Усевалад Ігнатоўскі

Усе́валад Мака́равіч Ігнато́ўскі (19 красавіка 1881, вёска Такары, цяпер Камянецкі раён Берасьцейскай вобласьці — 4 лютага 1931, Менск) — беларускі гісторык, грамадзкі й палітычны дзяяч. Першы прэзыдэнт АН Беларусі (1928).

Усевалад Ігнатоўскі лац. Usievaład Ihnatoŭski
Дата нараджэньня	19 красавіка 1881(1881-04-19)
Месца нараджэньня	Такары, Берасьцейскі павет, Гарадзенская губэрня, Літоўскае генэрал-губэрнатарства, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	4 лютага 1931(1931-02-04) (49 гадоў)
Месца сьмерці	Менск, БССР, СССР
Месца пахаваньня	Вайсковыя могілкі
Месца вучобы	Тартускі ўнівэрсытэт (1911)
Занятак	гісторык, палітык
Навуковая сфэра	гісторыя
Месца працы	МНІ Інстытут беларускай культуры Нацыянальная акадэмія навук Беларусі Інстытут гісторыі НАН Беларусі БДУ
Сябра ў	Нацыянальная акадэмія навук Украіны і Беларуская школьная рада Меншчыны
Усевалад Ігнатоўскі ў Вікісховішчы

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Ігнатоўскі (неадназначнасьць).

Біяграфія

У 1911 годзе скончыў Тартускі ўнівэрсытэт (Юр’еўскі). У 1914—1921 працаваў выкладнікам, старшынём пэдагагічнай рады Менскага настаўніцкага інстытуту. У 1915 стварыў культурна-асьветніцкую арганізацыю «Наш край» (у 1917 пераўтвораная ў арганізацыю «Маладая Беларусь»). У час польскай акупацыі ў студзені 1920 на базе «Маладой Беларусі» стварыў Беларускую камуністычную арганізацыю (БКА). Як яе старшыня 31 ліпеня 1920 удзельнічаў у падпісаньні «Дэкларацыі аб абвяшчэнні Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусь». Са сьнежня 1920 народны камісар асьветы БССР. У 1926 старшыня, з 1927 першы прэзыдэнт Інстытуту беларускай культуры, са сьнежня 1928 прэзыдэнт Беларускай акадэміі навук, дырэктар Інстытуту гісторыі.

У час кампаніі супраць гэтак званага нацыянал-дэмакратызму ў 1930 быў вызвалены ад пасады прэзыдэнта АН Беларусі, як «кулацкі агент» выклікаўся на допыты ў АДПУ. Неўзабаве выключаны з партыі. Пачалася крытыка ягоных гістарычных поглядаў, абсурднае цкаваньне. 3 лютага 1931 году Янка Купала залечваў у шпіталі рану, якую нанёс сабе пры спробе самагубства. У гэты дзень яго наведаў Ігнатоўскі і паведаміў, што ўсе абвінавачваньні супроць Купалы перакладзеныя на Ігнатоўскага. Скончыў жыцьцё самагубствам 4 лютага 1931. Пахаваны ў Менску на Вайсковых могілках.

Адыграў значную ролю ў правядзеньні палітыкі беларусізацыі, у вырашэньні праблемы ўзбуйненьня БССР, спрыяў вяртаньню беларускай эміграцыі на радзіму. Навуковыя працы Ігнатоўскага склалі падмурак нацыянальнай канцэпцыі гісторыі беларускага народу. Гэтая канцэпцыя найбольш поўна выкладзеная ў кнізе «Кароткі нарыс гісторыі Беларусі» (1-е выд. 1919, 5-е выд. 1991), якая доўгі час была падручнікам.

Ён падзяляў гісторыю Беларусі на 5 пэрыядаў:

1. Полацкі пэрыяд сярэднявечнай гісторыі Беларусі (IX—XII стагодзьдзі) зыходзячы з таго, што Полацкае княства было ад пачатку незалежным, і толькі на некалькі рокаў (у 1-й палове 12 ст.) яно трапіла ў залежнасьць ад Кіеўскага, каб яшчэ раз дабіцца самастойнасьці.
2. Другі пэрыяд гісторыі Беларусі (XIII — 1-я палова XVI стагодзьдзя).
3. Трэці пэрыяд навуковец называе польскім (2-я палова XVI—XVIII стагодзьдзі), паколькі ён лічыць, што пасьля Люблінскай вуніі «Літва і Беларусь былі інкарпараваныя (улучаныя) у арганізм Польшчы».
4. Чацьверты пэрыяд гісторыі Беларусі адносіцца да канца XVIII — пачатку XX стагодзьдзя]], калі Беларусь уваходзіла ў склад Расейскай імпэрыі.
5. Пяты пэрыяд — упершыню ў маладой беларускай нацыянальнай гістарыяграфіі — дасьледнік прысьвяціў савецкаму пэрыяду.

Папярэднік —

Прэзыдэнт Беларускай акадэміі навук сьнежань 1928 — люты 1931

Наступнік Павал Горын (Каляда) (люты 1931 — люты 1936)

Быў жанаты (з 1908) з Марыяй Севасьцянаўнай Арэф’евай. Сыны: Міхаіл, Юры, Валянцін. Уся сям’я трапіла пад рэпрэсіі, Юры і Валянцін былі расстраляныя ў 1937.

Бібліяграфія

• Увагі да вынікненьня Беларускага руху. // Маладняк : часопіс. — 1926. — № 1. — С. 49—57.
• Увагі да вынікненьня Беларускага руху. // Маладняк : часопіс. — 1926. — № 2. — С. 100—109.
• Увагі да вынікненьня Беларускага руху. // Маладняк : часопіс. — 1926. — № 3. — С. 98—109.
• Аб выніках нацыянальна-культурнага будаўніцтва і палітасьвенай працы да Дзесяцігодзьдзя Кастрычніцкай рэвалюцыі. Даклад тав. Ігнатоўскага на XI зьезьдзе кампартыі (бальшавікоў) Беларусі. // Савецкая Беларусь : газэта. — 1927, 30 лістапада. — № 271 (2163). — С. 3, 4.
• 1863 год на Беларусі : нарыс падзей / пад агульнай рэдакцыяй Прэзыдыуму інстытуту. — Запіскі аддзела гуманітарных навук Беларускай Акадэміі навук. Кн. 13. Працы Інстытуту гістарычных навук.. — Менск: Беларуская Акадэмія навук. Інстытут гістарычных навук., 1930. — Т. 5. — 276 с.

Літаратура

• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.
• Брыгадзін П. І., Мацяс І. Д. Усевалад Ігнатоўскі: Паліт. дзеяч, вучоны. — Мн.: Полымя, 1998. — 96 с ISBN 985-07-0278-8.
• Ihnatoŭski, Usievaład // Zaprudnik J. Historical dictionary of Belarus. — Lamham. — London: Scarecrow Press, 1998. — 338 p. ISBN 0-8108-3449-9.

Вонкавыя спасылкі

• Усевалад Ігнатоўскі. «Кароткі нарыс гісторыі Беларусі»