Азарычы

	Азарычы; лац. Azaryčy
	; Віды Азарычаў
Герб Азарычаў	Сьцяг Азарычаў
Першыя згадкі:	XVI стагодзьдзе
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гомельская
Раён:	Каленкавіцкі
Сельсавет:	Азарыцкі
Плошча:	2,671399 км²;
Насельніцтва:	1103 чал. (2018)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2345
Паштовы індэкс:	247742
СААТА:	3223860904
Нумарны знак:	3
Геаграфічныя каардынаты:	52°27′49″ пн. ш. 29°16′2″ у. д. / 52.46361° пн. ш. 29.26722° у. д.Каардынаты: 52°27′49″ пн. ш. 29°16′2″ у. д. / 52.46361° пн. ш. 29.26722° у. д.
	Азарычы на мапе Беларусі ± Азарычы
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Азарычы (неадназначнасьць).

Аза́рычы^[3] — мястэчка ў Беларусі, на рацэ Вішы. Цэнтар сельсавету Каленкавіцкага раёну Гомельскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 1103 чалавекі^[2]. Знаходзяцца за 42 км ад Каленкавічаў, за 22 км ад чыгуначнай станцыі Халоднікі (лінія Жлобін — Каленкавічы), на аўтамабільнай дарозе Каленкавічы — Бабруйск.

Азарычы — даўняе мястэчка гістарычнай Мазыршчыны на Палесьсі.

Гісторыя

Плян мястэчка, 1928 г.

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Азарычы ўпамінаюцца ў ХVI стагодзьдзі як вёска ў Мазырскім павеце. Паселішча значыцца ў матэрыялах рэвізіі пушчаў і зьвярыных пераходаў 1559 году.

У 1762 годзе ўладальнік Азарычаў Царынскі збудаваў тут драўляную царкву Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла. У 1786 годзе кароль і вялікі князь Станіслаў Аўгуст Панятоўскі надаў мястэчку прывілей на 2 кірмашы ў год.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Азарычы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі. У 1799 годзе новыя ўлады падаравалі Азарыцкае староства з усімі вёскамі чыноўніку Л. Лашкарову. На 1838 год у мястэчку было 64 двары, на 1866 год — 101 двор. У 1859 годзе пачаў працаваць вадзяны млын, у 1869 годзе — расейская народная вучэльня.

Вялікую шкоду Азарычам прычынілі пажары: 24 красавіка 1881 і 2 жніўня 1899 году. На 1886 год тут было каля 70 двароў^[4]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку было 132 двары, дзеялі царква і 2 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі народная вучэльня, аптэка, 8 крамаў і карчма. У 1899 годзе збудавалі драўляную Ўваскрасенскую царкву. У 1913 годзе адкрыліся лякарня і тэлефонны вузел.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1918 годзе Азарычы занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Азарычы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР. 5 сакавіка 1920 году а 13-й гадзіне Азырычы без супраціву заняло польскае войска — паўночная калёна II Брыгады Кавалерыі пад камандаю палкоўніка Кастэцкага. Гэта было часткай апэрацыі з мэтай адбіцьця з рук бальшавікоў Мазыру^[5]. Улетку 1920 году мястэчка зноў занялі бальшавікі. У 1924—1931 гадох яно было цэнтрам Азарыцкага, у 1931—1935 — у Мазырскім, у 1935—1960 гадох — цэнтар Даманавіцкага раёнаў. 15 ліпеня 1935 году Азарычы атрымалі афіцыйны статус мястэчка, з 27 верасьня 1938 году — зноў вёска.

У Другую сусьветную вайну зь лістапада 1941 да 20 студзеня 1944 году Азарычы знаходзіліся пад акупацыяй Трэцяга Райху. У сакавіку 1944 за 2 кілямэтры на паўночны захад ад Азарычаў нацысты стварылі тры лягеры сьмерці, дзе зьнішчылі 16,5 тыс. чалавек.

17 лістапада 1959 году Азарычы атрымалі афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. 20 студзеня 1960 году мястэчка ўвайшло ў склад Каленкавіцкага раёну^[6]^[7].

