноў быў вылучаны на Нобэлеўскую прэмію міра, нарвэскім парлямэнтаром Янам Санэрам^[14].

Ганаровы грамадзянін гораду Генуя (правінцыя Лігурыя, Італія), ганаровы грамадзянін Парыжу з 2012 году^[15].

Восеньню 2020 году «Вясна» ды Алесь Бяляцкі сталі лаўрэатамі прэміі «За правільны лад жыцьця»(uk)^[16].

У 2022 годзе атрымаў Нобэлеўскую прэмію міру^[17].

Бібліяграфія

«Літаратура і нацыя». — Мн., 1991.
«Прабежкі па беразе Жэнеўскага возера». — Мн., 2006.
«Асьвечаныя беларушчынай». — Мн., 2013. Кніга была занесена ў сьпіс рэчаў, якім забаронены ўвоз у Беларусь.
«Іртутнае срэбра жыцьця». — Мн., 2014. Кніга прысьвечана падзеям 2010—2011 гадоў у Беларусі, і адлюстроўвае два гады жыцьця аўтара. Напісана падчас зьняволеньня, складаецца зь лістоў з успамінамі і развагамі.
«Халоднае крыло радзімы». — Вільня, 2014.

Крыніцы

^ Deutsche Nationalbibliothek Record #134194349 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
^ ^а ^б ^в ^г Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
^ https://actionnetwork.org/petitions/i-support-pen-belarus/
^ ^а ^б http://www.svaboda.org/content/article/1987336.html
^ http://www.svaboda.org/content/article/1979020.html
^ FIDH: Алесь Беляцкий наконец на свободе! (рас.) Free Ales. FIDH (22 чэрвеня 2014). Праверана 23 чэрвеня 2014 г.
^ Алес Беляцкий на свободе! (рас.) Free Ales. FIDH (21 чэрвеня 2014). Праверана 23 чэрвеня 2014 г.
^ Палітвязень Алесь Бяляцкі раптоўна вызвалены Грамадзтва. Наша Ніва (22 чэрвеня 2014). Праверана 23 чэрвеня 2014 г.
^ ^а ^б Беларусь: Руководителей Правозащитного центра "Весна" держат в СИЗО. Потребуйте от властей освободить их! (рас.). Міжнародная амністыя (2021-07-22). Праверана 2021-07-28 г.
^ Затрыманых праваабаронцаў і актывістаў прызналі палівязнямі. Эўрапейскае радыё для Беларусі (2021-07-15). Праверана 2021-07-28 г. Архіўная копія ад 2021-07-15 г.
^ Нобэлеўскаму ляўрэату Алесю Бяляцкаму прызначылі 10 гадоў зьняволеньня // Партал «Новы час», 3 сакавіка 2023 г. Праверана 4 сакавіка 2023 г.
^ БелТА. Абвінавачаныя па справе «Вясны» прысуджаныя да пазбаўленьня волі на тэрміны ад 7 да 10 гадоў // Газэта «Зьвязда», 3 сакавіка 2023 г. Праверана 4 сакавіка 2023 г.
^ http://afn.by/news/i/74799
^ Беляцкого вновь выдвинули на Нобелевскую премию мира
^ http://spring96.org/be/news/58412 Алесь Бяляцкі — ганаровы грамадзянін Парыжу
^ 2020 Announcement – Press Release rightlivelihoodaward.org. The Right Livelihood Foundation (2020-10-01). Праверана 2020-10-01 г.
^ Алесь Беляцкі атрымаў Нобэлеўскую прэмію міру

Вонкавыя спасылкі

Валер Каліноўскі. Справа Бяляцкага, Радыё Свабода, 2012.
Біяграфія Алеся Бяляцкага

[_6b3a610ace029a01-1] Deutsche Nationalbibliothek Record #134194349 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.

[_ab4eac1e1c7d562f-2] а ^б ^в ^г Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі

[_885f0ee03f4b1d0d-3] ttps://actionnetwork.org/petitions/i-support-pen-belarus/

[svaboda-4] а ^б http://www.svaboda.org/content/article/1987336.html

[5] ttp://www.svaboda.org/content/article/1979020.html

[6] FIDH: Алесь Беляцкий наконец на свободе! (рас.) Free Ales. FIDH (22 чэрвеня 2014). Праверана 23 чэрвеня 2014 г.