Мястэчка на старых здымках
Рынак. І. Лазьнік, 1928 г.
Капліца на могілках. І. Лазьнік, 1928 г.
Нямецкія вайсковыя могілкі, 21.08.1941 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

XIX стагодзьдзе: 1858 год — 700 чал.; 1878 год — 900 чал.; 1897 год — 1138 чал.^[8]
XX стагодзьдзе: 1908 год — 2025 чал.; 1925 год — 884 чал.; 1940 год — 1265 чал.; 1959 год — 1799 чал.^[9]; 1990 год — 1650 чал.; 1995 год — 1,7 тыс. чал.^[10]
XXI стагодзьдзе: 2004 год — 1,5 тыс. чал.; 2006 год — 1,5 тыс. чал.; 2008 год — 1,4 тыс. чал.; 2009 год — 1340 чал. (перапіс)^[11]; 2015 год — 1199 чал.^[12]; 2016 год — 1159 чал.^[13]; 2017 год — 1140 чал.^[14]; 2018 год — 1103 чал.^[2]

Адукацыя

У Азарычах працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова.

Мэдыцына

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе лякарня.

Культура

Дзеюць дом культуры, 2 бібліятэкі.

Забудова

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва	Гістарычная назва
Інтэрнацыянальная вуліца	Андрэеўка вуліца^[15]
Піянэрская вуліца	Карпілаўская вуліца^[16]

З урбананімічнай спадчыны Азарычаў да нашага часу гістарычную назву захавала толькі Бабруйская вуліца.

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

У Азарычах ёсьць гасьцініца^[17].

Славутасьці

За 4 км на паўночны захад ад мястэчка знаходзіцца Мэмарыяльны комплекс вязьням Азарыцкіх лягераў сьмерці.

Могілкі юдэйскія

Страчаная спадчына

Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (1762, Сьвяты Пасад)

Асобы

Аляксандар Ісачоў (1955—1987) — мастак, графік

Крыніцы

^ http://gp.by/upload/iblock/dde/dde9cd608826a4f9a53fba5a920d1904.pdf
^ ^а ^б ^в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. (pdf) С. 186.
^ Jelski A. Ozarycze // Słownik geograficzny... T. VII. — Warszawa, 1886. S. 784.
^ Wyszczelski L. Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. — Warszawa: Bellona, 2010. S. 304.
^ Азарыцкі сельсавет (рас.) // Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь
^ Азарыцкі пасялковы савет (рас.) // Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь
^ ЭГБ. — Мн.: 1993 Т. 1. С. 67.
^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 1. Кн. 1. — Менск, 2004.
^ БЭ. — Мн.: 1996 Т. 1. С. 152.
^ Перепись населения — 2009. Гомельская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
^ Гарыст І. Азарычы(недаступная спасылка), Калінкавіцкія навіны, 27 лютага 2012 г.
^ Кулакоў Т. Мястэчка Азарычы Мазырскае акругі // Наш Край. № 8—9, 1928. С. 83—84.
^ Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 1: А — Аршын. — 552 с. — ISBN 985-11-0036-6
Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 1, кн. 1. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2004. — 632 с.: іл. ISBN 985-11-0303-9.
Кулакоў Т. Мястэчка Азарычы Мазырскае акругі // Наш Край. № 8—9, 1928. С. 81—89.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: М. В. Біч і інш.; Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993. — Т. 1: А — Беліца. — 494 с. — ISBN 5-85700-074-2
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VII: Netrebka — Perepiat. — Warszawa, 1886.

Вонкавыя спасылкі

Азарычы, Radzima.org

[_665443c1354ba447-1] ttp://gp.by/upload/iblock/dde/dde9cd608826a4f9a53fba5a920d1904.pdf

[belstat2018-2] а ^б ^в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[3] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. (pdf) С. 186.

[4] Jelski A. Ozarycze // Słownik geograficzny... T. VII. — Warszawa, 1886. S. 784.

[5] Wyszczelski L. Wojna polsko-rosyjska 1919—1920. Wyd. 1. — Warszawa: Bellona, 2010. S. 304.

[6] Азарыцкі сельсавет (рас.) // Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь

[7] Азарыцкі пасялковы савет (рас.) // Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь

[8] ЭГБ. — Мн.: 1993 Т. 1. С. 67.

[9] Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 1. Кн. 1. — Менск, 2004.

[10] БЭ. — Мн.: 1996 Т. 1. С. 152.

[belstat-11] Перепись населения — 2009. Гомельская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2015-12] Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2016-13] Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2017-14] Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[15] Гарыст І. Азарычы(недаступная спасылка), Калінкавіцкія навіны, 27 лютага 2012 г.

[16] Кулакоў Т. Мястэчка Азарычы Мазырскае акругі // Наш Край. № 8—9, 1928. С. 83—84.

[17] Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.

[3]

[2]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]