[7] Алес Беляцкий на свободе! (рас.) Free Ales. FIDH (21 чэрвеня 2014). Праверана 23 чэрвеня 2014 г.

[8] Палітвязень Алесь Бяляцкі раптоўна вызвалены Грамадзтва. Наша Ніва (22 чэрвеня 2014). Праверана 23 чэрвеня 2014 г.

[держат-9] а ^б Беларусь: Руководителей Правозащитного центра "Весна" держат в СИЗО. Потребуйте от властей освободить их! (рас.). Міжнародная амністыя (2021-07-22). Праверана 2021-07-28 г.

[10] Затрыманых праваабаронцаў і актывістаў прызналі палівязнямі. Эўрапейскае радыё для Беларусі (2021-07-15). Праверана 2021-07-28 г. Архіўная копія ад 2021-07-15 г.

[11] Нобэлеўскаму ляўрэату Алесю Бяляцкаму прызначылі 10 гадоў зьняволеньня // Партал «Новы час», 3 сакавіка 2023 г. Праверана 4 сакавіка 2023 г.

[12] БелТА. Абвінавачаныя па справе «Вясны» прысуджаныя да пазбаўленьня волі на тэрміны ад 7 да 10 гадоў // Газэта «Зьвязда», 3 сакавіка 2023 г. Праверана 4 сакавіка 2023 г.

[13] ttp://afn.by/news/i/74799

[14] Беляцкого вновь выдвинули на Нобелевскую премию мира

[15] ttp://spring96.org/be/news/58412 Алесь Бяляцкі — ганаровы грамадзянін Парыжу

[16] 2020 Announcement – Press Release rightlivelihoodaward.org. The Right Livelihood Foundation (2020-10-01). Праверана 2020-10-01 г.

[17] Алесь Беляцкі атрымаў Нобэлеўскую прэмію міру

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Алесь Бяляцкі лац. Aleś Bialacki
Алесь Бяляцкі ў Варшаве, 14.01.2011
Дата нараджэньня	25 верасьня 1962(1962-09-25)^[1] (62 гады)
Месца нараджэньня	Вяртсіля, Сартавальскі раён^[d], Карэльская АССР^[d], РСФСР, СССР
Грамадзянства	Беларусь
Месца вучобы	філялягічны факультэт Гомельскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту^[d] (1984) Інстытут літаратуры імя Янкі Купалы (1989)
Занятак	пісьменьнік, праваабаронец, літаратуразнаўца, літаратурны крытык, гісторык літаратуры, дысыдэнт, палітычны вязень, настаўнік, літаратар
Навуковая сфэра	літаратуразнаўства^[2], літаратурная крытыка^[2], гісторыя літаратуры^[d]^[2] і абарона правоў чалавека^[d]^[2]
Месца працы	Вясна Літаратурны музэй Максіма Багдановіча
Сябра ў	Талака, Каардынацыйная рада па забеспячэньні перадачы ўлады, Саюз беларускіх пісьменьнікаў, Беларускі ПЭН-цэнтар^[3], Тутэйшыя (суполка), Беларускі Народны Фронт «Адраджэньне», Мартыралёг Беларусі і Беларуская каталіцкая грамада^[d]
Бацька	Віктар Усьцінавіч Бяляцкі (1928—2011)
Маці	Ніна Аляксандраўна
Жонка	Натальля Пінчук
Дзеці	Сын Адам Бяляцкі
Узнагароды	прэмія Пэра Ангера^[d] (2006) прэмія «Чалавек чалавеку»^[d] (2005) прэмія правоў чалавека імя Вацлава Гаўла^[d] (2013) прэмія Пэтры Келі^[d] (2012) прэмія Свабоды імя Андрэя Сахарава^[d] (2006) Ганаровы грамадзянін Парыжу^[d] (2012) прэмія імя Льва Сапегі^[d] прэмія за правільны лад жыцьця^[d] (2020) Прэмія імя Алеся Адамовіча (ПЭН-цэнтар) (2014) Прэмія імя Францішка Аляхновіча (2013) ганаровы грамадзянін Сіракузаў^[d] (2014) ганаровы грамадзянін Генуі^[d] (2010)
Алесь Бяляцкі ў Вікісховішчы